آیۀ شریفۀ مورد بحث در بیان نبوّت عامه است و خداوند متعال می فرماید: به همان دلیل که به حضرت موسی و عیسی(عَلَيهِما السَّلام) ایمان آوردید، لازم است که به حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) هم ایمان آورید «اِنّا اَوْحَيْنا اِلَيْكَ...»، هر چند کـه کیفیّت وحی بـه انبیاء(عَلَيهِم السَّلام) متفاوت میباشد.
خداوند متعال در آخرین قسمت سورۀ مبارکۀ شوری فرمود: «وَ ما كانَ لِبَشَرٍ اَنْ يُكَلِّمَهُ اللهُ اِلاّ وَحْياً اَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ اَوْ يُرْسِلَ رَسُولاً فَيُوحِیَ بِاِذْنِهِ ما يَشاءُ اِنَّهُ عَلِیٌّ حَكيم»[1]. وحی از سه طریق ارسال شده است:
۱- توسط پیک وحی، جناب جبرائیل(عَلَيهِ السَّلام) به حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) ابلاغ گشته است.
۲- من وراء حجاب: خدای سبحان در شیئی بمانند درخت، وحی را ارسال می فرماید، همانطور که وحی الهی به حضرت موسی(عَلَيهِ السَّلام)، از طریق درخت بود «فَلَمّا اَتاها نُودِیَ مِنْ شاطِئِ الْوادِ الْاَيْمَنِ فِی الْبُقْعَةِ الْمُبارَكَةِ مِنَ الشَّجَرَةِ اَنْ يا مُوسى اِنّی اَنَا اللهُ رَبُّ الْعالَمين»[2]. استاد جوادی آملی می فرمایند: «وحی نه تنها در آن شجره، بلکه آن فضا را پر کرده بود»[3]. پس خداوند متعال وحی بر حضرات انبیاء(عَلَيهِم السَّلام) را به واسطۀ اشیاء هم قرار می دهد.
۳- وحی مستقیم: همان طور که فرمود: «وَ كَلَّمَ اللهُ مُوسى تَكْليماً»[4]، که البته حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) به این سبب که اشرف انبیاء(عَلَيهِم السَّلام) می باشند و نبوّت ایشان نبوّت ویژه است و مقام عصمت ایشان عالی ترین مقام می باشد، لذا عالی ترین مقام وحی و ارسال وحی هم ویژۀ ایشان است و آن بزرگوار، هر سه قسم وحی را احاطه داشتند. استاد جوادی آملی فرمودند: «آنجا که خداوند به پیامبرش می فرماید: «وَ اِنَّكَ لَتُلَقَّى الْقُرْآنَ مِنْ لَدُنْ حَكيمٍ عَليمٍ»[5] دیگر واسطه ای در کار نیست»[6]، یعنی وحی مستقیم است. در بحث روائی تفسير الميزان آمده است: «از زراره و حمران، از حضرت باقر و حضرت صادق(عَلَيهِما السَّلام) روايت می کند که فرمودند: اين آيه می فرمايد: من همانطور که به نوح و پيغمبران بعد از او وحی کردم، به تو نیز وحی کردم. پس همۀ وحی ها برای پيغمبر جمع شده بود»[7].
همانطور که عالی ترین مقام نبوّت و رسالت از آنِ حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) است، عالی ترین مقام معجزه هم از آنِ حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) است، یعنی همچنان که آن حضرت به تمام علوم پیامبران قبلی عالِم هستند، به تمام معجزات پیامبران پیشین نیز عالِمند و علاوه بر آن حضرت، حضرات معصومین(عَلَيهِم السَّلام) نیز به تمام علوم پیامبران قبلی عالم هستند و امروز، همۀ علوم در محضر امام زمان(عجِّل اللهُ تعالی فَرَجَهُ الشَّريف) قرار دارد. «تمامی علومی که انبیاء(عَلَيهِم السَّلام) آوردند، هیچ کدام برنگشته، بلکه تمام آنها پیش قائم ماست»[8]. وقتی علوم در محضر وجود مقدّس خاتم الوصيّين(عجِّل اللهُ تعالی فَرَجَهُ الشَّريف) است، پرواضح است که در محضر مقدّس حضرت سیّد الوصیین(عَلَيهِ السَّلام) نیز خواهد بود. مقام عصمت و قرب حضرات معصومین(عَلَيهِم السَّلام)، از مقام تمام حضرات انبیاء پیشین، حتی پیامبران اولواالعزم بالاتر است، چراکه آن بزرگواران، جانشینان حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) هستند. کسی می تواند جانشین و خلیفه باشد که بتواند مظهر کمال اوصـاف رسول الله(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) بـاشد. در تـأیید این مطلب ملاحظه می شود که حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) به حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «براستى تو می شنوى آنچه من می شنوم و مىبينى آنچه من می بينم، جز اينكه پيغمبر نيستى ولى وزير هستى»[9]. و در موردی نيز فرمودند: «يا عَلِیُّ اِنَّما اَنْتَ مِنّی بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوسى اِلّا اَنَّهُ لا نَبِیَّ بَعْدی»[10] اى على! همـانـا تـو نسبت بـه من همچـون هارون هستی نسبت به موسى(عَلَيهِ السَّلام)، جز آنكه پس از من پيغمبرى نمی باشد.
[1]- شایسته نیست برای بشری اینکه سخن گوید با او خداوند مگر از طریق وحی یا از ماوراء حجاب یـا بفرستد فرستـادهای، پس وحی کند به اذن او، آنچه را که بخواهد، همانا او بلند مرتبه و حکمت کردار است (مبارکه شوری/۵۱).
[2]- هنگامى كه به سراغ آتش آمد، از كرانۀ راست درّه، در آن سرزمين پر بركت، از ميان يك درخت ندا داده شد كه: اى موسى! منم خداوند، پروردگار جهانيان (مبارکه قصص/30).
[3] - البته مطلب مذکور خلاصه و مضمون بیان استاد جوادی آملی است در این قسمت این مطلب نیز ذکر شده ، این طور نیست که صدا از درختی شنیده شود و مردم آنرا بشنوند بلکه حضرت موسی(ع) آنرا از چهار سمت می شنیدند.
[4]- و صحبت کرد خداوند با موسی صحبت کردنی (مبارکه نساء/۱۶۴).
[5]- و همانا تو البته داده میشوی قرآن را از طرف حکمت کردارِ دانا (مبارکه نمل/۶).
[6]- تفسير تسنيم، تأليف استاد جوادی آملی، ج21، ص372
[7]- تفسير الميزان، ج9، ص225
[8]- به نقل از رادیو معارف
[9]- اِنَّكَ تَسْمَعُ ما اَسْمَعُ وَ تَرى ما اَرى اِلّا اَنَّكَ لَسْتَ بِنَبِیٍّ وَ لكِنَّكَ وَزيرٌ (بحارالانوار، ج60، ص264).
[10]- امالی الصدوق، ص174