مطلب قابل توجه دربارۀ صبر، در رابطه با صبر حضرت امیرالمؤمنین امام علی(عَلَيهِ السَّلام) است. در عظمت صبر آن بزرگوار همین بس که در میان پیشوایان دینی تنها آن بزرگوار به لقب «اَصْبَر الصّابِرین»[1] ملقّب گشتند، همانطور که در زیارت نامه شان ایشان را با این نام می خوانیم «اَلسَّلامُ عَلَيْکَ يا اَصْبَرَ الصّابِرين».
وجود مقدّس مولی الموحّدین امیرالمؤمنین امام علی(عَلَيهِ السَّلام)، آن شخصیتی هستند کـه جنگهـای متعدد یـارای شکست آن بزرگوار را نداشت. تنهـا در جنگ احد شصت زخم بر پیکر مبـارکشـان نشست* و کلاً در طی جنگها هزار زخم بر بدن ایشان رسيده بود، ولی کسی حتی یک آه و ناله در قبال این زخمها از آن بزرگوار نشنید. مصیبت بیست و پنج سال خانه نشینی و غصب خلافت که خود فرمودند: «صبر کردم درحالی که استخوان در گلو و خار در چشم داشتم»[2]، ایشان را نشکست. زمانی که بر گردن مبارک آن حضرت طناب بسته و کشان کشان به سوی مسجد می بردند، از صبر و صلابت ایشان چیزی کاسته نشده و ایشان نشکستند. لکن شهادت بانوی دو عالم حضرت فاطمۀ زهرا(سَلامُاللهِعَلَيها) چنان آن بزرگوار را شکست که در روايات آمده است: «هنگامی که به اميرالمؤمنين(عَلَيهِ السَّلام) که در مسجد بودند، خبر دادند، با شنيدن اين خبر حضرت بيهوش شدند تا اينکه به آن حضرت آب پاشيدند و به هوش آمدند و فرمودند: به چه کسی دلداری يابم؟ ای دختر محمّد(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) با تو دلداری می يافتم، بعد از تو به چه آرامش يابم؟!»[3]. آری، آن بزرگ مردی که باب خیبر را که چهل مرد جنگی توان حرکت دادن آنرا نداشتند، و ایشان به حول و قوّۀ الهی با یک دست به هوا بلند کردند، به هنگام شهادت حضرت زهرا(سَلامُاللهِعَلَيها) توان استقامت و یارای مقاومت نداشته و از هوش رفتند، چراکه جایگـاه حضرت فاطمه زهرا(سَلامُاللهِعَلَيها) را می دانستند و ایشان را می شناختند و می دانستند که چه گوهر ارزشمندی را از کف داده اند. حضرت فاطمه زهرا(سَلامُاللهِعَلَيها) به وجود مقدّس امام علی(عَلَيهِ السَّلام) عرض کرده بودند، که: «اَنْتَ اَوْلٰى بی مِنْ غَيْری حَنِّطْنی وَ غَسِّلْنی وَ كَفِّنّی بِاللَّيْلِ وَ صَلِّ عَلَیَّ وَ ادْفِنّی بِاللَّيْلِ وَ لا تُعْلِمْ اَحَداً وَ اَسْتَوْدِعُكَ اللهَ وَ اَقْرَاُ عَلى وُلْدِیَ السَّلامَ اِلى يَوْمِ الْقِيامَة»[4] يا على! تو از ديگران براى (غسل و كفن) من مقدّم هستى، مرا حنوط كن، غسل بده، شبانه مرا کفن كن، شبانه بر بدنم نماز بگذار، شبانه به خاكم بسپار، احدى را از فوت من آگاه منماى، من تو را به خدا می سپارم و تا روز قيامت به فرزندانم سلام می رسانم. امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) می فرمايند: «هنگام جان دادنِ حضرت فاطمه زهرا(سَلامُاللهِعَلَيها) امیرالمومنین علی(عَلَيهِ السَّلام) بر بالين آن حضرت بودند، ديدند فاطمه(سَلامُاللهِعَلَيها) گريه می کنند، به حضرت زهرا(سَلامُاللهِعَلَيها) خطـاب کردند که: يا سيّدتی، چه باعث شده که گريه می کنی؟ جواب دادند: گريۀ من برای آن مصيبت هايی است که تو پس از مرگ من می بينی. حضرت فرمودند: گريان مباش، بخدا قسم آن مصائب نزد من براى رضاى خدا كوچك و ناچيزند»[5]. آورده اند که حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) پس از به خاک سپردنِ حضرت فاطمه(سَلامُاللهِعَلَيها)، «اندوه و غم بر دلشان هجوم آورد، پس سيلاب اشك بر گونه جارى ساخته، و رو به جانب قبر رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) گردانيده و گفتند: اى رسول خدا، از من بر شما سلام باد، و سلام باد بر شما از جانب دخترتان و حبيبهتان و نور ديدهتان و زائرتان و كسى كه در ميان خاك خفته... يا رسول الله صبرم در فراق دختر برگزيدهتان كاسته شده، و تاب و توانم در فراق سرور زنان به سستى گرائيده...»[6].
