مطلب پایانی آیۀ شریفۀ مورد بحث اشاره به معاد و بازگشت به سوی پروردگار دارد و می فرماید: کسی که از مقام بندگی استنکاف کند و استکبار ورزد، زود باشد که خداوند همه را به سوی خود محشور سازد «وَ مَنْ يَسْتَنْكِفْ عَنْ عِبادَتِهِ وَ يَسْتَكْبِرْ فَسَيَحْشُرُهُمْ اِلَيْهِ جَميعاً». آیۀ شریفه معرّف عباد حقیقی پروردگار است. بندگان خاص پروردگار در کنار اقرار به توحید، معادباور و مرگ اندیش هستند، چراکه مهمترین ضمانت اجرایی عمل صالح، یاد معاد و اعتقاد به معاد است و تمام خطیئات و معاصی و تمام استنکاف ها و استکبارها و بدبندگی ها از ناحیۀ انکار معاد یا سستی اعتقاد به معاد سرچشمه می گیرد، ولذا پایان آیۀ شریفه این حقیقت را می رساند که بازرترین خصلت عباد حقیقی و بندگان خاص خداوند، اعتقاد به معاد است. برخلاف تبهکاران که اعتقاد به مرگ و معاد را افیون ملّت ها می دانند، مؤمنان و موحّدان واقعی مرگ را تحرّک و حرکت و تولّد می دانند. خدای سبحان در آیات قرآن و با معرّفی عباد حقیقی و محبوبانش اين حقيقت را می رساند که مرگ غروب نیست و شروق است، مرگ تولّد و شروع و آغاز زندگی دیگر و ماندگاری است. مرگ پایان زندگی فانی و آغاز زندگی جاويد است.
مسئلۀ معاد در کنار توحید آنچنان دارای اهمیّت است که مهمترین عاملِ ایجاد مسئولیّت برای انجام اعمال صالح و اجتناب از گناهان می باشد. اعتقاد به معاد در کنار توحید چنان ضرورت دارد که حدود یک سوّم قرآن کریم در مورد اثبات معاد است و به قول اساتید محترم صفحه ای و یا سوره ای از قرآن کریم را نمی توان یافت که در آن صراحتاً یا با کنایه به معاد اشاره نشده باشد. در اهمیّت این مطلب ملاحظه می شود که علاوه بر این همه تأکیدی که خدای سبحان در آیات قرآن بر معاد دارد، روزانه ده نوبت نیز بندگانش را موظّف فرموده که اقرار و اعتراف به معاد نمایند «مالِكِ يَوْمِ الدِّين»[1]، یعنی ای انسان آگاه باش که معاد و جهان ماندگاری را پیش رو داری. خداونـد متعـال در پایان آیـۀ شریـفۀ مورد بحث می فرماید: «فَسَيَحْشُرُهُمْ اِلَيْهِ جَميعاً»، تا هرچه بیشتر معاد و معادباوری در وجود انسان نهادینه گردد.
[1]- صاحب روز جزا (مبارکه حمد/۴).