آیۀ شریفۀ مورد بحث در ادامۀ بحث نماز خوف است. نماز خوف، تنها اختصاص به زمان جنگ ندارد و در مواقع خطرِ دزد و راهزن و درندگان و... نيز اقامه می شود. مفسّران عظام آیۀ شریفۀ مورد بحث را دو نوع معنا فرموده اند:
در معنای اوّل، «قَضَيْتُمُ» به معنی انجام دادن و فراغت یافتن از نماز است، مانند «فَاِذا قَضَيْتُمْ مَناسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللهَ كَذِكْرِكُمْ آباءَكُمْ اَوْ اَشَدَّ ذِكْراً»[1] يعنی ایّام وقوف در منا را مانند ایّام جاهلیّت به سر نرسانید، و منظور از «فَاذْكُرُوا اللهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِكُمْ»، تعقیبات نماز و یاد کردنِ مستدام و پیگیر خدای سبحان است، همانطور که در سورۀ مبارکۀ جمعه می فرماید: «فَاِذا قُضِيَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْاَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ وَ اذْكُرُوا اللهَ كَثيرا»[2].
پس بنا به نظر قول اوّل از مفسّران، منظور از «قَضَيْتُمُ»، فراغت یافتن از نماز و مراد از «فَاذْكُرُوا اللهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِكُمْ» یاد کردن خداوند در هر حال است.
در معنای دوّم آیۀ شریفۀ مورد بحث به نظر گروه دیگری از مفسّران عظام، «قَضَيْتُمُ» به معنای ارادۀ نماز خواندن است و منظور از «فَاِذا قَضَيْتُمُ الصَّلاةَ فَاذْكُرُوا اللهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِكُمْ» این است که وقتی خواستید نماز خوف را بجا آورید، به میزان خوف، آن را ایستاده یا نشسته و یا به پهلو بخوانید. همچنین اگر سالم هستید، ایستاده، و اگر بیمارید، نشسته، و اگر نشسته هم نتوانستید، به پهلو تکیه داده، بخوانید. حضرت امام محمّد باقر(عَلَيهِ السَّلام) می فرمایند: «اَلصَّحيحُ يُصَلّی قائِماً وَ قُعُوداً الْمَريضُ يُصَلّی جالِساً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ اَلَّذی يَكُونُ اَضْعَفَ مِنَ الْمَريضِ الَّذی يُصَلّی جالِسا»[3] نمازگزارِ تندرست، ايستـاده نمـاز می خواند و نمازگزارِ بيمـار، نشسته نماز می گذارد، و بر پهلوهايشان (آرميده)، ضعيف تر از مريضی است که نشسته نماز می خواند.
به فرمودۀ مفسّران عظام، وقتی نماز به صورتِ ایستاده امکان پذیر نشد و نشسته اقامه گردید، دیگر این نماز بعد از برطرف شدنِ عذر، قضا ندارد، یعنی اگر کسی در آن زمان، وظیفۀ خودش را انجام داده و نماز را به صورت نشسته یا به پهلو خوابیده و یا حتی با اشاره خوانده، بعد از برطرف شدن عذرش دیگر قضا ندارد. استاد جوادی آملی فرمودند: حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) در جنگ صِفّین با همراهانشان نماز را به اشاره خواندند و بعد، قضای این نمازِ به اشاره خوانده شده را به هیچ کس نفرمودند.
پس به نظرِ گروه دوم، منظور از «قَضَيْتُمُ» اراده کردنِ نماز و مراد از «فَاذْكُرُوا اللهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِكُمْ» خودِ نماز است.
استاد جوادی آملی می فرمایند: «گرچه علی الظّاهر آیۀ شریفۀ مورد بحث، معنای اول را می رساند، لکن بر اساس روایات و شواهد درونی و بیرونی، قول دوم پذیرفته می شود».
منظور از «فَاِذَا اطْمَاْنَنْتُمْ» این است که وقتی خوف برداشته شد، نه اینکه به وطن رسیدید. یعنی زمانی که در امنیّت قرار گرفتید، نماز را به صورت عادی اقامه نمائید «فَاِذَا اطْمَاْنَنْتُمْ فَاَقيمُوا الصَّلاةَ...».