بعد از اینکه معلوم شد ایمانِ ارزشمند، ایمان مستقر و مستحکم است، این سئوال مطرح میشود که چگونه میتوان ایمانهای عاریتی و سست و مستودع را به ایمانهای مستقر و پایدار تبدیل کرد و در هیچ شرایطی سست و متزلزل نشد؟ استاد جوادی آملی در تفسیر تسنیم مطالبی در این زمینه بیان فرمودند که خلاصة آن چنین است: خلقت انسان از خاک است و از هستی او به نبات تعبیر شده است «اَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً»[1]. پس وقتی انسان در زمین میروید، میتواند شجرة طیّبه یا شجرة خبیثه باشد. وقتی انسان آب طیّب به ریشة وجودی خود میرساند، تبدیل به شجرة طیّبه میگردد و وقتی آب خبیث به ریشة وجودی خود میرساند، تبدیل به شجرة خبیثه میشود.
آب طیّب، همان اطاعت از خداوند سبحان و انجام دستورات و فرامین پروردگار و اعمال صالحات است که ریشة انسان را آبیاری میکند و آن را مستحکم نموده و به شجرة طیّبه تبدیل میسازد که اصل آن، ثابت و ریشههای آن در آسمان است «اَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماء»[2]. در مقـابل، آب خبیث، همـان گنـاه و معصیت و بیراههروی و خلافکاری است و این خودِ انسان است که یا با اطاعت الهی ریشة ایمان خود را آبیاری میکند و شجرة طیّبه میگردد و یا با تخلّف و گناه و بیراههروی، ریشة الهی خود را خشک میکند و شجرة خبیثه میگردد که قرار و آرامی برای آن نیست «كَشَجَرَةٍ خَبيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْاَرْضِ ما لَها مِنْ قَرارٍ»[3].
پس جملة شریفة «وَ لَوْ اَنَّهُمْ فَعَلُوا ما يُوعَظُونَ بِهِ لَكانَ خَيْراً لَهُمْ وَ اَشَدَّ تَثْبيتاً» بیانگر این حقیقت است که اگر بندگان خداوند به نصایح قرآنی و فرامین الهی عمل کنند و آن را اجرا نمایند، تثبیت آن بر عهدة خداوند منّان است.
پس معلوم میگردد تبدیل ایمانهای معـار و مستودع بـه ایمانهای استوار و مستقر، به دست خداوند سبحان است و تنها راهِ آن، تسلیم و اطاعت و عمل به فرائض دينی و به کار بستن دستورات قرآنی است و به عبارت روشنتر، آنچه که موجب تثبيت و استقامت ايمان در وجود انسان میگردد، انجام واجبات و ترک محرمات است. هیچ عملی بمانند انجام فرائض و واجبات، بنده را مقرّب درگاه خداوند متعال نمیسازد و سرعت و سبقت به سوی خداوند منّان جز با انجام واجبات و اجتناب از محرمات میسور نیست. پا بر جا ماندن در ایمان و اعتقاد، پـایداری و مقاومت در انجـام تکـالیف الهیّه میطلبد و به این سبب در سورة مبارکة معارج میفرماید: «اَلَّذينَ هُمْ عَلى صَلاتِهِمْ دائِمُونَ»[4]. گرچه مستحبّـات، همه زیبـاست و همانطور که از نامش پیداست وسیلة جلب محبّت پروردگار است، لیکن تأثیر مستحبّات به شرط در کنار واجبات بودن است.
اگر تقیّد شدید به واجبات و ترک محرّمات حاصل شود و انسان تسلیم اوامر پروردگار و مطیع فرمان او گردد، حقیقت مطلب که تثبیت ایمان به دست پروردگار است، تحقّق مییابد و دو اثر از آثار اطاعت را نقداً دریافت میدارد که عبارتند از:
1- خیرها به سوی بنده جاری میگردد.
2- در دین و ایمان ثبات قدم مییابد و بالأخره به مقصد اعلی رهنمون میگردد.
پس، از مجموع مطالب مذکور معلوم میشود که ایمان لرزان و لغزان، انسان را به مقصد اعلی نمیرساند و باید آن را مستحکم و استوار نمود که آن هم جز با انجام واجبات و ترک محرمات حاصل نمیگردد.
«بارالها! به روان مقدس حضرت محمد و آل محمد(صلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) درود فرسـت و در امـر ظهـور و فرج مـولا و مقتـدایمـان حضـرت ولیّعصر(عجِّلاللهُتعالیفَرَجَهُالشَّريف) تعجیل بفرما. پروردگارا! توفيق بيداری از خواب گران غفلت و توبة حقيقی از تمام خطاها و قصورها و معاصی و گنـاهان به همة ما مرحمت بفرمـا. خداوندا! توفيق بهرهمندی از فيوضات و برکات ايّام و ليالی ماه مبارک رمضان به همة ما عنايت بفرما. خداوندا! همة ما را از شرّ نفس و شيطان و سقوط در ورطة هلاکت معنوی، مصون و محفوظ بفرما. پروردگارا! همة ما را از شيعيان و پيروان حقيقی حضرات اهل بيت عصمت و طهارت(عَلَيهِمُالسَّلام) مقرر بفرما و از شفاعت کبرای آن بزرگواران بهرهمند بفرما. به بیماران مؤمنین شفای عاجل عنایت بفرما. اموات محترم غریق رحمت بفرما. به مسلمانان ستمدیده علیالخصوص مردم مظلوم فلسطین، عراق و سوریه و يمن نجات کرامت بفرما».
«بِالنَّبِيِّ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الطّاهِرينَ
صَلَواتُکَ عَلَيهِ وَ عَلَيهِمْ اَجْمَعينَ»
1- رويانيد او را رويانيدنی خوب (مبارکه آلعمران/37).
2- اصلش ثابت و شاخههايش در آسمان است (مبارکة ابراهیم(عَلَيهِالسَّلام)/24).
3- مانند درخت پليدی است که ريشهکن شده باشد از روی زمين که نباشد آن را هيچ قراری (مبارکة ابراهیم(عَلَيهِالسَّلام)/26).
4- کسانی که ايشان بر نمازشان مداومت کنندگانند (مبارکه معارج/23).