فردا شب، شب بسیار عظیمی است، چراکه اولاً شب مقدّس جمعه است، ثانیاً شب نیمۀ شعبان می باشد. جمعه یکی از اعیاد بزرگ مسلمین است، لکن به دلیل تکرار، عظمتش برای ما روشن نشده است. جمعه سیّد الایّام است «اِنَّ يَوْمَ الْجُمُعَةِ سَيِّدُ الْاَيّام»[1] و در عظمت آن آمده است: «اِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ اخْتارَ مِنَ الْاَیّامِ الْجُمُعَةَ»[2] همانا خداوند عزّ و جلّ از میان روزها، روز جمعه را برگزیده است. جمعه، عید در عید است. شب و روز جمعه آنقدر اهمیّت و عظمت دارد که می توان از راه میانبر به مقصد رسید. در شب و روز جمعه، عبادات با نمرات بالاتری مورد پذیرش قرار می گیرد، ولذا توبه که بالاترین عبـادت است، در این شب و روز بـا نمرۀ بالاتری پذیرفته می شود. اعمال خیری که انسان در شب و روز جمعه انجام می دهد، قابل مقایسه با سایر روزها نیست. حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «اِنَّ لِلْجُمُعَةِ حَقّاً وَ حُرْمَةً فَاِيّاكَ اَنْ تُضَيِّعَ اَوْ تُقَصِّرَ فی شَیْءٍ مِنْ عِبادَةِ اللهِ»[3] همانا برای جمعه حقّ و حرمتی وجود دارد، پس مبادا اينکه ضايع سازی يا کوتاهی ورزی در چيزی از عبادت خداوند. و در ادامه می فرمايند: «وَ التَّقَرُّبِ اِلَيْهِ بِالْعَمَلِ الصّالِحِ وَ تَرْكِ الْمَحارِمِ كُلِّها»[4] و تقرّب جوی در آن روز به سوی او (خداوند متعال) با اعمال شایسته و ترک کن جمیع محرّمات را. حال، همانطور که در روز جمعه اعمال خیر و عبادات با نمرات بالاتری پذیرفته می شوند، همانگونه گناهان نیز کیفر بالاتری دارند، ولذا برگزاری جشن و عروسی های گناه آلودی که شئونات اسلامی در آنها رعایت نمی شود، در شب و روز جمعه، از کیفر مضاعف برخوردار است. اینها مقدّمه ای بود بر اینکه فردا شب که هم مصادف با شب جمعه و هم شب نیمه شعبان است، شب بسیار باعظمتی است. حضرت امام محمد باقر(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «بافضیلت‌ترین شب پس از لیلة القدر شب نیمه شعبان است كه خداوند در این شب فضل خویش را بر بندگانش ارزانى مى‌دارد و با منّ و كرم خود آنان را مى‌آمرزد، پس براى نزدیكى به خداى تعالی در این شب بكوشید چون خداوند سوگند یاد كرده است كه هیچ سائلى را، تا وقتى كه امر ناپسند و گناهى نخواسته است، محروم نگرداند... پس کوشش کنيد در دعاء و ثناء به خداوند عزّ و جلّ»[5]. همچنین حضرت امـام صادق(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «همانطور كه خداوند به پیامبر(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) شب قدر مرحمت فرمود، به ما اهل بیت نیز نیمۀ شعبان را عطاء كرد»[6]. شب نیمۀ شعبان آنچنان عظمت دارد که از زبان پیامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) این گونه روایت شده که: «شب نيمۀ شعبان در خواب بودم که جبرئيل آمد و گفت: ای محمد! چرا در این شب خوابيده ای؟ گفتم: جبرئيل مگر چه شبی است؟ گفت: شب نيمۀ شعبان است. ای محمد! برخيز. آنگاه مرا بلند کرده و به بقيع برد، سپس گفت: سرت را بلند کن، زيرا این شبی است که درهای آسمان در آن باز می شود، درهای رحمت، درِ «رضوان»، درِ «مغفرت»، درِ «فضل»، درِ «توبه»، درِ «نعمت»، درِ «جود» و درِ «احسان». و خداوند به عددِ موها و پشمهای گاو و گوسفند، مردم را از آتش جهنم آزاد می کند، زمان مرگ را در آن ثبت کرده و به مدت یک سال روزی ها را تقسيم می کند؛ و هرچه را که در تمـام سال اتّفاق می افتد فرو می فرستد. پس اين شب را زنده بدار و شب زنده داری و نزديکی به خدا، و عملِ در اين شب را به امّتت دستور بده، زيرا شبِ شريفی است. درحالی نزدت آمدم که تمام فرشته ها در آسمان پاهایشان را جفت کرده اند، عدّ ه ای تسبيح می کنند، عدّ ه ای در رکوع، عدّ ه ای در سجود و گروهی ذکر می گویند. شبی است که کسی دعا نمی کند مگر این که مستجاب می شود، کسی چيزی نمی خواهد، مگر این که به او داده می شود، کسی درخواست مغفرت و بخشش نمی کند، مگر این که بخشيده می شود، کسی توبه نمی کند، مگر این که توبه اش پذیرفته می شود. کسی که از خير این شب محروم شود، از خير بزرگی محروم شده است»[7].
