ایمان دو نوع است: ایمان­های استوار و مستقر و ایمان­های معار و سست و لرزان کـه بـه مویی بسته هستند و اعتقـاد این افراد را می­توان تغییر داد «فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ‏»[1]. حضرت امام علی(عَلَيهِ­ السَّلام) به جناب کمیل فرمودند: «يا كُمَيْلُ اِنَّهُ مُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ فَاحْذَرْ اَنْ تَكُونَ مِنَ الْمُسْتَوْدَعِين‏»[2] اى كميل! ايمان يا حالت استقرار دارد و در جاى خود محكم است، يا همچون چيزى است كه به امانت و عاريه گذاشته شده باشد، از آن بپرهيز كه ايمان عاريتى داشته باشى‏. حال چه کنیم که ایمان معار و مستودع را تغییر داده و به ایمان مستقر و ثابت و استوار ارتقاء دهیم؟ همان­طور که استفاده شده، عوامل تضعیف ایمان را باید از بین برد و عوامل تقویت ایمان را افزود. ایمان­های معار، محصول عوامل تزلزل ایمانی است. مهم­ترین چیزی که ایمان­ها را متزلزل می­کند، معاصی و جرایم و گناهانِ عالمانه و عامدانه است. گناه آگاهانه و عالمانه، از ایمانِ انسان می­کاهد و در هر بار گناه عالمانه، تزلزل ایمانی حاصل می­شود. نقطۀ مقابل مطلب مذکور نیز صادق است، هر چقدر عمل به قرآن کریم و تقیّد به واجبات و اجتناب از محرّمات بیشتر باشد، و به عبارتی عوامل تقویت ایمان فراهم شود، موجبات ایمان مستقر را فراهم می­آورد، ولذا درسی که از آیۀ شریفۀ مورد بحث اخذ می­شود، این است که: با پرهیز از معصیت و تقیّد به واجبات، عوامل تضعیف ایمان کاهش یافته و ایمان، تقویت می­شود و به ایمان مستقر تبدیل می­گردد و صاحبان ایمان­های مستقر، از تزلزل ایمان نجات می ­یابند. صاحبان ایمان­های مستقر، امورشان را با ایمان می­سنجند، لکن صاحبان ایمان­های معار، هر قدر که ایمان با منافعشان مطابقت داشته­ باشد، طرفدار ایمان هستند و زمـانی که منـافعشان آسیب می­بیند، از ایمان دست برمی­دارند «اِنَّما نَحْنُ مُسْتَهْزِؤُنَ»[3].

 

[1]- پس برقرار است و ثابت، و لرزان است و عاریتی (مبارکه انعام/۹۸).

[2]- بحارالانوار، ج74، ص417

[3]- این است و جز این نیست که ما استهزاء کنندگانیم (مبارکه بقره/۱۴).