یکی دیگر از راه های ارتباط با اهل بیت(عَلَيهِم السَّلام) یعنی پاسخ دادن به ندای «هَلْ مِنْ ناصِرٍ یَنْصُرُنی» آن حضرت بعد از ادای واجبات، زیـارت آن بزرگـواران است. وجـود مقـدّس حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) خطاب به حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) می فرمایند: «یا علی افرادی که به زيارت تو و فرزندانت مشرّف می شوند، مورد شفاعت من قرار می گيرند و در کنار حوض کوثر به من می رسند»[1]. البته آن زیارتی که عارفاً بحقه باشد و زیارت کننده در تمام شئون زندگی اقتداء و تمسّک کامل به آن بزرگواران نماید.
با وجود اینکه این همه به زیارت حضرات معصومین(عَلَيهِم السَّلام)، امر و توصیه شده، هرگز پوشانندۀ گناه نیست، لکن گناه، نابود کننده و از بین برندۀ زیارت است. از حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) سئوال می کنند: زیارت عارفاً بحقه چه زیارتی است «جُعِلْتُ فِداكَ وَ ما عِرْفانُ حَقِّه»[2]، حضرت می فرمایند: اول اینکه: «يَعْلَمُ اَنَّهُ اِمامٌ مُفْتَرَضُ الطّاعَةِ»[3] امام(عَلَيهِ السَّلام) را مفترض الطّاعه بدانی. خداوند در قرآن کریم، اطاعت از امام(عَلَيهِ السَّلام) را در کنار اطاعت خود و رسول مطرح فرموده است «اَطيعُوا اللهَ وَ اَطيعُوا الرَّسُولَ وَ اُولِی الْاَمْرِ مِنْكُمْ»[4]. همچنین در دعای فرج می خوانیم: «اُولِی الْاَمْرِ الَّذينَ فَرَضْتَ عَلَيْنا طاعَتَهُمْ وَ عَرَّفْتَنا بِذلِكَ مَنْزِلَتَهُمْ»[5]. آن بزرگواران قرآن مجسّم، توحید مجسّم و دین مجسّم و اسلام مجسّم می باشند، ولذا به تمام شئون زندگی انسان حاکمیّت دارند و در تمام موارد از جمله کسب و کار، علم و تحصیل، تجارت و معاملات و... الگوی مطلق می باشند.
دوم اینکه: «غَريبٌ»[6]، امام(عَلَيهِ السَّلام) را غریب بدانی. وجود مقدّس امامان(عَلَيهِم السَّلام) در عالم، غریب هستند. آنان نه تنها در بین انسانها، بلکه در میان مسلمانان و نه تنها در بین مسلمانان، که در بین شیعیان نيز غریب می باشند. شیعیان حقیقی هم در میان سایرین غریب هستند. اینکه به حضرت علی بن موسی الرّضا(عَلَيهِ السَّلام) امام غریب گفته می شود، فقط به این علت نیست که آن بزرگوار از دیار خویش به دور بوده و در خراسان مدفون هستند؛ بلکه قسمت اعظم مظلومیّت و غربت ایشان، ناشناخته بودن آن بزرگوار است، چراکه جایگاه و مقام ایشان حقیقتاً ناشناخته است.
سوم اینکه: «شَهيدٌ»[7]، امام(عَلَيهِ السَّلام) را شهید بدانی. منظور از شهید دانستن این است که ایشان را شاهد و گواه بر اعمالمان بدانیم. زائری که به زیارت مزور معصوم می رود، در حقیقت به زیارت توحید و دین و اسلام و قرآن، و درواقع به زیارت خود خدای سبحان می رود و به زیارت امامی می رود که گواه و شاهد بر تمام اعمالش است. حضرات معصومین(عَلَيهِم السَّلام) مظهر تمام اوصاف جمال و کمال و اسمای حسنای پروردگار هستند و از آنجا که خدای سبحان همواره شاهد و گواه بر بندگانش است «وَ اللهُ عَلى كُلِّ شَیْءٍ شَهيدٌ»[8]، آن بزرگواران نیز پیوسته شاهد بر اعمال امّت هستند.
