نهمين و آخرين حق که در آية شريفة مورد بحث مطرح شده، حق بردگان و اسرا می باشد. اسلام دين احسان است. آن زمانی که بدترين ظلمها در حق بردگان صورت میگرفت و غيرانسانیترين رفتارها به آنها اِعمال میشد، اسلام تمامی آنها را تحت پوشش خود قرار داد و چنان بردگان را گرامی داشت که حق آنان را در کنار حق خود مطرح فرمود. حضرت پيامبراسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) در اين مورد سفارش می فرمودند: «لا يَقُولُ اَحَدُكُمْ عَبْدی وَ اَمَتی وَ لكِنْ فَتای وَ فَتاتی»[1]. يعنی بردگان و اُسرا را تکريم و احترام نماييد.
خداوند متعال در سورة مبارکة نساء میفرمايد: در طلاق بين همسران، اگر رابطة جنسی صورت گيرد، مرد بايد تمام مهريّة او را پرداخت نمايد و اگر رابطة جنسی صورت نگرفته باشد، نصف مهريّه به زن تعلّق میگيرد. ولی در مورد کنيزان، چه رابطة جنسی صورت گيرد و چه نگيرد، تمام مهريّه بايد پرداخت شود. دين مبين اسلام، برنامهای تنظيم فرمود که بردگان و اُسرا، در جامعه تکريم شده و به تدريج جذب جامعه شوند. اسلام بذاته برنامة برده داری ندارد و برده در اسلام به اسرای جنگی گفته میشود و آزاد کردن بردگان را کفّارة بعضی از گناهان قرار داده است و با اين حکم، همگان را به اين امر الهی دعوت میفرمايد. حضرت امام سجاد(عَلَيهِ السَّلام) همواره بردگان را میخريدند و آنان را تربيت کرده و در راه خداوند آزاد مینمودند. همچنين هر برده ای که به ده نفر سواد خواندن و نوشتن می آموخت، آزاد میشد. قبل از اسلام چنان وحشيانه در مورد اسرا رفتار میشد که گاهی آنان را در قفس درندگان می انداختند و با اين کار به تفريح می پرداختند، لکن اسلام در چنين زمانی با برنامة انسانی و بسيار زيبا امر میفرمايد به بردگانی که زيردست شما هستند، احسان کنيد، چراکه علامت انسانيّت، اهل احسان بودن است و اُسرا چنان رفتارهای انسانی از مسلمانان ديدند که بعد از صلح، و زمانی که قرار شد اُسرا رد و بدل گردند، حاضر به رفتن به کشور خود نشدند و مادر چهـار تن از امامـان(عَلَيهِم السَّلام) از جمله حضرت امام زمان(عَجَّلَ الله تَعالي فَرَجَهُ الشَّريف) کنيز بودند.
1- نگويد يکی از شما بنده من و کنيز من، ولکن (بگويد) پسر جوان من و دختر جوان من (مجمع البحرين، ج1، ص326).