در خاتمه چند مطلب لازم به يادآوری است: انسان متشکّل از جسم و روح است و جسم، مَرکب روح میباشد. برای اينکه روح سالم باشد، بايد جسم هم سالم باشد تا بتواند راکب را به سلامت حمل نمايد. گرچه سلامت انسان در سلامت روح نهفته است، و در دين مبين اسلام، به مکارم روحی و ايمانی و اخلاقی و تهذيب و تزکيه توصية فراوان شده، لکن لازم است که انسان در حدّ متعادل، به جسم که مَرکَب روح است رسيدگی نمايد.
امروزه يکی از بيماریهای متداول، بيماریهای مفصلی، زانودرد، پادرد و پوکی استخوان است. يکی از راههای بسيار مفيد و رايگان که به هر پزشکی مراجعه کنيم آن را تجويز میکند، قرار گرفتن در معرض نور خورشيد است، بطوری که قسمتهايی از بدن، غير از سر و گردن در معرض مستقيم تـابش آفتاب قرار گيرد. ويتـامين «د» از جمله ويتامينهايی است که انسان آن را از آفتاب دريافت میکند و هيچ دارويی نمیتواند جايگزين اثرات نور خورشيد شود. يکی از علل عمدة بيماری نرمی استخوان يا راشيتيسم، کمبود ويتامين «د» است و بيماری «ام اس» نيز به صورت غيرمستقيم با کمبود اين ويتامين ارتباط دارد. از اينرو لازم است روزانه حدود ده يا بيست دقيقه قسمتی از بدن يا کف پاها و دستها را در مکانی که در اشراف نامحرم نباشد، در معرض تابش مستقيم آفتاب قرار دهيم و خود را از آثار پُربار آن محروم ننماييم. البتّه بهترين زمان برای قرار گرفتن در آفتاب، قبل از ساعت ده صبح و يا بعد از پنج بعد از ظهر در تابستان است و نکتة حائز اهميّت اينکه: آفتاب بايد بطور مستقيم بتابد، نه از پشت شيشه، که البتّه چرب نمودن اعضايی که در معرض تابش نور آفتاب قرار میگيرند، اشکالی ندارد.
از جمله فوايد حمام آفتاب عبارتند از: تنظيم تنفّس، تقويت اعصاب و عضلات، آب شدن چربی های زايد و توليد انرژی، دفع سموم بدن از طريق عرق کردن، تنظيم گردش خون و درمان بيماریهای پوستی. همچنين آفتاب، حالت ضدّعفونی کنندگی دارد و نيز احساس شادی و سلامت را برای انسان به ارمغان میآورد. قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشيد، درمان نوعی افسردگی نيز میباشد که گاهی در فصل زمستان، به انسان دست میدهد و به علّت کمبود نور آفتاب است.
لازم به ذکر است: با توجّه به اينکه آفتاب حالت ضدّعفونی کننده دارد، لذا کسانی که مبتلا به بيماری سِل هستند، بهتر است ساعاتی را در تابش مستقيم آفتاب قرار گيرند.
مطلب ديگر در مورد نان میباشد. حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) دربارة مقدّس بودن نان فرمودند: «اَللّهُمَّ بارِكْ لَنا فِی الْخُبْز»[1]. امروزه، اين نانهای مصرفی، تماماً نانهای سبوس گرفته هستند و ماهيّت خود را از دست دادهاند، در كتاب «مكارم الاخلاق» از «انس بن مالك» روايت شده كه: «رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) نان سفيدِ نازكِ سبوس گرفته و الك شده ميل نمی فرمودند»[2]. پزشکان مربوطه معتقدند: کمبود سبوس باعث ايجاد بسياری از بيماریها میشود.
حال وقتی قسمت اعظم و مفيد نانها که سبوس است از آنها گرفته شده، لازم است که اين کمبود از سه راه ديگر جبران گردد.
1- از بربری فروشیها، سبوس خالص خريداری شود و در غذاهای مصرفی اضافه گردد.
2- جوانة گندم درست کرده و آن را روزانه همراه با غذا مصرف کنيم. البتّه لازم به ذکر است: جوانة گندم تا زمانی مفيد و قابل خوردن است که قدّ جوانة گندم از خود گندم بلندتر نشده باشد.
3- آرد سبوسدار را از روستاها و اطراف شهر تهيّه کنيم و هرچند يک بار خودمان نان بپزيم.
اميد است که دستاندرکاران امور مربوطه نيز در بهبود کيفيّت نان و ساير موادّ غذايی گامهای مؤثّری بردارند.
«بارالها! به روان مقدّس حضرت محمّد و آل محمّد(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) درود فرست و در امر ظهـور و فرج مولا و مقتدايمـان حضـرت وليّعصـر (عَجَّلَ الله تَعالي فَرَجَهُ الشَّريف) تعجيل بفرما. پروردگارا! توفيق فقرباوری و رسيدن به عبوديّت و بندگی به همة ما مرحمت بفرما. بارالها! حقيقت دنيا و مافيها را به ما بنمايان و ما را از دلبستگی به دنيا و زخارف آن مصون و محفوظ بفرما و توفيق انفاق فی سبيل الله از هر آنچه ارزانی فرمودهای به همة ما کرامت بفرما. خداوندا! توفيق امر به معروف و نهی از منکر و رسيدگی به مساکين روحی و معنوی به همة ما مرحمت بفرما. به بیماران مؤمنین شفای عاجل عنایت بفرما. اموات محترم غريق رحمت بفرما. بارالها! ظلم و ستم ظالمين را به خودشان برگردان و به تمام مسلمانان ستمدیده علی الخصوص مردم مظلوم فلسطین و غزّه و عراق و سوریه نجات کرامت بفرما».
«بِالنَّبِيِّ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الطّاهِرينَ
صَلَواتُکَ عَلَيهِ وَ عَلَيهِمْ اَجْمَعينَ»
1- خدايا مبارک گردان برای ما نان را (بحارالانوار، ج59، ص278).
2- سنن النبی(صَلَّی الله عَلَيهِ وَ آلِهِ)، ترجمة فارسی، ص182