در دو آیۀ شریفۀ سابق، دو صفت از اوصاف منافقین استفاده شد که یک صفت عبارت بود از اینکه یک عدّ ه بجای اینکه دین را محور قرار دهند و برنامه های زندگیِ خود و خواسته ها و عقاید و رفتار خود را با آن بسنجند، هواهای نفسانی خود را محور قرار می دهند و دین را با آنها می سنجند و اگر آن را موافق با منافع ظاهری خود دیدند، می پذیرند و اگر چنین نبود، آن را نمی پذیرند «اِنَّ الَّذينَ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا ثُمَّ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا ثُمَّ ازْدادُوا كُفْراً لَمْ يَكُنِ اللهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَ لا لِيَهْدِيَهُمْ سَبيلاً»[1]. خداوند متعال، سرمایه های دنیوی را وسیله و ابزاری برای اخذ سرمایه های معنوی و اُخروی قرار داد، ولی منافقین خلاف آن را انجام دادند، یعنی دین را ابزار و وسیله ای برای رسیدن به دنیا قرار دادند. خدای سبحـان دین را فرستـاد تـا انسـان با بهره گیری از آن، زندگی سعادتمندی برای خود فراهم آورد و به سعادت دارَین نائل گردد. اسلام برای تمام زندگی بشر برنامه دارد، لکن آنان که دین را بازیچه قرار دادند، نه تنها آخرت را باختند، بلکه در دنیا هم طَرفی نمی بندند لذا خداوند هشدار می فرماید که مبادا غافلانه دنیا و عقبی را یکجا از دست بدهید!
صفت دوم نفاق این بود که عدّ ه ای، به جای مؤمنین، بیگانگان و مشرکان و غیرمؤمنین را برای خود دوست و ولیّ و سرپرست اتّخاذ می کنند «اَلَّذينَ يَتَّخِذُونَ الْكافِرينَ اَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنينَ». خداوند متعال می فرماید که دوست گرفتنِ غیرمؤمنین از صفات نفاق است. مؤمن منسوب به خداوند و رسول الله(صَلَّی اللهُ عَلَيه وَآلِهِ) است. حضرت رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) در بیانی نورانی فرموده اند: «اَنَا مِنَ الله» من از خداوند هستم، و در موردی نيز فرموده اند: «کُلَّ تَقِیٍّ وَ نَقِیٍّ آلی»[2] هر پرهیزکارِ خالص و پاکیزه ای اهل و عیال من (آل من) است. یعنی انسان، با تقوا با حضرت پیامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) ارتباط پیدا می کند و از طریق آن بزرگوار به خداوند می رسد. مؤمن چون منسوب به خداوند است، محترم می باشد و مقام والایی دارد، ولذا دون شأن اوست که غیرمؤمنین را به جای مؤمنین برای خود دوست اتّخاذ کند. اگر خداوند متعال مؤمن را از دوستیِ غیرمؤمن برحذر می دارد، به این علت است که برای دین و دنیای او مضرّ است.
پس، آیۀ شریفۀ صد و سی و نه، این حقیقت را روشن می فرماید که کسی که با غیرمؤمنین طرح دوستی می ریزد، این صفتِ او نشانۀ نفاق است.