وقتی معلوم شد که مؤمنان، هم در دنيا و هم در آخرت متنعّم خواهند بود «فَآتاهُمُ اللهُ ثَوابَ الدُّنْيا وَ حُسْنَ ثَوابِ الْآخِرَةِ وَ اللهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنينَ»[1]، ولی غيرمؤمنان نه در دنيا بهرۀ کامل دارند و در آخرت هم گرفتار عذاب الهی میشوند، شايسته است که انسان نگاه آخرتی داشته باشد تا دنيا هم به او داده شود، همانطور که حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) میفرمايند: «فَكُونُوا مِنْ اَبْناءِ الْآخِرَةِ وَ لا تَكُونُوا مِنْ اَبْناءِ الدُّنْيا»[2]. فرزندان آخرت، رضايت حق متعال و خوشبختی ابدی را طلب میکنند و در ضمنِ آن، به سعادت دنيوی هم میرسند. اوّلين بهره و پاداش نقدی و فوری آنها، سکونت دل و آرامش قلب است و پاداش آخرت، البته بالاتر می باشد «وَ لَاَجْرُ الْآخِرَةِ اَكْبَرُ»[3]. امّا طالبان دنيا، علاوه بر آخرت، از دنيا هم بازمیمانند، چراکه همّتشان کوتاه است، ولذا در چند روزۀ دنيا به قسمتی از خواسته هايشان میرسند و سرانجام به عذاب الهی در قيامت گرفتار میشوند. مؤمن و غيرمؤمن، هر دو در دنيا به رنج و گرفتاری و مشکل و مرگ عزيزان، بيماری خود و عزيزان و... مبتلا میشوند، ولی اين رنجها برای مؤمن، عبادت و مزيد اجر و پاداش محسوب میشود؛ امّا برای غيرمؤمن، پاداشی ندارد، چراکه اين رنجها را در مسير گناه و بيراهه روی دريافت کرده است و باقی را فدای فانی نموده است. دنيا و نعمتهای دنيوی، فانی و آفل است و سود آخرت، ماندگار و جاويدان میباشد «ما عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللهِ باق»[4]، «كُلُّ مَنْ عَلَيْها فانٍ﴿26﴾ وَ يَبْقى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلالِ وَ الْاِكْرامِ﴿27﴾»[5].
حضرت ابراهيم(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «لا اُحِبُّ الْآفِلين»[6]، من آنچه را که ناپايدار است و غروب و افول میکند، دوست ندارم. اهل معرفت، سود جاويدان را درخواست میکنند و آن را تمام و کمال دريافت میدارند و عقل الهی که حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) در توضيح آن فرمودند: «ما عُبِدَ بِهِ الرَّحْمنُ وَ اكْتُسِبَ بِهِ الْجِنان»[7]، همين را ايجاب میکند. کسی که از عقل حقيقی برخوردار باشد، هرگز سود ماندگارِ سرای جاويدان را با دنيای آفل و چندروزۀ زندگی زودگذر دنيوی معامله نمی کند.
آيۀ شريفۀ مورد بحث در بيان اين مطلب است که: وقتی خير دنيا و آخرت، در اختيار خداوند است، هر دو را طلب کنيد، چرا فقط به سود دنيوی بسنده میکنيد و از هر دوی دنيا و آخرت بازمیمانيد؟ آيۀ شريفۀ مورد بحث دارای معانی گسترده ای است که ان شاءالله تعالی بقيّۀ آن، در جلسات آينده استفاده خواهد شد.
[1]- پس داد ایشان را خداوند ثواب دنیا و پاداشِ نيکِ آخرت را و خداوند دوست دارد نیکوکاران را (مبارکة آل عمران/148).
[2]- پس باشيد از فرزندان آخرت، و نباشيد از فرزندان دنيا (نهج البلاغه، فرازی از خطبۀ42).
[3]- و البته اجر آخرت بزرگتر است (مبارکة نحل/41).
[4]- آنچه نزد شماست فانی شونده است و آنچه نزد خداوند است پاینده است (مبارکة نحل/96).
[5]- هرکس بر آن است، فانی شونده است﴿26﴾ و باقی می ماند ذات پروردگار تو که صاحب جلالت و کرامت است﴿27﴾ (مبارکة الرّحمن/26و27).
[6]- مبارکة انعام/76
[7]- (عقل) آن است که عبادت کرده می شود به وسيلۀ آن (خدای) رحمان و کسب کرده می شود به وسيلۀ آن بهشت (بحارالانوار، ج1، ص116).