در آستانة ماه مبارک رمضان قرار داریم، در حالی که از دو مقدمة آن یعنی ماه شريف رجب و شعبان، که خداوند متعال آنها را وسیلة تطهیر بندگان قرار داده است، یکی را پشتسر نهادیم. خداوند این دو ماه را قرار داده تا بندگانش با توبه و استغفار پاک شده و لایق حضور شوند و آمادة شرفیابی به مهمانی بزرگ خداوند گردند. اگر همواره از درگاه خدای سبحان تقاضا داریم که دخول و خروج ما را به ماه مبارک رمضان پاکیزه قرار دهد، این امر در صورتی تحقّق مییابد که بتوانیم خود را در این دو ماه رجب و شعبان با توبه و استغفار تطهیر کرده باشیم.
اگر ماه مقدس شعبان ماه توبه است، برای آن است که انسان تطهیر و پاکيزه گردد، چراکه توبه و استغفار مهمترين راه تطهير و پاکسازی نفس است.
اگر ماه شریف شعبان، ماه صدقه و احسان میباشد، برای این است که بندگان خداوند پاک و تطهیر شوند، زيرا صدقه و احسان یکی دیگر از راههای پاکسازی نفس است «خُذْ مِنْ اَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكّيهِمْ بِها»[1].
اگر ماه شریف شعبان، ماه قیام و صیام میباشد، برای پاک شدن و تطهیر نفس است. اگر حضرت رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) فرمودند: «برای تقرّب به ذات اقدس خداوند و محبّت پیامبرتان روزه بگیرید»[2]، که اميرالمؤمنين امام علی(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «فوت نشد از من روزة ماه شعبان بعد از فرمایش حضرت پیامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) و فوت نخواهد شد از من تا مدّتی که حيات دارم»[3]، برای تطهیر و پاک شدن روح و جان است.
روزة ماه شعبان، خصوصاً روزهای پنجشنبة آن، دارای فضیلت بسیار است. در روایت آمده است: «در هر روز پنجشنبة ماه شعبان، آسمانها را زينت میکنند و فرشتگان دعا میکنند که خدایا روزهداران این روز را ببخش و دعایشان را مستجاب فرما»[4].
البته همانطور که تلاوت ظاهری قرآن مجید دارای اجر و فضیلت است، ولی خواندن همراه با درک معانی و مفاهیم قرآن و پیاده نمودن دستورات حیاتبخش آن در زندگی اجر و پاداش بالاتری دارد، همانگونه گرچه روزة ظاهر نیز از اجر و پاداش برخوردار است، لکن در صورتی که روزة ظاهر با روزة باطن که اجتناب از معاصی و ترک محرمات است، همراه باشد، اجر و فضیلت چندین برابری خواهد داشت. حضرت مولی الموحّدین امام علی(عَلَيهِ السَّلام) میفرمایند: «حُبِّبَ اِلَيَّ مِنْ دُنْياكُمْ ثَلاثٌ اِطْعامُ الضَّيْفِ وَ الصَّوْمُ بِالصَّيْفِ وَ الضَّرْبُ بِالسَّيْفِ»[5] محبوب داشته شد برای من از دنیای شما سه چیز: اکرام میهمان، روزه در روزهای (داغ) تابستان و جنگ با شمشیر(با دشمن). از خدای متعال درخواست میکنیم آن توفیقی را به ما مرحمت فرماید که امساک و روزة ظاهری ما، با امساک از گناه و معصیت همراه باشد.
اگر ماه شریف شعبان، ماه صلوات بر حضرت پیامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) است، به این علت است که صلوات قدرت تطهیر دارد، بالأخص آن صلواتی که از سویدای دل و با تمام وجود باشد که درواقع قدردانی عملی از نعمت نبوّت و ولایت است.
یکی دیگر از برکات ماه شعبان، مناجات شعبانیّه میباشد که دارای مضامین بسیار بلند و عالیه میباشد و حضرت مولای متقیان امام علی(عَلَيهِ السَّلام) و سایر ائمة هدی(عَلَيهم السَّلام) به آن توجه داشتند و این مناجات، در رسانیدن انسان به طهارت و پاکیزگی نقش بسزائی دارد و شایسته است که هر روز فرازی از آن با تدبّر و تأمل در معانی و مفاهیم آن خوانده شود «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَ اٰلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْمَعْ دُعایی اِذٰا دَعَوْتُکَ وَ اسْمَعْ نِدٰایی اِذٰا نادَیْتُکَ وَ اَقْبِلْ عَلَیَّ اِذٰا ناجَیْتُکَ...»[6].
1- بگير از اموالشان صدقه تا پاکيزه سازی ايشان را و تزکيه کنی ايشان را با آن (مبارکه توبه/103).
2- مفاتیح الجنان، در اعمال ماه شريف شعبان
3- مفاتیح الجنان، در اعمال ماه شريف شعبان
4- مفاتیح الجنان، در اعمال ماه شريف شعبان
5- مستدرک الوسائل، ج16، ص259
6- پروردگارا بر حضرت محمد و آل محمد(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) درود فرست و بشنو دعای مرا زمانیکه تو را میخوانم و بشنو ندای مرا زمانی که ندا میکنم تو را و رو کن به من زمانیکه مناجات میکنم با تو (مفاتيح الجنان، فرازی از مناجات شعبانيّه).