مطلب بسیار مهمّی که در ماه های شریف رجب و شعبان لازم است به آن توجه گردد، این است که اگر توصیه شده که انسان از فیوضات و برکات ایّام مقدّس استفاده کرده و در جهت جمع آوری گوهرهـای الهی تلاش نماید، این امر در صورتی میسور است که رهزن ها و مانع ها را از بین ببرد تا مبادا دست آوردها و ذخایر او را حبط و نابود کنند. مبادا به چندی از اعمال خیرِ خود دل خوش کند و غفلت ورزد و مراقبت نداشته باشد، ولذا به آفاتی گرفتار شود که تمام برکتها را از بین ببرد و ذخیره ها را زایل سازد.
گناهان بر سه نوع هستند: حق الله، حق النّاس و حق النّفس، که از میان گناهان، حق النّاس از اهمیّت خاصی برخوردار است. همانطور که خیررسانی به مردم فضیلت بسیاری دارد، همانگونه هم حق النّاس ها پرمسئولیّت ترین حقوق هستند و زمانی که انسان، حق النّاسی بر ذمه داشته باشد، خداوند متعال او را نمی بخشد و او همچنان در پیشگاه پُرمهابت حق بلاتکلیف می ماند تا صاحب حق پیدا شود و از حقش بگذرد، تا خداوند هم از او بگذرد. حضرت پیامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) فرمودند: «هر كه بگويد: سُبحانَ الله، خداوند درختى در بهشت برايش بكارد و هر كه بگويد: اَلحَمدُ لِلَّه، خداوند درختى در بهشت برايش بكارد و هر كه بگويد: لا اِلهَ اِلَّا الله، خداوند درختى در بهشت برايش بكارد و هر كه بگويد: اَللهُ اَكبر، خداوند درختى در بهشت برايش بكارد، يكى از قريش گفت: يا رسول الله، ما در بهشت درخت بسيار داريم، فرمودند: آرى، اما مبادا آتشى بفرستيد تا آنها را بسوزانيد»[1].
پس اگر حق النّاس ها تسویه نگردد، نه تنها از این همه فرصت های مبارک، هیچ عاید انسان نمی شود، بلکه اعمال و ذخیره های خیر او نیز حبط و نابود می شود و از بین می رود. حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) می فرمایند: «اَلْغِيْبَةُ تَاْكُلُ الْحَسَناتِ كَما تَاْكُلُ النّارُ الْحَطَب»[2] غیبت اعمال خیر انسان را می خورد، همان گونه که آتش هیزم را می خورد.
حقّ النّاس گاهی مادّی است، بمانند اینکه کسی مال دیگری را دزدیده و غصب کرده باشد، و گاهی معنوی است، بمانند لطمه زدن به آبرو و حیثیّت دیگران، یا فاش نمودن اسرار مردم و یا غیبت، تهمت، افترا، استهزاء و... که خدای سبحان می فرماید: «وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ»[3]. حق النّاس گناهی است که خداوند آن را رها نمی کند، همانطور که حضرت امام باقر(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «ظلم سه گونه است: ظلمی كه خداوند مىآمرزد و ظلمی كه خداوند نمی آمرزد و ظلمی كه خداوند وانگذارد، پس امّا آن ظلمی که خدای عزّ و جلّ نيامرزد، شرك به خداست و آن ظلمی که خداوند بيامرزد، ستم بر نفس است و آن ظلمی که خداوند وانگذارد، حق بندگانست بر يكديگر»[4]. حقّ النّاس، با توبۀ بینی و بین الله جبران نشده و مورد عفو و آمرزش الهی قرار نمی گیرد و آنچه که انسان را بیچاره می کند، حق النّاس هاست. روزی حضرت رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) مردم را مخاطب ساخته و فرمودند: «مىدانيد مفلس كيست؟ گفتند: مفلس نزد ما كسى است كه نه پول نقدى دارد و نه متاعی، حضرت فرمودند: مفلسِ امّت من كسى است كه با داشتن نماز و زكات و روزه به عرصۀ محشر مىآيد، اما كسانى را مورد تعدّى و ستم قرار داده است، و به جان و مال و عِرضشان (آبرويشان) تجاوز نموده است، به اين دشنام داده و تهمت زده است، اموال اين شخص را برده، خون او را ريخته و ديگرى را كتك زده است، براى جبران گناهانش از حسنات وى به اين و آن مىدهند، اگر حسناتش تمام شود، پيش از آن كه برىء الذّمه گردد، از گناهان صاحبان حق مىگيرند و به حساب وى مىگذارند و سپس در آتشش مىافكنند!»[5].
