در جلسة قبل استفاده شد که مهمترین هدف از رسالت حضرت رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) تهذیب و تزکیه و طهارت و تطهیر نفس و اخلاق میباشد، همانطور که خود آن بزرگوار فرمودند: «اِنَّمٰا بُعِثتُ لِاُتَممَ مَکٰارِمَ الاَخلاقِ»[1] همانا من مبعوث شدم تا مکرمتهای اخلاقی را به اتمام برسانم. امّا در دین مبین اسلام همواره در کنار طهارت باطن به طهارت ظاهر نیز توصیه و امر شده است و استفاده شد که طهارت ظاهر در سه بخشِ لباس و بدن، دهان و دندان، و خانه و منزل، از اهمّ وظایف مؤمنین است که هفتة قبل در مورد طهارت بدن و لباس مطالبی از محضر حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) و اهل بیت(عَلَيهم السَّلام) استفاده گردید و معلوم شد با توجّه به اینکه اسلام دینِ طهارت و پاکیزگی است و آن بزرگواران به طهارت و پاکیزگی اهتمام فراوان داشتند، لذا پاکیزه نبودن و بوی عرق بدن و پا و ... خصوصاً از طرف مؤمنین، به دین و اسلام آسیب رسان است.
حال در این بخش مطالبی در مورد طهارت دهان و دندان و اهمیت مسواک زدن استفاده میشود: امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) میفرمايند: «مِنْ اَخْلاقِ الْاَنْبِياءِ السِّواك»[2]. «حضرت رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) روزانه چند بار بویژه پیش از خواب و پس از بيداری با دقّت مسواک میکردند و دهان و دندانهایشان را میشستند و میفرمودند: اگر ترس آن نبود که پیروانم دچار زحمت و مشقت شوند، بر آنان واجب میکردم که هنگام اداء هر نمازی مسواک کنند»[3]. همچنین فرمودند: «ما زالَ جَبْرَئيلُ يُوصيني بِالسِّواكِ حَتّىٰ ظَنَنْتُ اَنَّهُ سَيَجْعَلُهُ فَريضَة»[4] پيوسته جبرئيل سفارش كرد مرا به مسواك كردن تا اينکه گمان بردم آن را واجب خواهد كرد. در اهمیّت مسواک زدن همین بس که دو واجب اختصاصی برای حضرت رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) وجود داشت که یکی از آنها نماز شب و دیگری مسواک زدن بود و روايت شده است که: «رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) هنگام خواب مسواک را بالای سرشان می نهادند تا پس از بيدار شدن، ابتدا مسواک بزنند»[5] و میفرمودند: «عَلَيْكَ بِالسِّواكِ عِنْدَ وُضُوءِ كُلِّ صَلَاة»[6]. امام محمّد باقر(عَلَيهِ السَّلام) نيز میفرمايند: «لَوْ يَعْلَمُ النّاسُ ما فِي السِّواكِ لَاَباتُوهُ مَعَهُمْ في لِحاف»[7] اگر مردم خاصيت مسواك را مى دانستند، آن را با خود تا صبح زير لحاف ميداشتند. همچنین در روايتی از حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) مذکور است که فرمودند: «نَقُّوا اَفْواهَكُمْ بِالْخِلال»[8] پاکیزه کنید دهانهایتان را با خلال.
حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) میفرمایند: حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) روزی فرمودند: «راه قرآن را پاکیزه نگه دارید. پرسيدند: منظور از راه قرآن چیست؟ فرمودند: دهانهای شما. سئوال کردند: با چه چيز؟ فرمودند: بـا مسواک»[9]. در بیان نورانی دیگری از حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) مذکور است: «دهانهای خود را پاکیزه کنید که راههای تسبیح است»[10] و نیز فرمودند: «اَلسِّواكُ مَطْيَبَةٌ لِلْفَمِ مَرْضاةٌ لِلرَّب»[11] مسواك كردن پاك كنندة دهان و موجب خشنودى پروردگار است. در روایتی نيز آمده است: «سه چيز فراموشی را از بين میبرد: تلاوت قرآن، مسواک زدن و روزه گرفتن»[12].
در بیان نورانی دیگری از حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) مذکور است: «مسواک زدن دوازده فايده دارد: موجب خوشبويی دهان و خشنودی پروردگار و سپيد شدن دندانها و خراب نشدن دندان و کم شدن بلغم و افزايش اشتها به غذا و افزايش پاداش عبادات و عمل به سنّت و همنشينی فرشتگان و محکم شدن لثه و پاکيزه شدن راه قرآن است و دو رکعت نماز با مسواک از هفتاد رکعت نماز بدون مسواک نزد خداوند متعال محبوبتر است»[13] و در روايت ديگری از امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) آمده است: «مسواک زدن علاوه بر موارد فوق، جلادهندة چشم نيز میباشد»[14].
