بعد از اینکه در مورد مسئولیّت انسان در پیشگاه الهی استفاده گرديد، اينک لازم به توضيح است گناهانِ مربوط به ناس به مراتب دارای مسئولیت بالاتر بوده و مافوقِ گناهان مربوط به الله است و برای انسان، بسیار سنگین تمام می شود. سابقاً استفاده شده که حضرت پیامبر اسلام(صَلَّیاللهُعَلَيهِوَآلِهِ) «در يکی از روزهای بيماريشان که به رحلت آن حضرت انجاميد، درحالی که سرشان را با پارچه ای بسته بودند و حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) و فضل بن عبّاس، زير بغلشان را گرفته بودند و پاهايشان بر زمين کشيده می شد، وارد مسجد شدند و روی منبر قرار گرفتند و چنين شروع به سخن گفتن فرمودند: «ای مردم، وقت آن رسيده است کـه من از ميـان شما بروم، اگر به کسی وعده ای داده ام، آماده ام انجام دهم و هر کس طلبی از من دارد، بگويد تا بپردازم»[1]. آن بزرگوار بعد از بیست و سه سال رنج و زحمت در راه خدمت به اسلام که خود فرمودند: «ما اُوذِیَ نَبِیٌّ مِثْل ما اُوذيت»[2]، از مردم حلیّت طلبی نمودند و فرمودند: «هر کس حقی بر گردن من دارد، برخيزد و بگويد، زيرا قصاص در اين جهان، آسانتر از قصاص در روز رستاخيز است...»»[3] که نشانگرِ اهميّتِ مسئلۀ حقّ النّاس است.
دامنۀ حقّ النّـاس بسیـار وسیـع است و یکـی از مواردِ مهّـم حقّ النّاس ها، در مورد کودکان و فرزندان است که در جزوات «بيست و هشتم خرداد سال نود و سه» و «بيستم خرداد سال نود و چهار» در بحث جداگانه ای در مورد اوقات فراغت کودکان بطور مشروح مطالبی از مکتب اهل بیت عصمت و طهارت(عَلَيهِم السَّلام) و محضر اساتید محترم استفاده شده است که از مادران محترم تقاضا می شود آنها را مطالعه فرمایند. با توجه به اینکه مادران اوّلین معلّمان فرزندان هستند، لذا نقش آنان در تربيت و شکل گيریِ شخصیّت فرزندان از اهمیّت خاصّی برخوردار است. استاد جوادی آملی فرمودند: «تو مادر هستی و اوّلین و آخرین کار زن مادری است. فرزند در هفت سالِ اوّلِ زندگی در دانشگاه مادر تربیت می شود. این هفت سال کم نیست و کودک هرچه دارد از این هفت سال دارد». هفت سالِ اوّل زندگی، دوران شکل گیریِ شخصیّت کودکان است. باید توجه نمود که کودکان در این زمان در خانه ها به عنوان حسّاس ترین دوربین ها، از کوچکترین حرکات رفتاری پدر و مادر فيلم برداری و الگوبرداری می کنند. بزرگی می گوید: «کودکان ما آنگونه نمی شوند که ما می خواهیم، بلکه آنگونه می شوند که ما هستیم»، ولذا از بزرگترین حقّ النّاس ها در مورد کودکان، رفتارهای ناهنجار پدران و مادران در مقابل دیدگان فرزندان می باشد. وقتی کودکان به هنگام صبح مشاهده می کنند که پدر و مادر در خوابند و برای نماز صبح بیدار نمی شوند، اهمیّت نماز صبح برای ايشان از بین می رود و متأسّفانه نسل به نسل ادامه می يابد و اين حقّ النّاس عظيم را پدران و مادران عهده دار می شوند و به این علّت توصیه شده که مادران در دوران معذوریّت نیز سعی کنند که در اوقات نماز در سجّادۀ خود و در محل نمازشان قرار گیرند تا فرزندان آنها را در حال نماز ببینند و از آسیبِ ترک نماز در امان بمانند.
بارها شاهدِ مادران نالان و گریان از ناحیۀ تارک الصلاة یا کاهل نماز بودنِ فرزندانشان بوده ایم که قسمت اعظم آن به دوران کودکی آنها برمی گردد که آنان شاهد قضا شدن نماز و سهل انگاری های پدر و مادر در مورد نماز، بخصوص نماز صبح شده اند.
همچنین وقتی فرزندان مستقیماً شاهد غیبت ها و دروغ ها از سوی پدران و مادران می شوند، باعث می شود قبح گناه برای آنان از بین برود که مسئولیّت آن نيز بر عهدۀ والدین است.
به همین ترتیب مادرانی که در خانه، در برابرِ پسرِ نوجوان و جوانشان، باحیا لباس نمی پوشند و یا مواظب نشستن و برخاستن خود نیستند و یا شوخی هایی که همسران در مقابل دختر و پسر جوان می کنند و یا شوخی هایی که با کودکان دارند و به هر نوعی جانب حیا را رعایت نمی کنند، نباید منتظرِ دختر و پسر عفیف و باحیـا در خانوادۀ خود بـاشند و بـه همین علّت حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «طُوبى لِمَنْ كانَتْ اُمُّهُ عَفيفَةً»[4]. هرچند که صحنه های غیراخلاقیِ ماهواره ای و اینترنتی، به نوبۀ خود در تربیت فرزندان بسیار مضّر است و می توان گفت بزرگترین فاجعۀ عصر حاضر می باشد، لکن در خانه هایی که حُجب و حیا رعایت نمی شود، متأسّفانه فرزندان، شاهد صحنه های زندۀ انحرافی هستند که تأثیر آنها کمتر از برنامه های غیراخلاقیِ رسانه های غربی نیست. مادری که دخترش را که هنوز به سن تکلیف نرسیده، بـا حجب و حیا لباس نمی پوشاند و از روی هوی و هوس، او را نیمه عریـان و یـا با لباس بدن نما به بیرون می برد، حقّ النّاس بزرگی مرتکب می شود، چراکه وقتی در این دوران که زمانِ شکل گیری شخصیّت کودک است، دختربچه با آن حالات اُنس می گیرد و عادت می کند، فردا دیگر مادر، نخواهد توانست او را کنترل و مهار نماید.
