آیة شریفة مورد بحث به آیة قبلی ارتباط دارد و در این آیة شریفه، «مُخْتالاً فَخُوراً» معرفی میشود که چه اوصافی دارند. خدای سبحان در آیة شریفة سابق اوصاف موحّدان حقیقی را معرّفی فرمود که حقوقی را که بر ذمّه دارند، ادا مینمایند و بندگان خداوند منّان را دعوت به احسان به نیازمندان مینمایند که حقّی معلوم در اموال تمام مردم دارند «وَ فی اَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ»[1]، چنین کسانی سرمایه های فانی را داده و سرمایة باقی رضایت و محبّت الهی را دریافت میدارند. هر آنچه که به انسان داده شده، فناپذیر است «ما عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللهِ باقٍ»[2]، چراکه مخلوق، فناپذیر و زوال پذیر است و تنها ذات اقدس پروردگار باقی است «کُلُّ مَنْ عَلَیها فانٍ﴿26﴾ وَ يَبْقی وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلالِ وَ الْاِكْرامِ﴿27﴾»[3]، «كُلُّ شَیْءٍ هالِكٌ اِلاّ وَجْهَهُ»[4]. مؤمنان حقیقی از هر آنچه که خدای سبحان به آنان اِنعام فرموده و در اختیارشان قرار داده و بطور کلّی از تمام نیروهای ظاهری و باطنی در راه پروردگار بهره میگیرند. وقتی انسان، مال فانی را در راه باقی به کار بست و با باقی پیوند داد، در این صورت باقی میشود و از فنا میرهد. انسان وظیفه دارد مالی را که خداوند سبحان در اختیار او قرار داده، طبق وظیفه خرج کند و بذلِ مال در راه پروردگار عبادت محسوب میگردد. به همین ترتیب، عقل، هوش، چشم، گوش، دست، پا و سایر اعضا و جوارح، عمر، جوانی، علم، نفوذ اجتماعی و ... همه نعمتهایی هستند که خداوند متعال در اختیار انسان قرار داده و در صورتی که آنها را در راه ولی نعمت و مُنعم به کار گیرد باقی شده و از فنا میرهد. خوشا به حال کسانی که دست گره گشا و شغل گره گشا دارند و از مقام و موقعیّت و شغل خود در جهت گره گشایی و حلّ مشکلات مردم و خدمت به ایشان استفاده می کنند. از علمی که خداوند داده، به خاطر پروردگار در راه تعلیم و تعلّم بهره میگیرند. هر چیزی که در راه خداوند به کار گرفته شود، رشد میکند و از فنا و زوال میرهد و بقا می یابد و انسان آن را با خود به سرای جاوید آخرت میبرد و سرای جاوید خود را آباد میسازد. خداوند متعال در سورة مبارکة حج میفرماید: «اَلَّذينَ اِنْ مَكَّنّاهُمْ فِی الْاَرْضِ اَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ اَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لِلّهِ عاقِبَةُ الْاُمُورِ»[5] کسانی که وقتی در روی زمین به آنان قدرت دادیم، اقامه می کنند نماز را و پرداخت می کنند زکات را و امر به معروف و نهی از منکر می نمایند و برای خداوند است عاقبت کارها. وجود مقدّس حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) می فرمایند: «اِنَّ اللهَ یُحِبُّ اَنْ یَرٰی اَثَرَ نِعمَتِهِ عَلی عَبدِهِ»[6] وقتی خداوند به بنده ای نعمتی عطا می فرماید، دوست دارد آثار آن نعمت را بر بنده اش ببیند. حضرت امیرالمؤمنین امام علی(عَلَيهِ السَّلام) نیز در نامه ای به حارث همدانی میفرمایند: «وَلْیُرَ عَلَیکَ اَثَرُ ما اَنعَمَ اللهُ بِهِ عَلَیکَ»[7]. مهمترین اثر مال و ثروت و نعمت، انفاق و احسان است که خداوند متعال دوست دارد آن را ببیند و مؤمنان حقیقی و انسانهای والا و اهل معرفت، از راه های گشوده شده، به زیباترین صورت بهره میگیرند.
1- در اموالشان حقّی است برای سائل و نيازمند (مبارکة ذاریات/19).
2- آنچه نزد شماست فانی میشود و آنچه نزد خداست باقی میماند (مبارکة نحل/96).
3- همة آنان که روی زمین هستند، فانی میشوند﴿26﴾ و تنها ذات باشکوه و ارجمند پروردگارت باقی میماند﴿27﴾ (مبارکه رحمن/26 و 27).
4- هر چیزی نابودشدنی است مگر ذات او (مبارکة قصص/88).
5- مبارکة حج/41
6- سنن الترمذی، ج5، ص124، ح2819
7- و بايد ديده شود بر تو اثر آنچه انعام فرموده خداوند به آن بر تو (نهج البلاغه، نامه69).