قسمت دوّم آية شريفة شصت و چهار در مورد اين است که پيغمبرم لازم نيست که منافقين اين همه به دروغ و ريا متوسّل شوند و اگر زمانی که مرتکب جرمی شده و گناهی انجام داده بودند، نزد تو میآمدند و استغفار میکردند و از تو میخواستند که برايشان طلب آمرزش کنی، خداوند را توبهپذير مهربان میيافتند. خداوند متعال که منـافقين را ذکر فرموده، تمام گروهها داخل در آن هستند، چراکه وقتی خداوند به شرط توبه و استغفار و دعای رسولالله(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ‌الِه) منافقين را میبخشد و میپذيرد، ديگران را هم به طريق اولی میپذيرد. امّا گام اوّل، استغفار و توبه در پيشگاه الهی است و گام دوّم، دعای حضرت پيامبر اسلام(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ‌الِه) بر آمرزش و مغفرت گناهکـاران میباشد که در اين صورت توبهشـان تکميل میشود و خداوند را با دو صفت توابيّت و رحيميّت میيابند «لَوَجَدُوا اللهَ تَوّاباً رَحيماً». مطلب مذکور، بيانگر اين حقيقت است که راه توبة کامل و آمرزش واقعی و عذرخواهی حقيقی اين است که خطاکار، علاوه بر توبه در پيشگاه الهی، در مقام توسّل به حضرات معصومين(عَلَيهِمُ السَّلام) برآيد و از آنان آمرزشخواهی نمايد. خداوند متعـال آن بزرگواران را واسطه قرار داده و بندگانش را به باب رسولالله(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ‌الِه) و اهلبيت عصمت و طهارت(عَلَيهِمُ السَّلام) ارجاع میدهد «وَ اْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ اَبْوابِها»[1]، «وَ ابْتَغُوا اِلَيْهِ الْوَسيلَةَ»[2]، لکن اين دو عامل بخشايشگر را لازم و ملزوم یکديگر معرّفی فرموده است.
پس، عفو کننده، خدای تبارک و تعالی است و حضرت پيامبر اسلام(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ‌الِه) واسطة عفو الهی هستند، همانطور که اگر خداوند متعال میفرمايد: «يُزَكّيهِم»[3]، تزکيه به دست خداوند است و حضرت پيامبر اسلام(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ‌الِه) به اذنالله شفاعت میکنند. امروز هم هر کس هر نوع گناهی انجام دهد، به شرط توبه و استغفارِ رسولالله(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ‌الِه) و اهل بيت(عَلَيهِمُ السَّلام) مورد عفو و آمرزش قرار میگيرد، چراکه گناهی بالاتر از گناه نفاق نيست. امّا به فرمودة مفسّران عظام، اگر گناه حقّالنّاس نباشد، در اثر توبه و استغفار و دعای رسولخدا(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ‌الِه) مورد آمرزش قرار میگيرد. ملاحظه میشود که حقّالنّاس چه مسئوليّت عظيمی دارد که نه توبه و استغفارِ خود گناهکار کارگر است و نه دعای رسولخدا(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ‌الِه) مگر اينکه از صاحبان حق طلب حليّت نمايد و آنـان او را ببخشند تـا توبة او و دعـای رسول خدا(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ‌الِه) در حقّش کارگر شود.
1- و وارد شويد خانهها را از درهايش (مبارکه بقره/189).
2- و بجوئيد به سوی او وسيله (مبارکه مائده/35).
3- پاک سازد ايشان را (مبارکه بقره/129).