گاهی در منازل مشاهده می شود با وجود اینکه گردگیری و نظافت انجام می شود، و پنجره ها هم کاملا بسته است، ولی باز هم در اندک مدتی، گرد و خاک همه جا را فرا می گیرد. وجود این گرد و خاک در منزل با وجود آن همه نظافت و گردگیری موجب تعجب صاحبخانه می گردد، ولذا به دنبال علت برمی آید، تا اینکه متوجه شکستگی یکی از شیشه ها می گردد. بیان این مثالِ ظاهری برای این است که انسان به عنوان یک موجود متفکّر، از ظاهر به باطن عبور کند و توجه نماید که چرا با وجود اینکه علی الظاهر وظایف الهی اش را انجام می دهد، ولی باز هم پیشرفت روحی و رشد و ترقّیِ معنوی چندانی ندارد. چرا با وجود اینکه دین اسلام که صراط است و صراط برای رفتن می باشد نه ایستادن، ولی باز رکود ایجاد می شود و آن چنان اثری از نورانیّت و شفّافیّت در خود نمی بیند، و به قول استاد جوادی آملی کارمان شده یک قدم جلو آمدن و دوباره یک قدم به عقب برگشتن! آری عزیزان، اگر یک بررسی کلّی در اوضاع و احوال زندگی معنوی خودمان داشته باشیم، متوجه می شویم که هر یک از ما به نوعی شیشه شکسته ای در وجودمان داریم که از همان جا آسیب ها و گرد و غبار معاصی وارد می شوند، ولذا باید بگردیم و آن شیشه شکستۀ وجودمان را پیدا کنیم. توجه نماییم که این شیشه شکسته در کدام بخش از بندگی و عبودیّت ما قرار دارد. شیشه شکستۀ برخی در بخش اخلاق و رفتارشان است، بطوری که با خانوادۀ خود اهل خوش رفتاری و صبر و مدارا نیستند و با ایشان ناسازگاری می کنند. برخی افراد نیز همسایه آزار هستند و همسایه را می رنجانند. «به محضر حضرت رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) عرض کردند: فلان زن روزها را روزه مىگيرد و شبها را عبادت مىكند، ولى در عين حال بداخلاق است و همسايهها را اذيت مىكند، آن بزرگوار فرمودند: خيری در او نيست، او از اهل آتش است»[1].
شیشه شکستۀ برخی دیگر، در لقمه شان است و نان حرام بر سر سفره شان وجود دارد. البته منظور از لقمۀ حرام، تنها دزدی یا اختلاس و... نیست، بلکه کسی که خمس و زکات و حقوق واجبه اش را پرداخت نکند، ولو اینکه اصل پولش را از راه حلال کسب کرده باشد، لقمه اش ناپاک می گردد.
شیشه شکستۀ برخی در مسئلۀ اسراف است، به عنوان نمونه: کسی که از ابتدا تا انتهای وضو شیر آب را باز می گذارد و یا در حمام آب را باز می گذارد تا گرمای مطلوب آب حاصل شود و یا برای شستشو و... مقادیر زیاد و بیش از حد معقول، آب مصرف می کند و یـا بیش از نیـاز خوردنش آب در لیـوان می ریـزد و مابقی را دور می ریزد، مرتکب گناه اسراف می گردد. شیشه شکستۀ اسراف به قدری بزرگ است که خداوند متعال اسراف کاران را برادران شیطان معرفی می فرماید «اِنَّ الْمُبَذِّرينَ كانُوا اِخْوانَ الشَّياطين»[2].
شیشه شکستۀ عدّۀ دیگری نیز در امر نماز، بالأخصّ نماز صبح است که گه گاهی قضا می شود و یا سهل انگار در نماز هستند و آن را به آخر وقت موکول می کنند.
