روزی دو کودک خردسال هر کدام خطی نوشته بودند و برای داوری در میان آنها و انتخاب بهترین خط، به حضور امام حسن(عَلَيهِ السَّلام) آوردند، حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) ناظر این صحنه بودند، فوراً به فرزندشان فرمودند: «يٰا بُنَیَّ اُنْظُر کَيْفَ تَحْکُمُ فَاِنَّ هذا حُکْمٌ وَ اللهُ سائِلُکَ عَنْهُ يَوْمَ القِيٰامَةِ»[1] فرزنـدم درست دقّت کن که چگونـه داوری می کنی، زیرا این خود یک نوع قضاوت است و خداوند در روز قیامت دربارۀ آن از تو سؤال می کند.
همچنين «روزی امام حسن و امام حسین(عَلَيهِم االسَّلام) در یک مسابقۀ خطاطی به رقابت پرداختند و هر کدام دعوی زیبایی خطّشان را داشتند؛ تا اینکه بالأخره داوری را به مادرشان حضرت زهرا(سَلامُ اللهِ عَلَيها) واگذار کردند، مادر نمیخواستند بچه ها آزرده شوند، بدین خاطر، فرمودند: به پدرتان مراجعه کنید، حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) نیز آنها را نزد حضـرت پیـامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) فرستـادند و حضرت پیـامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلیه وَآلِهِ) به جناب جبرائیل و... تا اینکه از جانب خداوند، قضاوت به خود حضرت فاطمه(سَلامُ اللهِ عَلَيها) سپرده شد، حضرت گردنبند خود را که تعداد دانه های آن فرد بود، پاره کردند، سپس فرمودند: هر که بیشترین دانه را جمع کند برنده است، جناب جبرئیل به فرمان خداوند دانۀ آخری را نصف نمودند و هر یک مساوی جمع کرده و هر دو برندۀ مسابقۀ خوشنویسی شدند»[2]. با توجه به مطلب مذکور، معلوم میگردد که رعایت عدالت در مورد فرزندان از طرف والدین چقدر اهمیّت دارد و بی عدالتی و تبعیض پدر و مادر تا چه اندازه در سرنوشت فرزندان و بیراهه روی آنان مؤثر است.
البته ممکن است انسان چنین تصوّر کند که او ظلمی نمیکند، ولی خداوند تبارک و تعالی پیوسته در مراحل مختلف زندگی، بندگانش را در مورد عدالت، مورد آزمایش قرار میدهد «خوش بُوَد گر محک تجربه آید به میان»[3]. لازم نیست که قضاوت کننده همیشه در محکمه قرار بگیرد، بلکه رعایت عدالت در رده های پایین و در مسائل کوچک و بخصوص در محیط خانواده ضرورت بالاتری دارد؛ به عنوان نمونه: پدر و مادر نباید به خاطر امتیازات برخی از فرزندان، میان آنان تبعیض قائل شوند و عادلانه رفتار ننمایند. یا ثروتمند بودنِ دانش آموزی نبـاید موجب شـود کـه معلّم، او را بر دیـگر دانش آموزان برتری دهد و میان آنان عادلانه رفتار نکند و نیز دوستی، به علّت امتیازات یا ثروت برخی از دوستان، میان آنان به عدالت رفتار نکند و تبعیض قائل شود. در هر حال باید خداوندِ عادل را حاضر و ناظر دید و توجه نمود که خدای سبحان نظاره گرِ اعمال انسان است «فَیَنْظُرَ کَیْفَ تَعْمَلُونَ»[4].
رعایت عدالت میان فرزندان آنچنان اهمیّت دارد که حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) فرمودند: «اِنَّ اللهَ تَعالى يُحِبُّ اَنْ تَعْدِلُوا بَيْنَ اَوْلادِكُمْ حَتّى فِی الْقُبَلِ»[5] همانا خداوند تعالی دوست دارد اينکه عدالت برقرار کنيد ميان فرزندانتان حتّی در بوسيدن. به همین ترتیب معلّم، حتّی در تقسیم نگاه و لبخندها در کلاس، باید به عدالت رفتار نماید و نگاه یا لبخندِ او تنها متوجه یک یا چند نفر نباشد.
همچنین فرزندان در اختلاف میان پدر و مادر، باید به عدالت رفتار و قضاوت نمایند. البته بهتر است فرزندان در اختلافات پدر و مادر حضور نداشته باشند، چراکه حساب پدر و مادر جداست و قضاوت مابین آنان برای فرزند بسیار مسئولیت آور است و قضاوت فرزند، ممکن است موجب دل آزردگی یکی از والدین شود. امّا اگر حضور داشتند، باید به حقیقت حکم کنند.
در راستای اجرای عدالت در محیط خانواده و افراد آن، لازم به ذکر است: جوانان عزیز که پیوسته بر سر سفرۀ محبّتِ بی دريغ والدین قرار دارند، شایسته نیست در صورتی که یک روز غذا حاضر نباشد و یا وفق مراد ایشان نبود، اعتراض نمایند، همچنین مردی که همسرش همیشه حقوق او را رعایت میکند، در صورتی که در یک مورد نقصی دیده شد، اعتراض کند و یا مسئله را به تمام زمانها تعمیم دهد. وقتی انسان عصبانی است، زمام امورش به دست عقل نیست، بلکه به دست هوی و هوس و غضب اوست. گـاهی اتفـاق می افتد که خانم خانه لیست خریدی به همسرش میدهد و وقتی همسر، یک مورد از آن را فراموش کرده یا امکان خرید برایش مهیّا نمیگردد، خانم در حال عصبانیّت، مسئله را به کلّ تعمیم میدهد و میگوید: شما همیشه همین طورید و هیچ وقت به من ارزش نمیدهید که این امر بی انصـافی و بی عدالتی است و از مصـادیق حق النّاس میباشد.