با توجه به اینکه بالاترین رسالت بنده، عبودیّت است و آن، محصول اطاعت و تسلیم و انجام فرائض و پرهیز از محارم است، معلوم میگردد که اگر انسان بخواهد در عبودیّت ثابت قدم بماند، باید تأسّی عملی و اخلاقی و اُسوهگیری کامل از بندگان حقیقی خداوند متعال داشته باشد. بدون تأسّی از انسان کامل، نمیتوان به مقصد اعلیٰ بار یافت. در تأييد مطلب مذکور، ملاحظه میشود آنانکه زانو به زانوی حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) نشستند، ولی تبعیّت راستین از آن حضرت نداشتند، از دنیا و عقبیٰ ساقط شدند. توفیق تأسّی از آن بزرگواران و اینکه آنان حقیقتاً یگانه اُسوه و الگوی انسان در زندگی باشند، توفیق بسیار عظیمی است چراکـه آنـان معرفی شده از سوی خود خدای سبحان میباشند «لَقَدْ كانَ لَكُمْ في رَسُولِ اللَّهِ اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كٰانَ يَرْجُوا اللَّهَ وَ الْيَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَكَرَ اللَّهَ كَثيراً»[1]. خداوند متعال در بخش اول این آیة شریفه، اُسوه و الگوی حقیقی را برای انسان معرفی میفرماید و در بخش پایانی آن، زمینههای توفیق عبودیّت و بندگی را مشخص فرموده و به انسان میآموزد که چگونه میتواند حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) و حضرت فاطمة زهرا(سلامُ الله عَلَيها) و اولاد طاهرین آن بزرگواران را برای خود الگو و اُسوه اتّخاذ نماید.
بر اساس آیة شریفة «لِمَنْ كانَ يَرْجُوا اللّهَ وَ الْيَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَكَرَ اللّهَ كَثِيراً» توفیق اُسوهگیری و الگوپذیری از آنِ کسی است که تنها امیدش خداوند باشد و به آخرت ایمان و امید داشته باشد و خداوند را بسیار یاد کند. آری این توفیق که تنها الگوی انسان، آن بزرگواران باشند، شامل حال کسانی است که این سه ویژگی مهّم را دارا باشند.
لازم به توضیح است که: مقدّمات این توفیق عظیم، از سوی خود بنده آغاز میشود، اگر بنده این سه ویژگی را فراهم کرده و زمینه را مساعد نمايد، خداوند متعال هم توفیق اُسوهپذیری را به او عنایت میفرماید. موحّد واقعی و پیرو راستین آن بزرگواران به کسی غیر از خداوند سبحان امیدوار نیست و نظرگاهش فقط خداوند است و همواره امیدوار به قدرت و رحمت و نصرت و حمایت و وعدههای الهی و ملاقات خداوند میباشد. خداوند متعال در سورة مبارکة کهف آیة شریفة 110 میفرماید: «فَمَنْ كٰانَ يَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً»، پس کسیکه امیدوار به ملاقات پروردگارش است، پس باید عمل صالح انجام دهد، از اينرو معلوم میگردد که امیدِ ملاقات پروردگار، جز از طریق انجام عمل صالح، میسور نیست. علامه طباطبایی(عَلَيهِ الرَّحمَة) میفرمایند: امیدواری به خداوند متعال و روز آخرت، انسان را وادار به انجام عمل صالح میکند. آری، نشانة ایمان و امیدواری به خداوند و روز قیامت، انجام اعمال صالحات است و وقتی انسان موفّق به انجام اعمال صالحات شد، طبق فرمودة قرآن کریم، با خود خداوند معامله کرده است که فنا و نابودی برای آن نیست و اجر آن را بطور کامل دریافت خواهد نمود «اِنَّ الَّذينَ يَتْلُونَ كِتابَ اللّهِ وَ اَقامُوا الصَّلاةَ وَ اَنْفَقُوا مِمّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِيَةً يَرْجُونَ تِجارَةً لَنْ تَبُور﴿29﴾ لِيُوَفِّيَهُمْ اُجُورَهُمْ وَ يَزيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ اِنَّهُ غَفُورٌ شَكُورٌ﴿30﴾»[2]. بنابراين انسانهای الهی، همواره به تجارتی اشتغال دارند که فنا و نابودی در آن راه ندارد و مزد بندگی خود را از خدای غفور و شکور دریافت میدارند. خداوندی کـه هم بخشنده است و میبخشد و هم با اعطای جوایز از بندهاش قدردانی میفرمايد.
