در جلسات سابق مطالبی پيرامون گناهان کبيره و صغيره استفاده شد و معلوم گرديد که در قرآن کريم، ضابطة دقيقی برای کبائر و صغائر ذکر نشده، لکن در بيانات نورانی اهل بيت(عَلَيهِم السَّلام) پارهای از گناهان کبيره ذکر شده که قسمتی در جلسة سابق استفاده شد و قسمتی در اين جلسه استفاده میشود. از حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) مذکور است: «اَلْكَبائِرِ الَّتي اَوْجَبَ اللّهُ عَلَيْهَا النَّار»[1] هر گناهی که در آن خداوند وعدة آتش بدهد، کبيره است. حضرت امام موسی کاظم(عَلَيهِ السَّلام) نيز مواردی از گناهان کبيره را ذکر فرمودهاند که چند نمونه از آنها که مبتلابه است، ذيلاً استفاده میگردد:
1- شرک، «اَكْبَرُ الْكَبائِرِ الشِّرْكُ بِاللَّهِ يَقُولُ اللَّهُ عَزَّّ وَ جَلَّ: اِنَّهُ مَنْ يُشْرِكْ بِاللّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ وَ مَاْواهُ النّارُ وَ ما لِلظّالِمينَ مِنْ اَنْصارٍ»[2]، بزرگترین گناه کبیره شرک به خداوند است، خداوند عزّ و جلّ میفرماید: همانا کسیکه مشرک شود به خداوند، پس به تحقیق حرام کرده است خداوند بر او بهشت را و جایگاه او آتش است و برای ظالمان هیچ یاوری نیست.
2- قتل نفس، اعم از قتل ديگری يا خودکشی، «وَ قَتْلُ النَّفْسِ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلّا بِالْحَقِّ لِاَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ: وَ مَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فِيها»[3]، و قتل نفس که حرام کرده است خداوند مگر به حق، برای اینکه خداوند عزّ و جلّ میفرماید: و کسیکه بکشد مؤمنی را از روی عمد، پس جزای او جهنم است و در آن همیشگی میباشد.
3- يأس و نااميدی، «وَ بَعْدَهُ الْيَاْسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ لِاَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُول: وَ لا تَيْاَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لا يَيْاَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكافِرُونَ»[4]، و بعد از آن نـاامیدی از رحمت خداوند است، برای اینکـه خداوند عزّ و جلّ میفرماید: و ناامید نشوید از رحمت خداوند همانا مأیوس نمیشوند از رحمت خداوند مگر گروه کافران. یأس، آنچنان گناه بزرگی است که علاوه بر اينکه در قرآن کريم کفر محسوب شده، در کنار قتل نفس آمده است، چراکه چنين کسی رحمت خداوند را زير سؤال میبرد.
4- عقوق والدین، «وَ مِنْها عُقُوقُ الْوالِدَيْنِ لِاَنَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ الْعاقَّ جَبّاراً شَقِيّاً»[5]، و از گناهان کبیره عقوق والدین است، برای اینکه خداوند عزّ و جلّ عاقّ الوالدین را جبّار و بدبخت قرار داده است.
5- زنا، «وَ الزِّنا لِاَنَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ: وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ يَلْقَ اَثاماً يُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ يَخْلُدْ فِيهِ مُهاناً اِلّا مَن تابَ»[6]، و از گناهان کبیره زنا است، برای اینکه خداوند عزّ و جلّ میفرماید: و کسیکه انجام دهد آنرا، عقوبت آنرا دریافت میکند، مضاعف میکند برای او عذاب را در روز قیامت، جاویدان میماند در آن در حال خواری مگر اینکه توبه کند.
6- تهمت زدن به زنان پاکدامن، «وَ قَذْفُ الْمُحْصَناتِ لِاَنَّ اللَّهَ تَبارَكَ وَ تَعالى يَقُولُ إِنَّ الَّذينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ الْغافِلاتِ الْمُؤْمِناتِ لُعِنُوا فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِيم»[7]، و از گناهان کبیره تهمت زدن به زنان پاکدامن است، برای اینکه خداوند تبارک و تعالی میفرماید: همانا کسانیکه نسبت زنا میدهند بر زنان عفیفة بیخبر مومن، لعنت کرده شوند در دنیا و آخرت و برای ایشان عذابی بزرگ است.
7- اکل مال يتيم، «وَ اَكْلُ مالِ الْيَتيمِ لِقَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ: إِنَّ الَّذينَ يَاْكُلُونَ اَمْوالَ الْيَتامىٰ ظُلْماً اِنَّما يَاْكُلُونَ في بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعِيرا»[8]، و از گناهـان کبیره خوردن مـال یتیم است، بـرای اینکه خداوند عزّ و جلّ میفرماید: همانا کسانیکه میخورند اموال یتیمان را از روی ظلم جز این نیست که میخورند در شکمهایشان آتش را و به زودی داخل میشوند آتش سوزان را.
8- رباخواری، «وَ اَكْلُ الرِّبا لِاَنَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ: اَلَّذينَ يَاْكُلُونَ الرِّبٰا لا يَقُومُونَ إِلّا كَمٰا يَقُومُ الَّذي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطانُ مِنَ الْمَسّ»[9]، و از گناهان کبیره خوردن ربـا است، برای اینکه خداوند عزّ و جلّ در قرآن کريم میفرمايد: کسانيکه میخورند ربا را برنمیخيزند مگر مانند برخاستن کسیکه مسّ کرده او را شيطان و ديوانه شده است.