پس با توجه به اینکه بعد از لیلة القدر، شبی به عظمت نیمه شعبان نیست و شب توبۀ هر کسی شب قدرِ اوست، لذا فردا شب که هم شب قدر اهل بیت(عَلَيهِمُ السَّلام) یعنی شب نیمه شعبان و هم شب مبارک جمعه است، در صورتی که کسی موفق به توبه شود، شب قدر مضاعف برای او خواهد بود. اگر در لیلة القدر، یک شبه می توان ره هشتاد ساله طی کرد «لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ»[8]، کسی که موفق به توبه شود، یک شبه می تواند ره صد ساله طی کند. برای شب نیمۀ شعبان هم آن قدر عظمت قائل هستند که می فرمایند: «خداوند سوگند یاد كرده است كه هیچ سائلى را، تا وقتى كه امر ناپسند و گناهى نخواسته است، محروم نگرداند»[9]. از وجود مبارک حضرت پیامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) مذکور است که فرمودند: «مَنْ اَحْيا لَيْلَةَ الْعيدِ وَ لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبانَ لَمْ يَمُتْ قَلْبُهُ يَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوب»[10] کسی که شب عیـد و شب نیـمه شعبـان را زنـده بدارد، در روزی که دلهـا می میرند، دل او نخواهد مُرد. از اینرو تلاش کنیم که فردا شب را به هیچ قیمتی از دست ندهیم.
در بيانی نورانی از حضرت امام رضا(عَلَيهِ السَّلام) آمده است: «اميرالمؤمنين علی(عَلَيهِ السَّلام) سه شب نمی خوابيدند، شب بيست و سوم ماه مبارک رمضان، شب عيد فطر و شب نيمۀ ماه شعبان. در اين شب ها روزی ها تقسيم، و مدّت عمر و هرآنچه در آن سـال رخ خواهد داد، تعيين می شود»[11]. همچنين «وجود مقدّس حضرت فاطمه زهرا(سَلامُ اللهِ عَلَيها) در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان کودکان خود را به بیداری و نخفتن وادار میکردند... حضرت در روز، بچه ها را میخوابانیدند تا کاملاً استراحت کنند و غذای کمتری به آنان میدادند تا بدین گونه زمینه و موقعیّت بهتر و مطلوب تری از نظر جسمی و روحی برای شب زنده داری داشته باشند. ايشان به حدّی در این کار جدی و قاطع بودند که نمیگذاشتند احدی از اهل خانه خوابش ببرد و میفرمودند: محروم است کسی که از برکات شب قدر محروم بماند»[12]، ولذا ما هم از روز تدارک ببینیم و خودمان را خسته نکنیم تا بتوانیم آن شب را درک کنیم و از عظمت آن بهره مند گردیم. «خداوند تبارک و تعالی توفیق دریافت این شب عظیم را به همۀ ما عنایت بفرماید».
[1]- همانا روز جمعه، آقای روزهاست (بيان نورانی حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه)؛ الکافی، ج3، ص414).
[2]- بیان نورانی حضرت پیامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه)؛ وسائل الشیعه، ج 7، ص381
[3]- الکافی، ج3، ص414
[4]- الکافی، ج3، ص414
[5]- هِیَ اَفْضَلُ لَیْلَةٍ بَعْدَ لَیْلَةِ الْقَدْرِ فِیها یَمْنَحُ اللَّهُ تَعالَى الْعِبادَ فَضْلَهُ وَ یَغْفِرُ لَهُمْ بِمَنِّهِ فَاجْتَهِدُوا فِی الْقُرْبَةِ اِلَى اللَّهِ (تعالى) فیها فَاِنَّهَا لَیْلَةٌ آلَى اللَّهُ عَلى نَفْسِهِ اَنْ لا یَرُدَّ سائِلًا لَهُ فیها ما لَمْ یَسْاَلْ مَعْصِیَة... فَاجْتَهِدُوا فِی الدُّعاءِ وَ الثَّناءِ عَلَى اللَّهِ (عزّ و جلّ) (الامالى، طوسى، ص297).
[6]- اِنَّها اللَّیْلَةُ الَّتی جَعَلَهَا اللَّهُ لَنا اَهْلَ الْبَیْتِ بِاِزاءِ ما جَعَلَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ لِنَبِیِّنا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) (الامالى، طوسى، ص297؛ مصباح المتهجد، ص762؛ بحارالانوار، ج94، ص85).
[7]- کتاب «المراقبات»، برگزيده ای از صفحات174و175و176
[8]- شب قدر بهتر از هزار ماه است (مبارکه قدر/3).
[9]- الامالى، طوسى، ص297
[10]- ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص77
[11]- كان امير المؤمنين(عَلَيهِ السَّلام) لا ينام ثلاث ليال: ليلة ثلاث و عشرين من شهر رمضان و ليلة الفطر و ليلة النصف من شعبان و فيها تقسم الارزاق و الآجال و ما يكون في السنه (دررالاخبار با ترجمه، متنعربى، ص618).
[12]- دعائم الاسلام، ج1، ص282