پس وقتی عالم، محضر خداوند است و انسان در تمام شئون زندگی خویش همواره در محضر خدای سبحان قرار دارد، همه جا محضر امام(عَلَيهِ السَّلام) نیز هست و جایی نیست که انسان در محضر ایشان نباشند. وقتی زائر به این حقیقت توجه نمود که به زیارت امامی می رود که شاهد و ناظر بر اوست، در آن صورت نگاهِ او فرق می کند و درمی یابد که به زیارت قبر نمی رود، بلکه به زیارت امامِ حیّ و حاضری می رود که هر لحظه شاهد و ناظر بر اعمال اوست، همانگونه که حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) می فرمایند: «مَنْ زارَنا بَعْدَ مَماتِنا فَكَاَنَّما زارَنا فی حَياتِنا»[9] هر کس ما را پس از وفاتمان زیارت کند، گویا ما را در حال حیاتمان زیارت کرده است. آری، آن بزرگواران همیشه زنده اند و مرگی برای ایشان وجود ندارد «اِنَّ مَيِّتَنا لَمْ يَمُت»[10]. حیات ایشان متصل به حیات الهی است و در حقیقت حیات الله می باشد. آن بزرگواران، اُذُن الله، سمع الله، و یدالله هستند، ولذا وقتی زائر وارد حرم می شود، امام(عَلَيهِ السَّلام) نه تنها به ظاهر او، بلکه به باطن و افکار و نیّاتش واقف است و دعای اِذن دخول که به هنگام ورود به حرم حضرات معصومین(عَلَيهِم السَّلام) خوانده می شود، به عالی ترین صورت، مُعَرِّف و شاهد این حقیقت است که امـام(عَلَيهِ السَّلام) بر زائر تصرّف کامل دارند. در دعای اذن دخول می خوانیم: «اَللّهُمَّ اِنّی اَعْتَقِدُ حُرْمَةَ صاحِبِ هذَا الْمَشْهَدِ الشَّريفِ فی غَيْبَتِهِ كَما اَعْتَقِدُها فی حَضْرَتِهِ»[11] خدایا؛ من به حرمت صاحب این مکان شریف در فقدان او همانگونه معتقدم که آن را در حضورش باور دارم. «وَ اَعْلَمُ اَنَّ رَسُولَكَ وَ خُلَفاءَكَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ اَحْياءٌ عِنْدَكَ يُرْزَقُونَ»[12] و میدانم که رسول تو و جانشینان تو که درود بر آنان باد، زنده اند و نزد تو روزی می خورند. «يَرَوْنَ مَقامی وَ يَسْمَعُونَ كَلامی وَ يَرُدُّونَ سَلامی وَ اَنَّكَ حَجَبْتَ عَنْ سَمْعی كَلامَهُمْ وَ فَتَحْتَ بابَ فَهْمی بِلَذيذِ مُناجاتِهِمْ...»[13] جایگـاه مرا می بینند و سخن مرا می شنوند و سلام مرا پاسخ می دهند و همانا تو گوشم را از شنیدن کلام ایشان بازداشته ای و باب فهمیدن لذت و راز و نیـاز بـا ایشان را برایم گشوده ای. آری همانطور که به ما فرموده اند: «اعْبُدِ اللهَ كَاَنَّكَ تَراهُ فَاِنْ كُنْتَ لا تَراهُ فَاِنَّهُ يَراك»[14] خداوند را طوری عبادت کنید که گویا او را می بینید و اگر شما او را نمی بینید، بدانید که او شما را می بیند، با توجه به اینکه آن بزرگواران مظهر کامل اوصاف خدای سبحان هستند، لذا آنگونه به زیارت آن بزرگواران مُشَرّف شویم که گویا ایشان را می بینیم، زیرا اگر ما ایشان را نمی بینیم، یقین بدانیم که ایشان ما را می بینند و کلام ما را می شنوند.
حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) در ادامۀ بيان نورانی خويش می فرمايند: «مَنْ زارَهُ عارِفاً بِحَقِّهِ اَعْطاهُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ اَجْرَ سَبْعينَ شَهيداً مِمَّنِ اسْتُشْهِدَ بَيْنَ يَدَیْ رَسُولِ اللهِ(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) عَلى حَقيقَة»[15] هر كس با شناخت حقّش او(امام(عَلَيهِ السَّلام)) را زيارت كند، خداى عزّ و جلّ اجر هفتاد شهيد از شهدائى را كه پيش روى رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) در دفاع از او، از روى حقيقت به شهادت رسيدهاند به او عطا می كند. این همه فضایل که در اهمیّت زیارت حضرات معصومین(عَلَيهِم السَّلام) بیان شده، علاوه بر اینکه برای خودِ زائر و در زیارت مستقیم آن بزرگواران وجود دارد، در تجهیز زوّار آن بزرگواران نیز صادق است. یعنی یا خود انسان به زیارت می رود، یا شخص دیگری را که حسرت زیارت را در دل داشته، ولی امکان تشرّف ندارد، تجهیز می کند و در حقیقت بـا یک تیر چند نشـان می زند. این عمل از بزرگترین مصادیق ادخال سرور و شاد کردن قلب مؤمن است که از فضیلت بسیار بالایی برخوردار است. شخصی از حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) پرسيد: «اجر كسى كه ديگرى را مجهّز كرده و به زيارت قبر حضرت بفرستد، ولى خودش بواسطۀ عارضه و علّتى كه پيش آمده به زيارت نرود چيست؟ حضرت فرمودند: به هر يك درهمى كه خرج كرده و انفاق نموده، حق تعالى براى او همانند كوه اُحُد حسنات منظور مىفرمايد، و باقى مىگذارد بر او چند برابر آنچه متحمّل شده، و بلا و گرفتارىهائى كه بطور قطع نازل شده تا به وى اصابت كرده را از او دفع مىنمايد و مال و دارائى او را حفظ و نگهدارى مىكند»[16]. حقیقتاً چه زیبـاست کـه انسـان بعد از اینکه خود، چندین مرتبه بـه زیارت حضرت امیرالمؤمنین امام علی(عَلَيهِ السَّلام)، حضرت اباعبدالله الحسین(عَلَيهِ السَّلام) و سایر حضرات معصومین(عَلَيهِم السَّلام) مشرّف شده، فرد دیگری را که در حسرت تشرّف به آن مکان های منوّر می سوزد، ولی امکان تشرّف ندارد، تجهیز کند تا هم دل حسرت مندی را شاد نماید و هم از برکات کثیر آن، خودِ او نیز بهره مند گردد. بر این اساس که آن بزرگواران نور واحده هستند، لذا چنانچه تصمیم به تجهیز زائر بود، برای زیارت هر کدام از حضرات معصومین(عَلَيهِم السَّلام) که میسور باشد، اقدام گردد.