همچنین وقتی مادر، دختر و پسر خود را با هم برای استحمام به حمّام می برد و یا پسربچه توسّط مادر یا دختربچه توسّط پدر استحمام می شوند، هرگز نمی توان شاهد جوانان عفیف در چنین خانه هایی بود. پُرواضح است مأنوس شدنِ فرزندان با این بی عفّتی ها در دوران هفت سال اوّلیۀ زندگی، راه را برای تربیت دینی فرزندان بسیار دشوار خواهد کرد، ولذا بر مادران فرض است که مراقب رفتار و حرکات و نوع پوشش خود و رعايت عفّت و حیا در فضای خانواده باشند.
به همین ترتیب برخی از دخترانِ جوان پیش برادر جوان خود، عفّت و حیا را در مورد پوشیدن لباس رعایت نمی کنند و با شلوارهای تنگ و لباس های نیمه برهنه و بدون آستین و بدن نما در پیش ایشان حاضر می شوند و بـه این ترتیب، گنـاه و مسئولیّت سنگیـنی را عهده دار می شوند. برادری که در زمان غَلَیانِ غریزۀ جنسی، شاهد پوشش نامناسب و غیرعفیفِ خواهر خود، به بهانۀ مَحرم بودن است، موجبات انحراف و فساد او فراهم می گردد و متأسّفانه گاهی موجب می شود که در همان عُنفوان جوانی دچار معصیت شود. مَحرمِ مطلق برای زن، فقط همسر اوست و سایر محارم نسبی هستند و در تأیید این مطلب، خداوند متعال در مبارکۀ نور می فرماید: «يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لِيَسْتَاْذِنْكُمُ الَّذينَ مَلَكَتْ اَيْمانُكُمْ وَ الَّذينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْكُمْ ثَلاثَ مَرّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ وَ حينَ تَضَعُونَ ثِيابَكُمْ مِنَ الظَّهيرَةِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ ثَلاثُ عَوْراتٍ لَكُم»[5] کودکان نابالغ در سه نوبت از شبانه روز، به هنگام ورود به اتاق خواب والدین باید اجازه بگیرند، قبل از نماز صبح که لباس کاملی نپوشیده اید و در زمان ظهر که برای استراحت به اتاق خواب رفتید و بعد از نماز عشاء که وقت استراحت است. ملاحظه می شود که خداوند متعال هزار و چهارصد سال قبل، چگونه با جزئیّات کامل این مطالب را بیان فرموده است. پدران و مادران، خصوصاً جوانان که پدران و مادران آینده هستند، تلاش نمایند که از همان اوایل، عفّت و حیا را نزد کودکان رعایت نمایند. به گفتۀ کارشناسان خانواده، حتّی در صورت حضور نوزاد در اتاق خوابِ والدین، رابطۀ جنسی ممنوع است. حضرت پیامبر اسلام(صَلَّیاللهُعَلَيهِوَآلِهِ) فرمودند: «سوگند به خدایی که جانم در قبضۀ قدرت اوست، زن و مردی که رابطۀ نزدیکی داشته باشند و در آن اتاق، فرزندی در حال بیداری باشد که آن دو را ببيند و یا سخنشان و نفس کشیدن آنها را بشنود، این فرزند هرگز رستگار نمیشود، اگر این فرزند پسر باشد، زناکار میشود و اگر دختر باشد، زانیه خواهد بود»[6].
[1]- مناقب آل ابی طالب(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص364؛ به نقل از فروغ ابديّت، ج2، ص864
[2]- اذيّت کرده نشد پيامبری مانند آنچه من اذيت کرده شدم (كشف الغمة فی معرفة الائمة، ج2، ص537).
[3]- مناقب آل ابی طالب(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص364؛ به نقل از فروغ ابديّت، ج2، ص864
[4]- خوشا به حال کسی که باشد مادرش پاکدامن (علل الشرایع، ج2، ص564).
[5]- ای کسانی که ايمان آورديد، بايد اجازه بگيرند از شما کساني که مالک ميباشد دستان شما (بردگان) و کساني که نرسيدهاند به زمان بلوغ (جوانان نابالغ) از شما سه نوبت، قبل از نماز صبح و (هنگام نيمروز) زمانی که به زمين نهيد (درآوريد) لباسهايتان را و بعد از نماز عشاء، اين سه وقت خصوصی برای شماست (مبارکه نور/58).
[6]- وَ الَّذی نَفْسی بِیَدِهِ لَوْ اَنَّ رَجُلاً غَشَی امْرَاَتَهُ وَ فِی الْبَیْتِ صَبِیُّ مُسْتَیْقِظٌ یَراهُما وَ یَسْمَعُ کَلامُهُما وَ نَفَسَهُما ما اَفْلَحَ اَبَداً اِنْ کانَ غُلاماً کانَ زانِیاً اَوْ جارِیَةً کانَ زانِیَةً (وسایل الشیعه، ج5، ص16).