استاد جوادی آملی در تفسير «تسنيم» میفرمايند: خداوند متعال در پنج مورد از قرآن کريم، شراب را نهی فرموده که با هم تفاوت دارند: اوّلين آيه در تحريم مسکرات، بـا لحن نرم و ملایم میباشد. خدای سبحان، آن معلّم ازل و ابد و آن حکيم مطلق، طبق حکمت بالغه اش، گروه کثيری را که در حجاز مبتلا به شرب خمر و استفاده از مسکرات بودند، ابتدا با غلاظ و شداد نهی نمیفرمايد، بلکه آنها را با خطاب نرم و لطيف از خوردن مسکرات باز میدارد که آية شصت و هفت سورة مبارکة نحل دلالت بر اين حکم دارد «وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخيلِ وَ الْـاَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَراً وَ رِزْقـاً حَسَنـا» و از ميوه های درختان خرما و انگور، هم شراب درست میکنيد و هم رزق حَسَن به دست می آورید، يعنی مسکرات، رزق حَسَن نيست.
دوّمين نهی پروردگار از شرب خمر در آية شريفة سی و سه مبارکة اعراف بيان شده است «قُلْ اِنَّما حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ الْاِثْمَ وَ الْبَغْیَ»[1]. استاد جوادی آملی فرمودند: «اِثم»، به معنای شراب می باشد و خداوند به صورت پوشيده آن را حرام اعلام فرموده است.
سوّمين موردِ نهی پروردگار از مسکرات، آية شريفة مورد بحث میباشد «لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ اَنْتُمْ سُكارٰى».
چهارمين نهی الهی که سختتر و شديدتر میباشد، آية شريفة دويست و نوزده مبارکة بقره است که میفرماید: «يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ قُلْ فيهِما اِثْمٌ كَبيرٌ وَ مَنافِعُ لِلنّاسِ وَ اِثْمُهُما اَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما» (پيامبرم) از تو دربارة شراب و قمار سئوال میکنند، بگو: در آن دو گناه بزرگ و منفعتهای ظاهری برای انسانهاست، ولی گناهش بزرگتر از منفعتش است.
پنجمين و آخرين آيه برای ردّ مسکرات، آية شريفة نود مبارکة مائده میباشد «اِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْاَنْصابُ وَ الْاَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوه» همانا شراب و قمار و بتها و تير انداختن (شرط بندی)، پليدی و عملی از اعمال شيطان هستند، پس از آنها اجتناب کنيد. ملاحظه میشود که خدای سبحان در اين پنج آية شريفه چگونه آرام آرام حرمت شراب و قمار را میرساند.
در جلسة سابق بعد از اينکه مستی شراب و خواب مطرح گرديد، مطالبی در مورد مستی معنوی استفاده شد. در بيانی نورانی از حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) آمده است: «اَلسُّكْرُ اَرْبَعُ سُكْراتٍ سُكْرُ الشَّرابِ وَ سُكْرُ الْمالِ وَ سُكْرُ النَّوْمِ وَ سُكْرُ الْمُلْك»[2]. اگر ايمان انسان پررنگ و قوی باشد، نه در حال ثروت گرفتار مستی میشود و نه در حال فقر و نداری گرفتار يأس و نوميدی شده و ناسپاسی میکند. امّا غيرمؤمن وقتی مالش زياد شد، طغيان نموده و زمانی که گرفتار فقر و نداری گشت، ناسپاسی میکند. براستی ايمان چه عظمتی دارد که موجب میشود انسان، هم در حال ثروت و هم در حال فقر، شکر پروردگار را بجا آورد.
1- بگو همانا حرام کرده پروردگار من زشتیها را از آنچه آشکار کنيد از آنها و آنچه پنهان داريد و گناه و طغيان را.
2- مستی چهار نوع میباشد: مستی شراب و مستی مال و مستی خواب و مستی حکومت (بحارالانوار، ج70، ص142).