مسئولیّت حقّ النّاس قابل مقایسه با حق الله نیست و بسیار سنگین است. خداوند در اثر توبه و استغفار بنده ممکن است از حق خودش بگذرد، ولی از حق دیگران تـا زمانیکه صاحبان حق عفو نکنند، نمیگذرد «ظُلْمٌ لا يَدَعُهُ الله»[1]؛ چراکه خداوند عادل است. در روز قیامت باید کسی که حق دیگری را ضایع کرده، صاحب حق را پیدا کند و او از حقش بگذرد تا خداوند هم او را ببخشد.
مهم ترین حقّ النّاس ها در مورد جوانان است، اگر والدین یا افراد دیگر شرایط ازدواج را برای جوانان دشوار کنند و امر شیرین ازدواج را برایشان تلخ نمایند و آنان را از ازدواج که حقّ مسلّمشان است، مانع شوند، درحالی که این همه توصیه بر آسان گیری در مورد آن شده است «خَیْرُ النِّکاحِ اَیْسَرُهُ»[2]، تبعات سوء دنیوی و اُخرویِ آن متوجه ایشان خواهد بود و در روز قیامت، حقوق ضایع شدۀ بسیاری را بر ذمه خواهند داشت.
علاوه بر اینکه انسانها بر ذمّۀ همدیگر حق دارند، حیوانات و گیاهان نیز بر ذمّۀ انسان حق دارند. وجود مقدّس حضرت امام موسی کاظم(عَلَيهِ السَّلام) میفرمایند: «... خدا را دربارۀ زبان بسته ها (حيوانات) در نظر بگيريد، به آن حضرت عرض شد: زبان بسته ها کدام اند؟ فرمودند: گوسفند، گربه، کبوتر و امثال اينها»[3]. همچنین حضرت امـام صادق(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «ابوذر در ربذه، الاغ خود را آب می داد، برخی به او گفتند: کسی را نداری که الاغِ تو را آب دهد؟ ابوذر گفت: از رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) شنيدم که فرمودند: جنبنده ای نيست، مگر اينکه هر صبح گاهان از پروردگار اينگونه درخواست می کند: پروردگارا! صاحبی نيکوکار نصيبم کن که آب و علف مرا تأمين کند و بيش از توانم بر من تكليف نكند، و من دوست دارم خودم آن را آب دهم»[4]. از اینرو در فصل زمستان که ممکن است تهیّۀ غذا برای پرندگان و حیوانات سخت باشد، تکه نانی به همراه داشته باشیم تا در صورت وجود سگ یا گربۀ گرسنه در بیرون، برایشان بدهیم. همچنین دانه ریختن برای پرندگان به اين صورت که خرده ریزههای نان را جمع کرده يا مقداری گندم را در گوشه ای از حیاط یا بالکن بریزیم تا پرندگان استفاده کنند. این کار خیلی بابرکت است و باعث ريزش و افزايش برکات در زندگی خواهد شد.
همچنین با توجه به اینکه گیاهان نیز بر ذمّۀ انسان حق دارند، لذا آب دادن به گلها و درختان پاداش اُخروی و دنیوی دارد؛ همانطور که حضرت پيامبراکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) فرمودند: «هر کس درخت طلح و سدر (درخت نيازمند به آب) را سيراب کند، گويا انسانِ مؤمنِ تشنه را سيراب کرده است»[5]. بجاست که علاوه بر اینکه به فکر رزق و روزیِ نیازمندان در میان انسانها باشیم، به فکر رزق و روزی حیوانات و گیاهان نیز باشیم، چراکه به میزان رزقی که به مخلوقات الهی میرسانیم و کمکی که به آنها میکنیم، به صفت رازق و رزّاق پروردگار مظهر میگردیم و به این ترتیب در جاهای مختلف حسابی باز کرده و بر پسانداز خود میافزاییم تا در روزی که شدیداً به آن نیازمندیم «يَوْمٌ لا بَيْعٌ فيهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفاعَةٌ»[6]، انشاء الله تعالی بتوانیم از آنها استفاده کنیم.
«تو نیکی میکن و در دجله انداز
که ایزد در بیـابـانت دهد بـاز»[7]
در خاتمه لازم به یادآوری است: روز جمعه و شنبه پایـان ماه ربیع الاوّل و آغاز ماه ربیع الثّانی است و روزۀ اول و وسط و آخر ماه قمری از فضيلت بسياری برخوردار است، همانطور که حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) از پدرانشان نقل می کنند که: «روزی رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) به اصحاب خود فرمودند: «اَيُّکُم يَصُومُ الدَّهر» کدام يک از شما تمام روزها را روزه می دارد؟ سلمان گفت: من يا رسول الله... يک نفر از اصحاب پرسيد: چگونه ادّعا کردی همۀ روزها را روزه می گيری با آنکه می بينم اکثر روزها روزه نيستی؟ فرمود: من در ماه سه روز روزه می گيرم و خداوند فرموده: «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ اَمْثالِها»[8] هر کس يک عمل خوب بجا آورد، برای او ده برابر آن ثواب می دهند»[9].
