کلمۀ قیامت به معنای یکباره بلند شدن است. همۀ افراد در پیشگاه پرمهابت الهی، یکباره بلند میشوند «يَوْمَ يَقُومُ النّاسُ لِرَبِّ الْعالَمينَ»[1] و یکی از ویژگی های آن روز این است که: «يَوْمَ يَقُومُ الرُّوحُ وَ الْمَلائِكَةُ صَفّاً لا يَتَكَلَّمُونَ اِلاَّ مَنْ اَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ قالَ صَواباً»[2]، در این جهان انسان هرطور که می خواست زبان و چشم و گوش و... در اختیارش بود، ولی در روز قیـامت، از اختیار او خارج است و همه باذن الله میچرخند نه به اذن صاحبشان، و گاهی علیه صاحبشان شهادت می دهند «اَلْيَوْمَ نَخْتِمُ عَلى اَفْواهِهِمْ وَ تُكَلِّمُنا اَيْديهِمْ وَ تَشْهَدُ اَرْجُلُهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُون»[3].
از دیگر ویژگی های روز قیامت آن است که توسّط جناب اسرافیل در صور دمیده می شود «وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَاِذا هُمْ مِنَ الْاَجْداثِ اِلى رَبِّهِمْ يَنْسِلُونَ»[4]. صور در دو نوبت دمیده میشود، صور اَماته و صور اِحیاء. در صور اماته همه می میرند و در صور احیاء همه برمیخیزند و در آن برخاستن دیگر برگشتی نیست و مجرمین به یأسی غیرقابل برگشت گرفتار میشوند، چراکه تمـام پل های پشت سر را خراب کرده اند و امروز امکان برگشت و معذرت خواهی هم برایشان وجود ندارد، ولذا ناامیدی حقیقی در آن روز تحقّق مییابد «وَ يَوْمَ تَقُومُ السّاعَةُ يُبْلِسُ الْمُجْرِمُون»[5].
اينکه هر روز چندین نوبت در نمازهای روزانه می گوييم: «مالِكِ يَوْمِ الدِّين»[6]، آیا خداوند در این جهان مالک نیست و اختصاص به قیامت دارد؟ پُرواضح است که خداوند مالک ملک و ملکوت است «بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَیْء»[7] و مالک قیامت، امروز هم مالک دنیاست، ولیکن آن روز مالکیّت پروردگار، بطور کامل بر همگان ظهور و بروز می کند و معاد، ظرف ظهور این حقایق است و همه به چشم خود می بینند که ملک و ملکوت از آنِ خداوند تبارک و تعالی است و مالکیّت های اعتباری که در دنیا به انسان داده شده بود، در آخرت گرفته می شود و فرمانرواییِ آن روز به دست پروردگاری است که «مالِكِ يَوْمِ الدِّين» می باشد.
قابل توجه است: قیامت در باطن این عالم قرار دارد و وجودش بالفعل است و بهشت و جهنّم نیز بخشی از قیامت هستند، ولذا بهشت و جهنّم از هم اکنون موجودند، همانطور که حضرت پیامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) در شب معراج بهشت و جهنّم را مشاهده فرمودند. یکی از نام های قیامت «اَلسّاعَةُ» است «وَ يَوْمَ تَقُومُ السّاعَةُ يُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ ما لَبِثُوا غَيْرَ ساعَةٍ كَذلِكَ كانُوا يُؤْفَكُون»[8] و به فرمودۀ استاد جوادی آملی، نه اینکه در آن روز، قیامت به وجود می آید، بلکه قیامت موجود است و در آن روز قیام می کند. حضرت امام رضا(عَلَيهِالسَّلام) در مورد تکذیب کنندگان بهشت و دوزخ میفرمایند: «ما اُولئِكَ مِنّا وَ لا نَحْنُ مِنْهُمْ مَنْ اَنْكَرَ خَلْقَ الْجَنَّةِ وَ النّارِ فَقَدْ كَذَّبَ النَّبِیَّ(صَلَّیاللهُعَلَيهِوَآلِهِ) وَ كَذَّبَنا وَ لَيْسَ مِنْ وَلايَتِنا عَلى شَیْءٍ وَ يُخَلَّدُ فی نارِ جَهَنَّم»[9].
[1]- روزی که به پا می خيزند مردم برای پروردگار عالميان (مبارکه مطففين/6).
[2]- روزی که به پا می خيزند روح و فرشتگان صف کشيده، سخن نمی گويند مگر آنکه دستور دهد برای او خدای رحمان و بگويد سخن راست (مبارکه نبأ/38).
[3]- امروز مُهر می زنيم بر دهنهايشان و سخن می گويد با ما دستهايشان و گواهی می دهد پاهايشان به آنچه بودند کسب می کردند (مبارکه یس/65).
[4]- و دميد شود در صور، پس آنگاه ايشان از قبرها به سوی پروردگارشان شتابانند (مبارکة یس/51).
[5]- و روزی که برپا شود قيامت، نااميد شوند گنهکاران (مبارکة روم/12).
[6]- مالک روز جزا (مبارکه حمد/3).
[7]- به دست اوست ملکوت هر چيز (مبارکه يس/83).
[8]- و روزی که برپا شود قيامت، سوگند می خورند گنهکاران که درنگ نکردند جز يک ساعت، اينچنين (از درك حقيقت) بازگردانده مىشوند (مبارکة روم/55).
[9]- آنان از ما نیستند و ما از آنان نیستیم، کسی که خلقت بهشت و جهنم را انکار کند، پس به تحقيق پیغمبر(صَلَّیاللهُعَلَيهِوَآلِهِ) را تکذیب کرده و ما را نیز تکذیب کرده است و به هيچ وجه تحت ولایت ما نیست و در آتش دوزخ جاويدان خواهد بود (الاحتجاج على اهل اللجاج، ج2، ص409).