به فرمودة مفسّران عظام، آية شريفة مورد بحث و دو آية شريفة بعدی، از غُرَر آيات مبارکة نساء است و آية شريفة امانت، درواقع يک قانون کلّی و عمومی و بين المللی میباشد. آية شريفه شامل سه حکم است: مسئلة مهم امانت داری، حکم و داوری عادلانه و موعظه و سميع و بصير بودن پروردگار.
البتّه آية شريفة مورد بحث با آيات شريفة قبلی هم در ارتباط است. به اين صورت که آيات سابق، مربوط به علمای یهود و نصاری بود که به امانتهای پروردگـار خيـانت نمودند، چراکه يکی از امانتها، علوم و حقايق و معارف دينی است که دانشمندان مؤظفند آن را در اختيار ديگران قرار دهند. آنها با وجود اينکه عالم بودند و حقّانيّت اسلام و رسالت حضرت پيامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) را بالعيان و يقيناً میدانستند، ولی کتمان کردند و مردم را در جريان آنها قرار ندادند و آنان را گرفتار سردرگمی نمودند و اينچنين به مردم و دين پروردگار خيانت کردند. بالاتر از آن، در داوری ميان مسلمانان و مشرکين، مشرکين را برتر از مسلمانان قلمداد نمودند، ولذا خداوند متعال، همة مردم را به ادای امانت امر میفرمايد، چراکه قانونِ امانت، قانون بين المللی است و از طرف همة افراد، لازم الرّعايه و واجب الاطاعه میباشد. مانند حقوق والدين و عهد و پيمان که مسلمان بودنِ پدر و مادر يا امانت دهنده و صاحب عهد و پيمان مطرح نيست و اگر غيرمسلمان و مشرک هم باشند، لازم الرّعايه و واجب الاجرا است. اگر پدر و مادر مشرک هم باشند، رعايت حقوقشان واجب است، اگر از کسی امانتی گرفته ايم و مسلمان نيست، باز هم ادای امانت واجب است. همچنين در مورد عهد و پيمان نيز در صورتی که يکی از طرفين مسلمان نباشد، باز وظيفه رعايت عهد و پيمان است. به عبارت ديگر، نه مسلمان بودن شرطِ ادای امانت است و نه کافر بودن مانع آن میباشد.
بنابراين ادای امانت و عهد و پيمان برای تمام انسانها لازم و ضروری است و خدای سبحان در سورة مبارکة مؤمنون و معارج، آن را از ويژگیهای مسلمانان و مؤمنان بيان می فرمايد «وَ الَّذينَ هُمْ لِاَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُون»[1].
حال با توجّه به اينکه در آية شريفة مورد بحث، امانت، جمع آمده، هرگونه امانت را شامل میشود و نه تنها امانتهای مالی، اعم از نقدی و جنسی، بلکه امانتهای معنوی و باطنی و اعتقادی و اخلاقی و دينی را دربر میگيرد و در هر دو صورت، انسان مؤظّف به ادای آن است. منظور از امانتِ ظاهری آن است که کسی وسيله ای را نزد فرد ديگری به امانت میسپارد و او، آن را برای امانتسپارنده حفظ میکند و سالم به اهلش برمی گرداند. امّا امانت الهی آن چيزی است که خداوند متعال از اوامر و نواهی به انسان امانت میدهد، يعنی تمام دستورات و احکام الهی، نزد انسانها امانت هستند. مسلمان بايد تمام دستورات الهی را، در برگردانيدن امانت وفا نمايد و تخلّف، چه در امانتهای ظاهری و چه در امانتهای معنوی، خيانت محسوب میشود
1- و کسانی که ايشان به امانتهايشان و عهدشان رعايت کنندگان هستند (مبارکه مؤمنون/8)، (مبارکه معارج/32).