خدای سبحان در آیۀ شریفۀ مورد بحث، علاوه بر اینکه از رسول مکرّم اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) اعلام حمـایت میفرمـاید، عصمت رسول الله(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) را نیز تثبیت میفرمايد. آن بزرگوار از مقام عصمت برخوردارند و عصمت مسئلهای نیست که مانند سایر علوم مورد ضرر و آسیب قرار گیرد. حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) عصمت را در تمام مراحل دارا هستند که عبارتند از:
1- عصمت در مرحلۀ دریافت: همانطور که جناب جبرئیل(عَلَيهِ السَّلام)، وحی را ناب و زلال از مصدر ربوبی دریافت میکنند، همانگونه هم بدون هيچ گونه آسیب و اشتبـاه و دستبرد، بـه رسول الله(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) میسپارند «وَ اِنَّكَ لَتُلَقَّى الْقُرْآنَ مِنْ لَدُنْ حَكيمٍ عَليمٍ»[1]، «نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْاَمين﴿193﴾ عَلى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنْذِرين﴿194﴾»[2].
2- عصمت در مرحلۀ حفظ و نگهداری: حقايقِ قرآن کريم، در فاصلۀ دریافت وحی تا ابلاغ آن، از هرگونه خطا و اشتباه و دستبرد و تحریف در امان است و حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) آن را ناب و زلال حفظ می فرمايند. ممکن است انسان های عادی چیزی را فراموش کنند، ولی حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) به دلیل مقام عصمت، امکان ندارد که چیزی را فراموش کنند «سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسى»[3].
3- عصمت در مرحلۀ ابلاغ: حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) در مرحلۀ ابلاغ وحی نیز دارای عصمت هستند، یعنی همانطور که وحی را ناب و زلال از مصدر ربوبی دریافت و حفظ میکنند، همانطور نیز به صورت ناب و زلال و دست نخورده، به مردم و امّت ابلاغ مینمایند.
منافقانِ کوردل به مسلمانان می گفتند: چرا همه، گفته های پيامبر(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) را مینویسید؛ او حالات گوناگونی دارد، گاهی خوشحال و زمانی عصبانی است و سخنان او در حال عصبانیّت حجّت نیست. اصحاب پيامبر(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) اين مطلب را از حضرتش پرسيدند و ايشان در پاسخ فرمودند: «فَاِنّی لا اَقُولُ فی ذلِكَ كُلِّهِ اِلَّا الْحَق»[4] پس همانا من نمیگویم تمام مطالب را، مگر اینکه حق است. کسی که در مقام عصمت قرار دارد، حتّی غضبِ او هم برای خداوند است و درواقع غضبِ او غضب خداوند می باشد. رضایت خدای سبحان، رضایت انسان کامل است و او چه غضبناک باشد یا نباشد، ذرّ های با حقیقت فاصله ندارد و همه مطابق با حق است.
خدای سبحان با آیۀ شریفۀ مورد بحث، اطمینان داده که فضل و احسان، شامل حال رسول الله(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) می باشد و قابل توجه است که حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) در تمام مقاطع، مورد توجه خدای سبحان قرار دارند. تمام حضرات انبیای عظام(عَلَيهِم السَّلام) از مقام عصمت برخوردارند و از فضل خدای سبحان بهره مندند، لکن با توجه به اینکه حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) در اوجِ مقام عصمت قرار دارند و اکمل کاملان هستند، لذا عنایات الهی و فضل و احسان خداوند نسبت به ایشان، مافوقِ تمام حضرات انبیای عظام(عَلَيهِم السَّلام) میباشد. امّتِ آن بزرگوار نیز در صورت تبعیّت کامل و حفظ جایگاه خود، اشرف امّتها خواهند بود.
عصمت حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه)، عصمت اجباری نیست، بلکه عصمت اختیاری است و اینکه آن بزرگوار گناه و مکروه انجام نمیدادند، به این علّت نبود که نمیتوانستند، بلکه با قدرت و اختیارِ خود، آن را انجام نمیدادند. اگر عصمت سایر موجودات، عصمت تکوینی است، عصمت حضرات انبیاء و اوصیاء(عَلَيهِم السَّلام) و در رأس ايشان حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) اختیاری است. استاد جوادی آملی می فرمـايند: «برگزیدگـان الهی، هم در حوزۀ اندیشه، خوب میفهمند و از خطا و مغالطه ايمن هستند و هم در بخش عملی و اراده و تصميم گيری معصومند و در هر دو مرحله به کمال رسيده اند». حال خداوند متعال میفرماید: «عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ» پیامبرم، خداوند مطالبی را به تو عنایت فرمود که امکان نداشت خودِ تو آن را بفهمی. اینها محصول علم و یادگیری نیست و اخبار گذشتگان و مسائل مربوط به فرشتگان و معاد و اوضاع قیامت و بهشت و دوزخ و... مسائلی نبودند که تو قبلاً بدانی، بلکه تمام اینها را خداوند تعلیم فرمود و در پایان آیۀ شریفه، خداوند پیـامبرش را یـادآور میشود که فضلش بر او عظیم است «وَ كانَ فَضْلُ اللهِ عَلَيْكَ عَظيماً».