با توجه به آیۀ شریفۀ مورد بحث و آیات دیگر قرآن کریم چند مطلب روشن میگردد که عبارتند از:
مطلب اوّل: برای بدکاران، ولی و سرپرستی نیست «وَ لا يَجِدْ لَهُ مِنْ دُونِ اللهِ وَلِيّاً وَ لا نَصيراً»[1]، چراکه ولی به معنای سرپرست و دوست و صاحب اختیار نزدیک میباشد و کسی است که تمام امور مُوَلّی علیه خود را در اختیار دارد. خداوند فقط ولیّ مؤمنین است «اَللهُ وَلِیُّ الَّذينَ آمَنُوا»[2]، «وَ اللهُ وَلِیُّ الْمُؤْمِنين»[3]، ولذا برای غیرمومنان سرپرستی وجود ندارد.
مطلب دوّم: اينکه خداوند متعال می فرمايد: برای غيرمؤمنان ناصر و ياوری نيست، برای اين است که در مبارکۀ فتح فرمود: «اِنْ تَنْصُرُوا اللهَ يَنْصُرْكُمْ»[4]، يعنی خداوند يار و ياور کسانی است که ياور دين خدا باشند.
البتّه لازم به توضيح است که: خداوند بی نياز مطلق می باشد، همانطور که فرمود: «يا اَيُّهَا النّاسُ اَنْتُمُ الْفُقَراءُ اِلَى اللهِ وَ اللهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَميد»[5].
مطلب سوّم: با توجه به اینکه تبهکاران به دین خداوند ضرر و آسیب میرسانند، لذا شفاعت کنندهای نخواهند داشت «وَ لا شَفيعٍ يُطاعُ»[6]. شفاعت در قیـامت، اصل است، لکن به اذن خداوند انجام مییابد «مَنْ ذَا الَّذی يَشْفَعُ عِنْدَهُ اِلاّ بِاِذْنِه»[7]. بعضی از گناهان مشمول قانون شفاعت نمیشوند، به عنوان نمونه: کسی که اصلاً عمل خیری ندارد، مشمول قانون شفاعت قرار نمیگیرد. شفع یعنی جفت، و شفاعت به این معناست که کسی که دارای آبرو در پیشگاه الهی است، با انسان گناهکاری ضمیمه میشود و خداوند به احترام و آبروی او، از کسریها و خلافها و خطاهای آن فرد گناهکار میگذرد، بمانند اینکه دانش آموزی دو نمره کسر داشته و آن دو نمره به او داده میشود تا قبول شود. امّا کسی که بطور کلّی دارای پرونده ای سیاه است، دیگر مشمول قانون شفاعت نمیگردد.
وجود مقدّس حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «لا يَنالُ شَفاعَتَنا مَنِ اسْتَخَفَّ بِالصَّلاة»[8] کسی که نماز را سبک بشمارد، شفاعت ِما اهل بیت به او نمیرسد. قابل توجه است که نمیفرمایند: کسی که نماز نخواند، بلکه می فرمايند: نماز او با ادب ظاهری و توجه باطنی همراه نباشد، يعنی نسبت به نماز بی احترامی کند. به عنوان نمونه: نماز صبحش قضا شود یا نماز را به آخر وقت موکول نماید.
گروه دیگری که مشمول شفاعت قرار نمیگیرند، کسانی هستند که عذرخواهیِ عذرخواهندهای را قبول نکنند. حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) میفرمایند: «يا عَلِیُّ مَنْ لَمْ يَقْبَلِ الْعُذْرَ مِنْ مُتَنَصِّلٍ صادِقاً كانَ اَوْ كاذِباً لَمْ يَنَلْ شَفاعَتی»[9] يا على، هركه عذرِ عذرخواهنده و عذرآورنده اى را نپذيرد، چه آن صاحب عذر راستگو باشد، يا دروغگو، به شفاعت من نائل نخواهد شد.
[1]- و نمی يابد برای او از غير خداوند سرپرستی و نه ياوری (مبارکه نساء/123).
[2]- خداوند سرپرست کسانی است که ایمان آوردند (مبارکه بقره/۲۵7).
[3]- و خداوند سرپرست مؤمنان است (مبارکه آل عمران/۶۸).
[4]- اگر یاری کنید خداوند را، یاری میکند شما را (مبارکه حضرت محمد(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ)/۷).
[5]- ای مردم شماييد فقيران به سوی خداوند و خداوند، اوست بی نيازِ ستوده (مبارکه فاطر/15).
[6]- و ندارند شفاعت کننده ای که اطاعت شود (مبارکه مؤمن/۱۸).
[7]- کیست که شفاعت کند نزد او، مگر به اذن او (مبارکه بقره/۲۵5).
[8]- الکافی، ج3، ص270
[9]- مکارم الاخلاق، ص433