گاهی کسی غیبت می کند و چنین توجیه می نمـاید کـه راست می گویم! درحالی که حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) در توضيح غيبت، خطاب به اصحابشان فرمودند: «غيبت اين است كه دربارۀ برادرت چيزی بگوئی كه او را خوش نيايد، اصحاب پرسيدند: اگر چيزی را كه می گويیم راست باشد، باز هم غيبت است؟ حضرت فرمودند: اگر چيزی را كه می گويی در او باشد، غيبتش را كرده ای، وگرنه به او تهمت زده ای»[6]. زمـانی کـه وجود انسـان، لبریز از خشم و غضب می گردد و خود را حق می داند، ولی خداوند را یاد کرده و خشمش را فرومی برد و از غیبت خودداری می کند، خداوند در روز قیامت درون او را پُر از آرامش می کنـد. غیبتِ تمـام افراد حرام است و جـایز نمی باشد، حتی غیبت افرادی که احکام اسلامی را رعایت نمی کنند و نماز نمی خوانند، بغیر از طواغيت و جنايتکاران در مورد ظلم و ستمی که انجام داده اند، حرام است، لکن هرچه ایمان و تدیّنِ غیبت شونده بالاتر باشد، گناه و مسئولیّتِ غیبت کننده بالاتر است. همچنین هرچه قرابت بالاتر باشد، غیبت نمودن از کیفر و گناه بالاتری برخوردار است، ولذا غیبت پدر و مادر گناه و مسئولیّت بسیاری دارد و نیز غیبت همسر و فرزندان عقوبت بیشتری دارد. همسر و فرزندان امانت خداوند هستند و در صورت تضییع حقوقشان، انسان در پیشگاه الهی مسئول خواهد بود و امید است که در این دو ماهِ تطهیر، به دعای خیر مؤمنان، همگی برای طهارت روح و تطهیر و تزکیه و پاکسازی جان و سنخیّت با میزبان کریم و آمادگی حضور در ضیافت عظیم ماه مبارک رمضان توفیق یابیم و از روزی های الهی بهره ها بریم.
«بارالهـا! بـه روان مقدّس حضـرت محمّـد و آل محمّـد(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) درود فـرسـت و در امـر ظـهـور و فـرج مـولا و مقتـدایـمـان حضـرت ولیّ عصر(عجِّل اللهُ تعالی فَرَجَهُ الشَّريف) تعجیل بفرما. پروردگارا! توفيق بيداری از خواب گران غفلت و توبۀ حقيقی از تمام خطاها و قصورها و معاصی به همۀ ما مرحمت بفرمـا. خداوندا! همۀ ما را از شرّ نفس و شيطان و سقوط در ورطۀ هلاکت معنوی، مصون و محفوظ بفرما و توفيق هجرت معنوی و باطنی به همۀ ما عنايت بفرما. پروردگارا! همۀ ما را از شيعيان و پيروان حقيقی حضرات اهل بيت عصمت و طهارت(عَلَيهِمُ السَّلام) مقرّر بفرما و از شفاعت کبرای آن بزرگواران بهرهمند بفرما. به بیماران مؤمنین شفای عاجل عنایت بفرما. اموات محترم غریق رحمت بفرمـا. به مسلمانان ستمدیده علی الخصوص مردم مظلوم فلسطین، عراق، سوریه و يمن نجات کرامت بفرما».
