روز جمعه که بیست و پنجم ماه ذیقعدة الحرام است، روز دحوالارض می باشد و یکی از چهار روزی است که به فضیلت روزه ممتاز شده است. حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) در باب فضیلت این روز پرعظمت می فرمایند: «نخستین رحمتی که از آسمان به زمین فرود آمد، در روز بیست و پنجم ذیقعدة الحرام بود، هرکه این روز را روزه بدارد و شب آن را به عبادت بگذراند، برای اوست پاداش صد سال عبادت، صدسالی که روزهایش را با روزه و شبهایش را با عبادت گذرانده باشد. هر گروهی که در این روز به قصد ذکر و عبادت خدا گرد هم آیند، پراکنده نخواهند شد جز آنکه نیازشان برآورده شود»[1]. ان شاء الله تعالی با همراه نمودن روزۀ ظاهر با روزۀ باطن در این روز و تشویق اعضای خانواده برای روزۀ این روز عظیم از اجر و فضیلت آن بهره مند شویم.
در روز مقدّس دحوالارض وقایع دیگری نیز رخ داده است که بـاعث عظمت بالاتر آن گشته است. «در بيست و پنجم ذيقعدة الحرامِ سال دويست هجری، حضرت رضا(عَلَيهِ السَّلام) از مدينه به سوی مرو حرکت کردند»[2]. «هنگامی که خواستند حضرت را به طرف خراسان حرکت دهند، داخل مسجد رسول الله(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) شدند تا با آن حضرت وداع کنند و اين کار را چند مرتبه انجام دادند و هر بار کنار قبر شريف می رفتند و برمی گشتند، صدای مبارک به گریه و ناله بلند بود. فردی گفت: جلو رفتم و سلام عرض کردم، حضرت فرمودند: فلانی مرا زيـارت کن، چراکه من از جوار جدّم رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) به طرف خراسان می روم و در غربت می ميرم و در جنب هارون دفن می شوم...»[3].
روز مقدّس دحوالارض روزی است که زمین از زیر خانۀ کعبه گسترش یافته است و علّت اینکه روز گسترش زمین این همه اهمیّت دارد، این است که همانطور که استفاده شد، تمام برکاتی که در روز قیامت شامل حال انسان می گردد، مقدّماتش در دنیا و در روی این زمین کسب و تحصیل می گردد. برای هر نعمتی شکری واجب است. نعمت زمین که هست و نیست انسان در آن است و سعادت انسان بر روی آن تدارک دیده می شود، از بالاترین نعمات الهی می باشد. تمام نعمتهای مادی و معنوی که در پهنۀ هستی وجود دارد، تماماً برای انسان مقرّر شده است «خَلَقَ لَكُمْ ما فِی الْاَرْضِ جَميعاً»[4]. آری، خداوند این همه برای انسان سرمایه گذاری فرموده ومحبوبترین بندگانش را برای هدایت او فرستاده که همۀ اینها نشانگر احترام و ارزشی است که خداوند برای انسان قائل شده است. خدای سبحان با ارسال و اعزام بزرگانی همچون حضرت رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) و حضرت امیرالمؤمنین علی(عَلَيهِ السَّلام) و حضرت فاطمۀ زهرا(سَلامُ اللهِ عَلَيها) و آل طاهرینشان که محبوبان درگاه الهی هستند، در حقیقت بندگانش را تکریم فرموده و به ایشـان شخصیّت قائل شده است. در وجود انسـان دفینه هایی وجود دارد که باید آنها را شکوفا سازد و دنیا بستر شکوفایی و مهد پرورش این دفائن و گنجینه هاست «اَلَّذی جَعَلَ لَكُمُ الْاَرْضَ مَهْداً وَ جَعَلَ لَكُمْ فيها سُبُلاً»[5].
اگر به ما آموختند که در زیارت نفیس عاشورا، حیات و ممات محمد و آل محمدی(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) درخواست نماییم «اَللّهُمَّ اجْعَلْ مَحْیایَ مَحْیا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) وَ مَماتی مَماتَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ)»[6]، به این دلیل است که خدای سبحان استعداد و توان و ابزار باریابی به چنین حیات و مماتی را در نهاد ما قرار داده است. به همین دلیل است که خداوندمتعال در قرآن کریم می فرماید که در روز قیامت به احدی اجازۀ عذرآوری داده نمی شود «وَ لا يُؤْذَنُ لَهُمْ فَيَعْتَذِرُونَ»[7]، چراکه تمام ابزار و امکانات برای شخص فراهم بوده است. عدّ ه ای از این ابزار، کمال استفاده را نموده و به مقام اعلی علیّین می رسند و عدّ ه ای هم روی دفائن خود خاک ریخته و به «اَسْفَلَ سافِلين»[8] سقوط می کنند و این درحالی است که هر دو گروه، از مواهب و دفائن و استعدادهای یکسان برخوردار بوده اند.