«سلام مـا بـه پـایـان غـروب درد انگیـزت
سلام مـا به غسل و کفن و تشییع شبت مادر
سلام مـا بـه غم‌هایی که کردی از علی پنهان
سلام مـا بـه اشـک بی‌صـدای زینبت مـادر
سلام مـا بـه آن آخـر نگـاه و آخرین ذکرت
که وقت دادن جـان، گشت جاری بر لبت مادر
سـلام مـا سـلام مـا سـلام مـا بـر آن بـانو
که درس عصمت و ایمان گرفت از مکتب مادر
سلام مـا بـه فرزندان پـاکت تـا صف محشر
که تو خود آسمان استی و آنان کوکبت مادر»[7]
در خاتمه لازم به یادآوری است که: با توجه به وصیّت حضرت فاطمه زهرا(سَلامُاللهِعَلَيها) که فرمودند: «شبانه مرا از روی پيراهن غسل بده و کفن کن و دفن نما»[8]، مشخص می شود که امکان غسل از روی لباس وجود دارد، ولذا شایسته است که ما نیز به سایرین وصیّت نماییم که به هنگام غسل دادن عریانمان نکنند و از روی لباس غسلمان دهند و از قبل مقدّمات آن را فراهم آوریم و حتی الامکان یک لباس مخصوص یا چادر احرام برای این منظور در وسایل کفن و دفن خود بگذاریم.
«بارالهـا! بـه روان مقدّس حضـرت محمّـد و آل محمّـد(صَلَّیاللهُعَلَيهِوَآلِهِ) درود فرست و در امر ظهـور و فرج مـولا و مقتدایمـان حضـرت ولیّعصر(عجِّلاللهُتعالیفَرَجَهُالشَّريف) تعجیل بفرما. پروردگارا! توفيق بيداری از خواب گران غفلت و توبۀ حقيقی از تمام خطاها و قصورها و معاصی به همۀ ما مرحمت بفرما. خداوندا! توفيق تأسّی از انسانهای کامل در تمام زمینهها و سیراب شدن از چشمه کوثر به دست ساقی کوثر به همۀ ما عنایت بفرما. پروردگارا! توفیق صبر و شکر و تسلیم و رضا بر تمام دادهها و مواهب و نعمتها و تمام مصائب و مشکلات به همۀ ما کرامت بفرما. بارالها! توفيق کسب سرمایۀ عالی ترِ ایمان و تقوا و اخلاص و یقین به همۀ ما مرحمت بفرما. به بیماران مؤمنین شفای عاجل عنایت بفرما. اموات محترم غریق رحمت بفرما. به مسلمانان ستمدیده علی الخصوص مردم مظلوم فلسطین، عراق، سوریه و يمن نجات کرامت بفرما».
«بِالنَّبِيِّ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الطّاهِرينَ
صَلَواتُکَ عَلَيهِ وَ عَلَيهِمْ اَجْمَعينَ»
[1]- خلاصه ای از کتاب «حلقۀ وصل رسالت و امامت»، آية الله وحيد خراسانی، ص60-59
* در روايتی از امام باقر(عَلَيهِ السَّلام) آمده است: «امام علی(عَلَيهِ السَّلام) در جنگ اُحُد شصت زخم برداشتند» (مرحوم طبرسی، مجمع البيان، ج2، ص512).
[2]- فَصَبَرْتُ وَ فِی الْعَيْنِ قَذًى وَ فِی الْحَلْقِ شَجًا (معانی الاخبار، ص361).
[3]- بحارالانوار، ج43، صفحات184، 186، 187، 207، 216
[4]- بحارالانوار، ج43، ص214
[5]- لَمّا حَضَرَتْ فاطِمَةَ الْوَفاةُ بَكَتْ فَقالَ لَها اَميرُ الْمُؤْمِنينَ يا سَيِّدَتی ما يُبْكيكِ قالَتْ اَبْكی لِما تَلْقى بَعْدی فَقالَ لَها لا تَبْكی فَوَ اللَّهِ اِنَّ ذلِكِ لَصَغيرٌ عِنْدی فی ذاتِ اللَّه (بحارالانوار، ج43، ص218).
[6]- قَلَّ يا رَسُولَ اللَّهِ عَنْ صَفِيَّتِكَ صَبْری وَ ضَعُفَ عَنْ سَيِّدَةِ النِّساءِ تَجَلُّدی (بحارالانوار، ج43، ص211).
[7]- کتاب «نخل ميثم»، اثر حاج غلامرضا سازگار
[8]- بحارالانوار، ج43، صفحات171، 182، 183، 214