«بِالنَّبِيِّ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الطّاهِرينَ صَلَواتُکَ عَلَيهِ وَ عَلَيهِمْ اَجْمَعينَ»
[1]- مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ غَرَسَ اللَّهُ لَهُ بِهَا شَجَرَةً فِي الْجَنَّةِ وَ مَنْ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ غَرَسَ اللَّهُ لَهُ بِهَا شَجَرَةً فِي الْجَنَّةِ وَ مَن قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ غَرَسَ اللَّهُ لَهُ بِهَا شَجَرَةً فِي الْجَنَّةِ وَ مَنْ قَالَ اللَّهُ أَكْبَرُ غَرَسَ اللَّهُ لَهُ شَجَرَةٌ فِي الْجَنَّةِ فَقَالَ رَجُلٌ مِنْ قُرَيْشٍ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ شَجَرَنَا فِي الْجَنَّةِ لَكَثِيرٌ قَالَ نَعَمْ وَ لَكِنْ إِيَّاكُمْ أَنْ تُرْسِلُوا عَلَيْهَا نِيرَاناً فَتُحْرِقُوهَا (امالی صدوق، ص607).
[2]- بحارالانوار، ج72، ص257
[3]- وای بر هر عيب جویِ طعنه زننده (مبارکه همزه/1).
[4]- اَلظُّلْمُ ثَلَاثَةٌ ظُلْمٌ يَغْفِرُهُ اللَّهُ وَ ظُلْمٌ لَا يَغْفِرُهُ اللَّهُ وَ ظُلْمٌ لَا يَدَعُهُ اللَّهُ فَأَمَّا الظُّلْمُ الَّذِي لَا يَغْفِرُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَالشِّرْكُ بِاللَّهِ وَ أَمَّا الظُّلْمُ الَّذِي يَغْفِرُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَظُلْمُ الرَّجُلِ نَفْسَهُ فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَمَّا الظُّلْمُ الَّذِي لَا يَدَعُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَالْمُدَايَنَةُ بَيْنَ الْعِبَاد (امالی صدوق، ص253).
[5]- أَ تَدْرُونَ مَا الْمُفْلِسُ فَقِيلَ الْمُفْلِسُ فِينَا مَنْ لَا دِرْهَمَ لَهُ وَ لَا مَتَاعَ لَهُ فَقَالَ الْمُفْلِسُ مِنْ أُمَّتِي مَنْ يَأْتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِصَلَاةٍ وَ صِيَامٍ وَ زَكَاةٍ وَ يَأْتِي قَدْ شَتَمَ وَ قَذَفَ هَذَا وَ أَكَلَ مَالَ هَذَا وَ سَفَكَ دَمَ هَذَا وَ ضَرَبَ هَذَا فَيُعْطَى هَذَا مِنْ حَسَنَاتِهِ وَ هَذَا مِنْ حَسَنَاتِهِ فَإِنْ فَنِيَتْ حَسَنَاتُهُ قَبْلَ أَنْ يُقْضَى مَا عَلَيْهِ أُخِذَ مِنْ خَطَايَاهُمْ فَطُرِحَتْ عَلَيْهِ ثُمَّ طُرِحَ فِي النَّار (بحارالانوار، ج69، ص6).
[6]- مَا الْغِيبَةُ قَالَ ذِكْرُكَ أَخَاكَ بِمَا يَكْرَهُ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَإِنْ كَانَ فِيهِ ذَاكَ الَّذِي يُذْكَرُ بِهِ قَالَ اعْلَمْ أَنَّكَ إِذَا ذَكَرْتَهُ بِمَا هُوَ فِيهِ فَقَدِ اغْتَبْتَهُ وَ إِذَا ذَكَرْتَهُ بِمَا لَيْسَ فِيهِ فَقَدْ بَهَتَّهُ (بحارالانوار، ج74، ص91).