خدای سبحان در آیات شریفۀ سابق در بحثهای مربوط به دشمن شناسی، با معرّفی شیطان برای بندگانش، این دشمنِ سرسختِ دیرینه و قسم خورده را که کینۀ خاصی نسبت به حضرت آدم(عَلَيهِ السَّلام) و فرزندان ایشان دارد و از هر تلاشی در اغوای انسان کوتاهی نمیکند، شناسانید و در آیۀ شریفۀ سابق، قسمتی از برنامه های اضلالی شیطان را بیان فرمود. تعریف خدای سبحان در مورد شیطان و معرّفی او به عنوان دشمن آشکار، این حقیقت را میرساند که وجود شیطان، جدّی و حقیقت است و افسانه نیست، ولذا لازم است که انسان وجود او و اغواهایش را جدّی شمارد. خدای سبحان انسان را موجـودی بی نهـایت طـلب آفریـده، یعنی فطرت انسـانی، فطرت بی نهایت طلب است و خداوند متعال، انسان را نیافریده مگر اینکه به بی نهایت برساند و به زیبای مطلق و قدرت و علم و کمال بی نهایت برساند. یعنی انسان دروناً و فطرتاً و باطناً موجودی بی نهایت طلب است و به هر کمالی برسد، به آن بسنده نمیکند و کمالِ بالاتر را طلب مینماید تا به کمال مطلق و علم و قدرت مطلق برسد و به خدای بزرگ و بی نهایت وصل شود، همان طور که در حدیث قدسی میفرماید: «اى بندۀ من، مرا اطاعت كن تا تو را مانند خود قرار دهم، همان طور كه من مىگويم باش، پس موجود مىشود، تو نيز بگويى بشو، پس موجود شود»[1] و حضرات انبیاء و اوصیاء(عَلَيهِم السَّلام) و بندگان حقیقی پروردگار به این مکانت رفیعه بار یافتند، به عنوان نمونه: حضرت موسی(عَلَيهِ السَّلام) دریا را شکافتند، حضرت عیسی(عَلَيهِ السَّلام)، مردگان را به اذن الله زنده میکردند و بـا گِل مرغ میساختند و به آن روح میدمیدند، حضرت صالح(عَلَيهِ السَّلام) کوه را شکافته و از آن شتر خارج کردند و تمام حضرات انبیاء عظام(عَلَيهِم السَّلام) توسّط اتّصال به خداوند متعال به این قدرت خارق العاده بار یافتند و مظهر علم و قدرت و کمال الهی شدنـد و قدرت پروردگـار در وجود ایشـان بروز و نمود دارد. این بی نهایت طلبی در وجود انسان قرار دارد و با این هدف عظیم آفریده شده است و برنـامۀ شیطـان این است کـه انسـانِ بی نهایت طلب را سرگرم و مشغولِ نعمتها و ظواهر و زخارفِ محدودِ دنیا ساخته و او را از بی نهایت باز دارد. او را مشغول آرزوهای خیالی و نعمتهای ظاهری و بدعتها و کارهای مبتذل و لهو و لعب نموده و از حقیقت باز دارد. مشغول دنیـا و زخـارف دنیوی کرده و حق را کمرنگ ساخته و باطل را پررنگ نماید تا از حق باز دارد و دنیا را پررنگ کند تا از آخرت باز دارد. شيطـان انسـان را بـه دام تکاثر می اندازد تا از کوثر دین بازدارد. حضرات انبیای عظام(عَلَيهِم السَّلام) ارسال شده اند تا فطرتِ بی نهایت طلبِ انسان را شکوفا سازند و از قوّ ه به فعل برسانند و شیطان میخواهد مانع از تحقّق اهداف حضرات انبیاء(عَلَيهِم السَّلام) شود و نگاه او را معطوفِ باطل نماید و از حق باز دارد و دنیا را برای او بیاراید و چنان جلوه گری کند که تمام فکر و ذکر او معطوف دنیا شود و به جایی کشانیده شود که از عبودیّت و ولایت خداوند خارج گشته و تحت سلطه و ولایت شیطان درآید. حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) فرمودند: در حدیث قدسی از قول خدای سبحان آمده است: بنده ام در تقرّب به من به جایی میرسد که من او را دوست می دارم، پس زمـانی که دوست داشتم او را، می شوم گوشِ او کـه بـه وسيلۀ آن می شنود و چشمِ او که به وسيلۀ آن می بيند و زبانِ او که به وسيلۀ آن سخن می گويد و دستِ او کـه به وسيلۀ آن می گيرد و پایِ او که به وسيلۀ آن راه می رود «فَاِذا اَحْبَبْتُهُ كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذی يَسْمَعُ بِهِ وَ بَصَرَهُ الَّذی يُبْصِرُ بِهِ وَ لِسانَهُ الَّذی يَنْطِقُ بِهِ وَ يَدَهُ الَّتی يَبْطِشُ بِها وَ رِجْلَهُ الَّتی يَمْشی بِها»[2]. در مقابل، شیطان هم در برنامۀ اضلالی خود، عدّه ای را چنان تحت سلطۀ خود قرار میدهد که سخنگوی شیطان میشوند. حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) میفرمایند: «اِتَّخَذُوا الشَّيْطانَ لِاَمْرِهِمْ مِلاكاً وَ اتَّخَذَهُمْ لَهُ اَشْراكاً فَباضَ وَ فَرَّخَ فی صُدُورِهِمْ وَ دَبَّ وَ دَرَجَ فی حُجُورِهِمْ فَنَظَرَ بِاَعْيُنِهِمْ وَ نَطَقَ بِاَلْسِنَتِهِم»[3]. البته انسان خود به خود تحت سلطۀ شیطان قرار نمیگیرد، بلکه با هر گناه و تبهکاری، شیطان به او تسلّط مییابد و بجای اینکه خداوند، چشم و گوش او شود، او سخنگوی شیطان میگردد و چشم و گوش و افکـار او تمـامـاً شیطـانی میشود و این، همـان ابلیسِ آدمروست که خطرش به مراتب بالاتر از شیاطین جنّی است.
[1]- عبدى اطعنى حتى اجعلك مثلى فانّى اقول كن فيكون فانت تقول كن فيكون (قصص الانبياء(قصص قرآن)، ص801).
[2]- بحارالانوار، ج67، ص22
[3]- (منحرفان) شيطان را معيارِ كار خود گرفتند، و شيطان نيز آنها را دام خود قرار داد و در دلهاى آنان تخم گذارد، و جوجه هاى خود را در دامانشان پرورش داد، با چشمهاى آنان مىنگريست و با زبانهاى آنان سخن مىگفت (نهج البلاغه، فرازی از خطبۀ7).