ماه مبارک رمضان، یکی از مهمترین زمانهای افزودن به مقام قرب و بندگی و رسیدن انسان به مقام ولایت الهی و نعمت عظیم خداوند منّان بر انسان است، نعمتی که از راه میانبُر انسان را به مقصد اعلی میرساند و انسان موظف به مراقبت از خود در این ماه شده است. همانطور که استفاده شد، چشم و گوش، محل صادرات و واردات قلب هستند و انسان باید مراقب محل ورود و صدور اعمال خیر و گناهان باشد. اگر اعضا و جوارح انسان محل صدور نور نباشد، محل ورود ظلمت خواهد شد.
ماه مبارک رمضان، حرم است و انسان در این ماه همانند احرام حج، احرام بسته و مُحرم میشود. همانطور که انسان در حج و حال احرام، برخی اعمال مباح و غیرمعصیت را ترک میگوید و برخی حلالها هم برای او حرام میگردد، همانگونه در ماه مبارک رمضان نیز، از برخی حلالها باید چشم پوشی کند تا ارادة او تقویت شود و بعد از ماه مبارک رمضان بتواند از حرامها بگذرد.
ماه مبـارک رمضان کلاس بندگی است و اوج آن شب مقدّس قدر میباشد. شب قدر شب عافیت و بندگی است. گناه، سم و بیماری و ظلمت است و وقتی وارد روح و جان انسان شد، آن را مسموم و ظلمانی میکند و در ماه مبارک رمضان که انسان خود را تحت کنترل شدید اخلاقی و عملی قرار میدهد، تا حدودی میتواند این بیماری و درد را درمان کند و این درمان در شب مقدّس قدر به اوج خود میرسد. عزیزان، بیماریهای ظاهری خطرناک نیستند، و به شرطی که خود انسان موجب بیماری نگردد، عامل قرب و رسیدن به حق میباشند. حضرت امام سجاد(عَلَيهِ السَّلام) به شخصی که تازه از بستر بیماری بلند شده بود، فرمودند: «پاك شدن از گناه برايت مبارك باشد، خداوند به ياد تو افتاد، تو هم او را يـاد كن و تو را بخشيد، از او سپاسگزارى كن»[1]. آری، بیماریهای ظاهری، چنانچه خودِ شخص مسبّب آن نباشد، وسیلة تطهیر گناهان و عامل قرب هستند. امّا خطرناکترین بیماریها، بیماری قلب و روح و بیماریهای اخلاقی است. حضرت مولی الموحدین امام علی(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «اِنَّ مِنَ البَلاءِ الفاقَةَ وَ اَشَدُّ مِن ذلِکَ مَرَضُ البَدَنِ وَ اَشَدُّ مِن ذلِکَ مَرَضُ القَلبِ»[2]، همانا از جملة بلايا، فقر و تنگدستی است و شدیدتر از آن، بیماری جسم و شدیدتر از آن بیماری قلب است.
اغلبِ ما هر زمان که به حرم حضرت علی ابن موسی الرضا(عَلَيهِ السَّلام) مشرّف میشویم، مرتب از دردهای جسمانی خود به محضر آن بزرگوار گله و شکایت میکنیم و درمان آنها را می طلبیم، لکن آیا یکبار هم شده که عرضه بداریم: یا امام رضا(عَلَيهِ السَّلام) من به مرض بخل و حسد و سوءظن و کينه که سرطان اخلاقی است، مبتلا هستم که اینها همه تیشه به ریشة ایمان من میزنند. یکی از سوءظنهای رایج امروز که با پیشرفت علم، در بین عموم رایجتر میگردد، این است که بگوییم: «چون فلانی شماره تلفن مرا دید، گوشی را برنداشت»! فراموش نکنیم که با این سوءظن بزرگترین صدمه را به قلب رسانیده ایم و روح و قلبمان آسیب دیده است. بسیار شایسته است که در محضر حضرت امام رضا(عَلَيهِ السَّلام) و سایر مشاهد مشرفه، از خداوند تبارک و تعالی درخواست کنیم که به آبروی ایشان، به تمام دردهای اخلاقی و عملی ما، شفا عنایت فرماید: «اَللَّهُمَّ اشْفِني بِشِفائِكَ وَ داوِني بِدَوائِك...»[3].
وقتی شب مقدّس قدر، شب عافیت و سلامتی است، تلاش کنیم که تا شب مقدس قدر، قدمی در راه سلامتی و عافیت جان و روح برداریم و سپس از خداوند متعال در آن شب، عافیت را طلب کنیم و بخواهیم که خداوند منّان بیماریهای روحی ما، از جمله بداخلاقی، عصبانیت، پرخاشگری و ... را شفا دهد.
از رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) سوال کردند که: اگر شب قدر را درک کرديم، از خداوند چه بخواهيم؟ فرمودند: از خداوند عافیت بخواهید. یعنی ای انسان! تو خود مقداری تلاش کن و تا مرز اختیار پیش برو، سپس از خداوند، «حَوِّلْ حالَنا اِلی اَحسَنِ الحال»[4] را طلب کن. آمادگی و تدارک برای شب قدر را اگرچه تاکنون موفق به آن نشدیم، از امروز شروع کنیم. عملی که در هر سه ماه شريف رجب المرجّب، شعبان المعظّم و رمضان المبارک مشترک است، ورود از باب غَفّارالذُّنُوب و باب توبه است «وَ اِنّي لَغَفّارٌ لِمَنْ تابَ وَ آمَنَ»[5]. توبه، وسیع ترین باب رحمت خداوند است و از چنان عظمتی برخوردار است که انسان را به محبةالله میرساند. حال، در اينکه چه کنیم تا ما هم به وادی محبت الهی وارد شویم؛ حضرت پیامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) میفرمایند: «وَجَبَتْ مَحَبَّةُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلى مَنْ اُغْضِبَ فَحَلُم»[6] واجب شده است محبت الهی برکسی که غضبناک شود، لکن حلم ورزد و بردباری کند و عصبانی و خشمگین نشود و خداوند تبارک و تعالی در قرآن کریم «کَظم غیظ» را یکی از نشانه های مؤمنان حقیقی می شمارد «وَ الْكاظِمينَ الْغَيْظَ وَ الْعافينَ عَنِ النَّاسِ»[7]، کسانی که خشم خود را فرو میخورند و مردم را بسیار عفو میکنند. در بیان نورانی ديگری از حضرت پیامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) مذکور است: «کادَ الْحَلیمُ اَنْ یَکُونَ نَبِیّاً»[8] نزدیک است که شخص حلیم به مقام پیامبری برسد.
1- مواعظ امامان(عَلَيهِم السَّلام)، ترجمه جلد هفدهم بحار، ص125
2- نهج البلاغه، حکمت388
3- خداوندا به شفاء خود شفايم ده و به داروى خود درمانم كن (بيان نورانی حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام)؛ کافی، ج2، ص565).
4- تغيير ده حال ما را به بهترين حال (مفاتيح الجنان، دعای هنگام تحويل سال).
5- همانا من البته آمرزندة کسی هستم که توبه کند و ایمان آورد (مبارکه طه/82).
6- مشكاة الانوار في غرر الاخبار، ص309
7- مبارکه آلعمران/134
8- بحارالانوار، ج43، ص70