حضرت مولی الموحّدین امام علی(عَلَيهِ السَّلام)، آن الگو و اُسوة بشریّت در توضیح آیة شریفة «يَرْجُوا اللّهَ وَ الْيَوْمَ الْآخِرَ» که مؤمنان به دنیا امید ندارند بلکه به آخرت امیدوار هستند، میفرمایند: «اَلدُّنْيا دارُ مَمَرٍّ لا دارُ مَقَرٍّ»[3] دنیا گذرگاه است، محل عبور و مسافرخانه است، محل استقرار و ماندن نیست. همچنین آن بزرگوار در نامة 31 نهج البلاغه، به فرزند بزرگوارشان حضرت امام حسن مجتبی(عَلَيهِ السَّلام) میفرمایند: «وَ اعْلَمْ يا بُنَيَّ اَنَّكَ اِنَّما خُلِقْتَ لِلْآخِرَةِ لٰا لِلدُّنْيا وَ لِلْفَناءِ لٰا لِلْبَقاءِ وَ لِلْمَوْتِ لٰا لِلْحَياةِ»، فرزندم بدان که تو برای آخرت خلق شدی نه دنیا، و برای رفتن آمدی نه برای ماندن، و برای مردن خلق شدی نه برای زنده ماندن. حال، با توجه به اینکه حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) فرمودند: «اَنَا وَ عَلِيٌّ اَبَوا هذِهِ الْاُمَّةِ»[4]، معلوم میگردد اين نامة وجود مقدّس حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) خطاب به همة فرزندانشان است ولذا همگی نیازمندیم که آن را بخوانیم و به توصیه های آن بزرگوار عمل کنیم.
اگر به فرمودة حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام)، دنيا برای ماندن نیست، پس حساب باز کردنی نمیباشد. اولیای الهی و انسانهای والا و بندگان راستینِ خداوند متعال که حقيقتاً دنيا را شناختند، به دنیا دل نمیبندند و به آن در حدّ مسافرخانه نمره میدهند و وابسته و فریفته و بنده و عبد دنیا نمیشوند و یقین دارند که تمام بدبختیها در سایة حبّ دنیاست «حُبُّ الدُّنْيا رَاْسُ كُلِّ خَطيئَة»[5]. فلذا برای رهایی از حبّ دنیا خدا را زیاد یاد میکنند و لحظهای از خداوند غافل نیستند: «وَ ذَكَرَ اللّهَ كَثيراً»[6] و این سومین ویژگی است که توفیق اُسوهپذیری حقیقی را برای انسان فراهم مینماید.
1- همانا در رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ)، اسوه نیکویی است برای کسیکه به خدا و روز آخرت امید دارد و خدا را بسیار یاد میکند (مبارکة احزاب/21).
2- همانا کسانيکه تلاوت میکنند کتاب خداوند را و برپا میدارند نماز را و انفاق میکنند از آنچه که روزی داديم ايشان را مخفيانه و آشکارا، اميد دارند تجارتی را که هرگز تباه نشود﴿29﴾ تـا تمام دهد مزد ايشان را و بيفزايد ايشان را از کرم خود، همانا او آمرزندة شکرپذير است﴿30﴾ (مبارکه فاطر/29و30).
3- نهج البلاغة مرحوم دشتی، حکمت133
4- من و علی دو پدر اين امّت هستيم (بحارالانوار، ج16، ص95).
5- دوست داشتن دنيا سرمنشاء تمام گناهان است (بيان نورانی رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ)؛ ارشاد القلوب، ج1، ص21).
6- و ياد میکنند خداوند را بسيار (مبارکه احزاب/21).