مطلب مهم دیگر در مورد زیارت این است که: عزیزانی که برای پیاده روی اربعین آماده می شوند، توجه نمایند چنـانچه در حین پیاده روی، شئونات اسلامی رعایت نمی گردد و حریم محرم و نامحرم از بین می رود، بهتر است که زیارت را به بعد یا قبل از اربعین موکول فرمایند.
در خاتمه لازم به یادآوری است: از آنجا که شنبه روز اول ماه صفر است و متأسفانه برخی ماه صفر را نحس می دانند، لازم است به این نکته توجه گردد که آنگونه که استاد ملکی در کتاب «المراقبات» فرمودهاند: در بیانات هیچ کدام از حضرات اهل بیت(عَلَيهِم السَّلام) چنین نیامده است که ماه صفر نحس و شوم است. خدای سبحان، خود مبارک است و غیرمبارک خلق نمی کند و ماه صفر هم مخلوق پروردگار است و همانند هر ماهی مبارک می باشد. اگر نحسی و شومی هست، از اعمال و معاصی ماست که آن را نحس می کند «طائِرُكُمْ مَعَكُم»[17].
«بارالهـا! بـه روان مقدّس حضـرت محمّـد و آل محمّـد(صَلَّیاللهُعَلَيهِوَآلِهِ) درود فرست و در امر ظهـور و فرج مـولا و مقتدایمـان حضـرت ولیّعصر(عجِّلاللهُتعالیفَرَجَهُالشَّريف) تعجیل بفرما. پروردگارا! توفيق بيداری از خواب گران غفلت و توبۀ حقيقی از تمام خطاها و قصورها و معاصی به همۀ ما مرحمت بفرما. خداوندا! توفيق تأسّی از انسانهای کامل در تمام زمینهها و سیراب شدن از چشمه کوثر به دست ساقی کوثر به همۀ ما عنایت بفرما. پروردگارا! توفیق صبر و شکر و تسلیم و رضا بر تمام دادهها و مواهب و نعمتها و تمام مصائب و مشکلات به همۀ ما کرامت بفرما. بارالها! توفيق کسب سرمایۀ عالی ترِ ایمان و تقوا و اخلاص و یقین به همۀ ما مرحمت بفرما. به بیماران مؤمنین شفای عاجل عنایت بفرما. اموات محترم غریق رحمت بفرما. به مسلمانان ستمدیده علی الخصوص مردم مظلوم فلسطین، عراق، سوریه و يمن نجات کرامت بفرما».
«بِالنَّبِيِّ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الطّاهِرينَ صَلَواتُکَ عَلَيهِ وَ عَلَيهِمْ اَجْمَعينَ»
[1]- ارشاد القلوب، ترجمه سلگی، ج2، ص384
[2]- جانم فدايتان، چيست شناختن حق او (امالی الصدوق، ص121).
[3]- امالی الصدوق، ص121
[4]- اطاعت کنید خداوند را و اطاعت کنید رسول را و صاحبان امر از شما (مبارکه نساء/۵۹).
[5]- صاحبان امر، کسانی که واجب کردی برای ما اطاعت ایشان را و شناساندی ما را منزلت و مقام ایشان را (مفاتیح الجنان، فرازی از دعای فرج).
[6]- امالی الصدوق، ص121
[7]- امالی الصدوق، ص121
[8]- و خداوند بر هر چیزی شاهد است (مبارکه بروج/۹).
[9]- جامع الاخبار، ص33
[10]- همانا ميّتِ ما نمرده است (بيان نورانی حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام)؛ بحارالانوار، ج26، ص6).
[11]- مفاتیح الجنان، در اذن دخول حرمهای شریفه، ص۵۶۶
[12]- مفاتیح الجنان، در اذن دخول حرمهای شریفه، ص۵۶۶
[13]- مفاتیح الجنان، در اذن دخول حرمهای شریفه، ص۵۶۶
[14]- بيان نورانی حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ)؛ مکارم الاخلاق، ص459
[15]- امالي الصدوق، ص121
[16]- کامل الزّيـارات، بـاب چهل و چهارم، حديث2
[17]- قطعا نحسی شما همراه با شماست (از خودتان است) (مبارکه یس/۱۹).