امروزه پس از گذشت هزار و اندی سال، دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که یکی از عوامل بیماریهای قلبی، آلودگی دندانها میباشد.
حضرت امام رضا(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «آن کس که میخواهد دندانش از آسيب فساد ايمن بماند، تا يک لقمه نان تناول نکند، لب به شيرينی نزند»[15]، توضيح اينکه: تا تکّه نان يا تکّه سيبی نباشد که بعد از شيرينی بخورد، از خوردن شيرينیجات اجتناب نمايد، چراکه باقی ماندن شیرینی بر روی دندان موجب آسیب به دندانها میشود و به همین ترتیب بعد از خوردن شیر نيز دندانها را باید شستشو داد.
با توجه به بیانات نورانی مذکور در اهمیت بهداشت و طهارت دهان و دندان، شایسته است آخرین کاری که انسان به هنگام خروج از خانه انجام میدهد، مسواک زدن و شستن دهان و دندانها باشد تا باقیماندة مواد غذایی در لای دندانها که از آن به زشتترین تعبیر «لُماظه» یاد شده، برطرف شود و ایجاد منظرة نامناسب ننماید که البته ضرورت این امر برای معلمان و مربیان محترم که نقش الگویی در جامعه دارند، بیشتر و بالاتر است.
در خاتمه لازم به یادآوری است: در ماه شریف شعبان، بساط محافل و مجالس و جشن عروسیهای معصیت آلود، گسترده تر از سایر ماه هاست که شرکت در چنین مجالسی، حرمت شکنی بزرگی به خدای سبحان و محبوبین اوست. همچنين ترتیب دادن مجالس افطاری گناه آلود در ماه مبارک رمضان که حریم محرم و نامحرم در آن رعایت نمیشود یا با اسراف و تبـذير همراه است و شرکت در چنین مجـالسی، نـه تنهـا بیاحترامی به خداوند و رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) و آل طاهرینشان است، بلکه اجر و ثواب روزه را ضایع و تباه میسازد. به راستی خسارت است که انسان در روزهای داغ تابستان از بام تا شام روزه بگیرد، لکن با افطار نمودن بر سر سفرة معصیت، اجر آن را ضایع و تباه سازد.
پس عزیزان، شایسته است که در این ایّام باقیمانده از ماه مقدس شعبان، طهارت و پاکیزگی لازم برای ورود به ماه مبارک رمضان، آن ضیافت عظیم الهی را در وجودمان فراهم سازیم تا انشاءالله تعالی پاکیزه وارد ضیافت کرامت شویم «رَبِّ اَدْخِلْني مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ اَخْرِجْني مُخْرَجَ صِدْق»[16].
«بارالها! به روان مقدس حضرت محمد و آل محمد(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) درود فرست و در امر ظهـور و فرج مولا و مقتدایمـان حضـرت ولیّعصـر (عَجَّلَ اللهَ تَعالٰی فَرَجَهُ الشَّریف) تعجیل بفرما. خداوندا! توفيق تهذيب و تزکيه و پاکسازی نفس و آمادگی برای ضيافت ماه مبارک رمضان به همة ما مرحمت بفرما. پروردگارا! قلوب ما را به همديگر نزديکتر فرما و از آسيب اختلاف و تشتّت و پراکندگی مصون و محفوظ بفرما. بارالها! توفیق تأسّی حقيقی از انسانهای کامل به همه ما کرامت بفرما. به بیماران مؤمنین شفای عاجل عنایت بفرما. اموات محترم غريق رحمت بفرما. به مسلمانان ستمديده علي الخصوص مردم مظلوم فلسطين، عراق و سوريّه نجات کرامت بفرما».
«بِالنَّبِيِّ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الطّاهِرينَ
صَلَواتُکَ عَلَيهِ وَ عَلَيهِمْ اَجْمَعينَ»
1- بحارالانوار، ج68، ص382
2- مسواك كردن از اخلاق پيغمبران است (بحارالانوار، ج73، ص131).
3- علل الشرایع، ج1، ص277
4- بحارالانوار، ج73، ص126
5- کتاب «مکارم الاخلاق»
6- تو را به مسواك زدن به هنگام وضو براى هر نمازى سفارش ميكنم (وسائل الشّيعه، ج2، ص17).
7- بحارالانوار، ج73، ص130
8- مستدرک الوسائل، ج16، ص317
9- کتاب «مکارم الاخلاق»، ص51
10- مكارم الأخلاق،ترجمه ميرباقرى، ج1، ص98
11- بحارالانوار، ج73، ص139
12- بيان نورانی حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ)؛ بحارالانوار، ج62
13- الدّعوات، ص160
14- کتاب «مکارم الاخلاق»
15- کتاب «طبّ و درمان در اسلام»، ص182
16- پروردگار من داخل کن مرا داخل کردنی صادقانه و خارج کن مرا خارج کردنی صادقانه (مبارکه اسراء/80).