«بارالهـا! بـه روان مقدّس حضـرت محمّـد و آل محمّـد(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) درود فرسـت و در امر ظهـور و فـرج مـولا و مقتـدایـمـان حضرت ولیّعصر(عجِّل اللهُ تعالی فَرَجَهُ الشَّريف) تعجیل بفرما. پروردگارا! توفيق بيداری از خواب گران غفلت و توبۀ حقيقی از تمام خطاها و قصورها و معاصی به همۀ ما مرحمت بفرمـا. خداوندا! همۀ ما را از شرّ نفس و شيطان و سقوط در ورطۀ هلاکت معنوی، مصون و محفوظ بفرما و توفيق هجرت معنوی و باطنی به همۀ ما عنايت بفرما. پروردگارا! همۀ ما را از شيعيان و پيروان حقيقی حضرات اهل بيت عصمت و طهارت(عَلَيهِمُ السَّلام) مقرّر بفرما و از شفاعت کبرای آن بزرگواران بهره مند بفرما. به بیماران مؤمنین شفای عاجل عنایت بفرما. اموات محترم غریق رحمت بفرما. به مسلمانان ستمدیده علی الخصوص مردم مظلوم فلسطین، عراق، سوریه و يمن نجات کرامت بفرما».
«بِالنَّبِيِّ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الطّاهِرينَ صَلَواتُکَ عَلَيهِ وَ عَلَيهِمْ اَجْمَعينَ»
[1]- «اَلظُّلْمُ ثَلاثَةٌ ظُلْمٌ يَغْفِرُهُ اللَّهُ وَ ظُلْمٌ لا يَغْفِرُهُ اللَّهُ وَ ظُلْمٌ لا يَدَعُهُ اللَّهُ فَاَمَّا الظُّلْمُ الَّذی لا يَغْفِرُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَالشِّرْكُ بِاللَّهِ وَ اَمَّا الظُّلْمُ الَّذی يَغْفِرُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَظُلْمُ الرَّجُلِ نَفْسَهُ فِيما بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ اَمَّا الظُّلْمُ الَّذی لا يَدَعُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَالْمُدايَنَةُ بَيْنَ الْعِباد» ستم سه گونه است: ستمى كه خداوند مى آمرزد و ستمى كه خداوند نيامرزد و ستمى كه خداوند وانگذارد، پس امّا ظلمی که خداوند عزّ و جلّ نيامرزد، شرك به خداست و امّا ظلمی که خداوند عزّ و جلّ بيامرزد، ستم انسان بر خودش است در آنچه که بين او و بين خداوند عزّ و جلّ وجود دارد، و امّا ظلمی کـه وانگذارد آن را خداوند عزّ و جلّ، حق بندگـانست بر يكديـگر (بيـان نورانی امـام باقر(عَلَيهِ السَّلام)؛ امالی صدوق، ص253).
[2]- بهتریـنِ ازدواج هـا، آسـان ترین آن است (بیـان نـورانی حضـرت پیـامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ)، نهج الفصاحه، حديث1507).
[3]- مکارم الاخلاق، ص129
[4]- رُئِیَ اَبُوذَرٍّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ يَسْقی حِماراً لَهُ بِالرَّبَذَةِ فَقَالَ لَهُ بَعْضُ النّاسِ اَ ما لَكَ يا اَباذَرٍّ مَنْ يَسْقی لَكَ هذَا الْحِمارَ فَقالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) يَقُولُ ما مِنْ دابَّةٍ اِلّا وَ هِیَ تَسْاَلُ كُلَّ صَباحٍ اللَّهُمَّ ارْزُقْنی مَليكاً صالِحاً يُشْبِعُنی مِنَ الْعَلَفِ وَ يُرْوينی مِنَ الْماءِ وَ لا يُكَلِّفُنی فَوْقَ طاقَتی فَاَنَا اُحِبُّ اَنْ اَسْقِيَهُ بِنَفْسی (بحارالانوار، ج61، ص205).
[5]- تفسير العياشی، ج2، ص86
[6]- روزی که معامله ای نیست در آن و نه دوستی و نه شفاعت کننده ای (مبارکه بقره/۲۵۴).
[7]- سعدی(عَلَیهِ الرَّحمَة)
[8]- مبارکه انعام/160
[9]- بحار، ج22، ص317