پس شایسته است قبل از اینکه زمان به سر آید، از خواب غفلت بیدار شویم و ایمان خود را به خداوند و اهل بیت(عَلَيهِم السَّلام) بسپاریم. آن بزرگواران استقبال می کنند و دوستان خوبی برای ما هستند «حَسُنَ اُولئِكَ رَفيقاً»[9]، و ما را تنها نمی گذارند و ایمانمان را به عالی ترین صورت حفظ می کنند.
روز بیست و سوم ذیقعدة الحرام نیز روز زیـارتی خاصّۀ امام رضا(عَلَيهِ السَّلام) از دور و نزدیک است. هر چند که ما از مضجع شریف آن بزرگوار ظاهراً دور هستیم، ولی از آنجایی که «بُعد منزل نَبُوَد در سفر روحانی»[10]، لذا ان شاء الله تعالی از مسافت بظاهر دور ولی با نیّت نزدیک، آن بزرگوار را زیارت می کنیم. چه بسا افرادی که نزدیک باشند، ولی با ضایع کردن حقوق سایر زائرین و یا عدم رعایت ادب و شئونات اسلامی موجب رنجش آن بزرگوار گردند، و ای بسا افرادی که از راه دور سلامی عرض کنند و آن حضرت پاسخ بفرمایند و استقبال نمایند. «يا اَبَا الْحَسَنِ يا عَلِىَّ بْنَ مُوسى اَيُّهَا الرِّضا يَا بْنَ رَسُولِ اللهِ يا حُجَّةَ اللهِ عَلى خَلْقِهِ يا سَيِّدَنا وَمَوْلينا اِنّا تَوَجَّهْنا وَ اسْتشْفَعْنا وَ تَوَسَّلْنا بِكَ اِلَى اللهِ وَ قَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَىْ حاجاتِنا يا وَجيهاً عِنْدَ اللهِ اِشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللهِ»[11].
«بارالهـا! بـه روان مقدّس حضـرت محمّـد و آل محمّـد(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) درود فرست و در امر ظهـور و فرج مـولا و مقتدایمـان حضـرت ولیّ عصر(عجِّل اللهُ تعالی فَرَجَهُ الشَّريف) تعجیل بفرما. پروردگارا! توفيق بيداری از خواب گران غفلت و توبۀ حقيقی از تمام خطاها و قصورها و معاصی به همۀ ما مرحمت بفرما. خداوندا! توفيق تأسّی از انسانهای کامل در تمام زمینه ها و سیراب شدن از چشمه کوثر به دست ساقی کوثر به همۀ ما عنایت بفرما. پروردگارا! توفیق صبر و شکر و تسلیم و رضا بر تمام داده ها و مواهب و نعمتها و تمام مصائب و مشکلات به همۀ ما کرامت بفرما. بارالها! توفيق کسب سرمایۀ عالی ترِ ایمان و تقوا و اخلاص و یقین به همۀ ما مرحمت بفرما. به بیماران مؤمنین شفای عاجل عنایت بفرما. اموات محترم غریق رحمت بفرما. به مسلمانان ستمدیده علی الخصوص مردم مظلوم فلسطین، عراق، سوریه و يمن نجات کرامت بفرما».
«بِالنَّبِيِّ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الطّاهِرينَ صَلَواتُکَ عَلَيهِ وَ عَلَيهِمْ اَجْمَعينَ»
[1]- کتاب المراقبات، اعمال ماه ذیقعدة الحرام
[2]- مستدرک سفينة البحار، ج8، ص556
[3]- عيون اخبارالرّضا(عَلَيهِ السَّلام)، ج2، ص217؛ بحارالانوار، ج49، ص117
[4]- خلق فرموده برای شما آنچه در زمین است همگی (مبارکه بقره/۲۹).
[5]- آنکه قرار داد برای شما زمین را بستری و قرار داد برای شما در آن راه هایی (مبارکه زخرف/۱۰).
[6]- پروردگارا، قرار بده زندگی مرا زندگی محمد و آل محمدی(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) و مرگ مرا مرگ محمّد و آل محمّدی(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) (مفاتیح الجنان، فرازی از زیارت عاشورا).
[7]- و اذن داده نشود ایشان را که عذر آورند (مبارکه مرسلات/۳۶).
[8]- پست ترينِ دَرَکات (مبارکه تين/5).
[9]- خوبند آنها از لحاظ رفاقت (مبارکه نساء/۶۹).
[10]- حافظ(عَلَيهِ الرَّحمَة)
[11]- اى ابا الحسن اى على بن موسى، اى رضا(عَلَيهِ السَّلام)، اى فرزند فرستادۀ خدا، اى حجّت خدا بر بندگان، اى آقا و مولاى ما به تو روى آورديم و تو را واسطه قرار داديم و به سوى خدا به تو توسّل جستيم و تو را پيش روى حاجاتمان نهاديم، اى آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت كن (مفاتيح الجنان، فرازی از دعای توسّل).