شیشه شکستۀ عدّ ه ای هم در زبان ایشان است که آلوده به غیبت، دروغ، تهمت، دل آزاری و... است. دروغ از بزرگترین آفات گفتاری است، بطوری که حضرت امام حسن عسکری(عَلَيهِ السَّلام) فرموند: «همۀ زشتی ها در خانه ای قرار داده شده که کلیدهای آن خانه، دروغ است»[3]. مسئلۀ غیبت نیز از مهمترین بازدارنده هاست. «زنی آمد خدمت پیامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه)، درحالی که روزه داشت. رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) شیر یا چیز دیگری به او تعارف کردند و فرمودند: بگیر و بخور. گفت: یا رسول الله! روزه دارم. فرمودند: نه، روزه نداری، بگیـر و بخور. گفت: نـه، یـا رسول الله! روزه دارم. بـاز رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) اصرار کردند که بخور، گفت: نه، روزه دارم، واقعا روزه دارم. (چون به حساب خودش واقعا روزه داشت، ولی روزۀ ظاهری) پیامبر(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) فرمودند: تو چگونه روزه داری، حال آنکه گوشت برادر (یا خواهر) مؤمنت را یک ساعت پیش خوردی (غیبت کردی)؟ می خواهی الان به خودت ارائه دهم که تو گوشت خورده ای؟ قی کن! یکدفعه قی کرد و لخته های گوشت از دهانش بیرون آمد». در شناعت غیبت همین بس که حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) فرمودند: «اَلصّائِمُ فی عِبادَةِ اللهِ وَ اِنْ كانَ نائِماً عَلى فِراشِهِ ما لَمْ يَغْتَبْ مُسْلِما»[4] روزه دار در عبادت خداست گرچه در بسترش خوابيده باشد، تا زمانی که غيبت مسلمانى را نكند. یعنی رهزن غیبت و این شیشه شکستۀ خطرناک باعث محرومیّت انسان از فیوضات و برکات می گردد «اَلْغِيْبَةُ تَاْكُلُ الْحَسَناتِ كَما تَاْكُلُ النّارُ الْحَطَب»[5].
شیشه شکستۀ برخی ديگر در سئوالات زاید و غیرحکیمانه است. عزیزان، مؤمن حکیم است و بدون حکمت سخن نمی گوید و سخنان و سئوالات بی مورد که هیچ نفعی برای سئوال کننده ندارد و موجب آزار و اذیت سئوال شونده می گردد، از گناهان و حقّ النّاس های بزرگ محسوب شده و رهزن عبودیّت و بندگی است.
یکی دیگر از مهمترین شیشه شکسته ها عدم رعایت حقوق والدین است. با توجه به اینکه خانواده، مقدّس ترین نهاد در پیشگاه الهی است، لذا حق خانواده بزرگترینِ حقّ النّاس هاست و در این میان یکی از بزرگترین حقوق، حق پدر و مادر می باشد و از مهمترین راههای جلب رضایت پروردگار، اطاعت از پدر و مادر است، البته تا جایی که با اطاعت خداوند مغایر نباشد.
یکی دیگر از شیشه شکسته ها که گرفتاری رایج عصر امروزی است، گرفتار شدن در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی و مشاهدۀ صحنه ها و تصاویر مستهجن در گوشی ها و سایت ها و رسانه هاست که حقیقتاً باعث محرومیّت انسان از معنویّات می گردد.
عدم رعایت حق کارگر نیز شیشه شکستۀ دیگری است که مانع رشد معنوی و کسب فیوضات می گردد. کارگری که به حقوق اندک کارفرما چشم دوخته است، شایسته نیست که حقوقش دیر پرداخت شود. با توجه به بیان مبارک حضرت پیامبر اسلام (صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) که فرمودند: «مزد کارگر را قبل از خشک شدن عرقش بپردازید و در همان حال کارمزد او را مشخص کنید»[6]، معلوم می شود که اگر امروزه عدّ ه ای نه تنها حق کارگر را در سر برج پرداخت نمی کنند، بلکه برای دو سه ماه بعد چک می دهند که برای کارگر بسیار کمرشکن است، تا چه اندازه در پیشگاه الهی مسئول هستند و این کار، از جمله حقّ النّاس های بزرگ و رهزن های خطرناک است و موجب محرومیّت از برکات و فیوضات ربانیه می باشد، هرچند که کارفرما ظاهراً عامل به احکام الهی بوده باشد. مسئولیّت حقّ النّاس بسیار سنگین تر از حق الله است. خدای سبحان از حق خود می گذرد، ولی از حقّ النّاس نمی گذرد تا اینکه صاحب حق از حق خود بگذرد.
[1]- اِنَّ فُلانَةَ تَصُومُ النَّهارَ وَ تَقُومُ اللَّيْلَ وَ هِیَ سَيِّئَةُ الْخُلُقِ تُؤْذِی جيرانَها بِلِسانِها فَقالَ لا خَيْرَ فيها هِیَ مِنْ اَهْلِ النّار (بحارالانوار، ج68، ص394).
[2]- به درستی که اسراف کنندگان برادران شیاطین هستند (مبارکة اسراء/27).
[3]- جُعِلَتِ الْخَبائِثُ كُلُّها فی بَيْتٍ وَ جُعِلَ مِفْتاحُهَا الْكَذِب (بحارالانوار، ج69، ص263).
[4]- بحارالانوار، ج72، ص249
[5]- غيبت می خورد نيکی ها را همـانطور کـه می خورد آتش هيزم را (بيـان نورانی امـام صادق(عَلَيهِ السَّلام)؛ بحارالانوار، ج72، ص257).
1- کنز العمال، ح9126