9- سحر و جادو، «وَ السِّحْرُ لِاَنَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ: وَ لَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَراهُ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاق»[10]، و از گناهان کبیره سحر و جادوگری است، همانا خداوند عزّ و جلّ میفرماید: و البته به تحقیق دانستند هر آینه کسیکه خرید آن را، برای او در آخرت هیچ بهره ای نیست.
10- سوگند دروغ، «وَ الْيَمينُ الْغَمُوسُ لِاَنَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ: إِنَّ الَّذينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللّهِ وَ اَيْمانِهِمْ ثَمَناً قَليلاً اُولئِكَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَة»[11]، و از گناهان کبیره سوگند دروغ است، برای اینکه خداوند عزّ و جلّ میفرماید: همانا کسانیکه معامله میکنند عهد خداوند و سوگندهایشان را به بهای اندک، آن گروه بهرهای برای ایشان در آخرت نیست.
11- منع زکات و حقوق واجبه، «وَ مَنْعُ الزَّكاةِ الْمَفْرُوضَةِ لِاَنَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ: يَوْمَ يُحْمىٰ عَلَيْها في نارِ جَهَنَّمَ فَتُكْوٰى بِها جِباهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ هذا ما كَنَزْتُمْ لِاَنْفُسِكُمْ فَذُوقُوا ما كُنْتُمْ تَكْنِزُون»[12]، و از گناهان کبیره منع زکات واجب است، برای اينکه خداوند عزّ و جلّ میفرمايد: (همانا کسانيکه طلا و نقره را ذخيره میکنند و حقوق واجبه پرداخت نمیکنند، پس بشارت ده آنها را به عذابی دردنـاک)، روزي که افروخته میشود بر آنهـا در آتش جهنم، پس داغ کرده میشود بـا آنهـا پیشانیهایشان و پهلوهایشان و پشتهایشان (و میگویند) این است آنچه که ذخیره میکردید برای خودتان پس بچشید آنچه کـه ذخیره میکردید.
12- شهادت دروغ يا کتمان شهادت، «وَ شَهَادَةُ الزُّورِ وَ كِتْمانُ الشَّهادَةِ لِاَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ: وَ مَنْ يَكْتُمْها فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُه»[13]، و از گناهان کبیره شهادت باطل و کتمـان شهـادت است، برای اینکه خداوند عزّ و جلّ میفرماید: و کسیکه کتمان کند آنرا پس همانا آن گناهکار است قلبش. کتمان حقيقت و يا شهادت دروغ در اثر گرفتاری به هوی و هوس يا حسابهای شخصی و ... موجب مسئوليّت عظيم در پيشگاه الهی و از گناهان کبيره است.
13- شرب خمر و شراب خواری، «وَ شُرْبُ الْخَمْرِ لِاَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ نَهىٰ عَنْها كَما نَهىٰ عَنْ عِبادَةِ الْاَوْثان»[14]، و از گناهان کبیره شرابخواری است، برای اینکه خداوند عزّ و جلّ نهی کرد از آن همچنانکه از عبادت بتها نهی فرمود.
14- ترک نماز يا هرکدام از فرايض بطور عمدی، «وَ تَرْكُ الصَّلاةِ مُتَعَمِّداً اَوْ شَيْئاً مِمّا فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِاَنَّ رَسُولَ اللَّهِ(صَلَّی‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَ‌الِه) قَالَ مَنْ تَرَكَ الصَّلاةَ مُتَعَمِّداً مِنْ غَيْرِ عِلَّةٍ فَقَدْ بَرِئَ مِنْ ذِمَّةِ اللَّهِ وَ ذِمَّةِ رَسُولِهِ»[15] و از گناهان کبیره، ترک نماز از روی عمد یا چیزی از آنچه که واجب کرده خداوند عزّ و جلّ، برای اینکه رسول خدا(صَلَّی‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَ‌الِه) فرمودند: کسیکه نماز را عمداً و بدون علّت ترک کند، پس به تحقیق از پناه خداوند و رسول خداوند دور است. از اینرو معلوم میشود شخص مقیّد به نماز، در پناه خداوند و رسولالله(صَلَّی‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَ‌الِه) قرار دارد. در بیان نورانی دیگری از حضرت پيامبر اکرم(صَلَی اللهُعَلَيهِ وَآلِهِ) مذکور است که: «مَنْ تَرَكَ الصَّلاه مُتَعَمِّداً فَقَدْ كَفَر»[16].
15و16- شکستن عهد و پیمان و قطع رحم، «وَ نَقْضُ الْعَهْدِ وَ قَطيعَةُ الرَّحِمِ لِاَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ اُولئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّار»[17]، و از گناهان کبیره شکستن عهد و پیمان و قطع رحم است، برای اینکه خداوند عزّ و جلّ میفرماید: آن گروه برای ایشان است لعنت و برای ایشان خانة بدی است. متأسّفانه بسيار مشاهده میشود که به عهد و پيمانها در موارد مختلف عمل نمیشود.
1- بحارالانوار، ج24، ص86
2- عيون اخبار الرضا(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص286
3-عيون اخبار الرضا(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص286
4- عيون اخبار الرضا(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص286
5- عيون اخبار الرضا(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص286
6- عيون اخبار الرضا(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص286
7- عيون اخبار الرضا(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص286
8- عيون اخبار الرضا(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص286
9- عيون اخبار الرضا(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص286
10- عيون اخبار الرضا(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص286
11- عيون اخبار الرضا(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص286
12- عيون اخبار الرضا(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص286
13- کافی، ج2، ص287
14- کافی، ج2، ص287
15- عيون اخبار الرضا(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص286
16- کسيکه نماز را عمداً ترک کند، پس به تحقيق کافر است (عوالی اللئالی، ج2، ص224).
17- عيون اخبار الرضا(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص286