خداوند متعال بعد از بیان حُرمت مسئله تصرّف اموال، در ادامة آیات شریفة مورد بحث، به حرمت قتل خود و دیگران اشاره میفرماید. حضرت پیامبر اکرم(صَلَّی‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَ‌الِٰهِ) فرمودند: «اَلْمُسْلِمُ عَلَی الْمُسْلِم حَرامٌ دَمُهُ وَ عِرْضُهُ وَ مالُه»[1]. همانطور که خوردن اموال به ناحق، حرام است، همانگونه کُشتن دیگری یا پایان دادن به زندگی خود نيز حرام میباشد، زیرا همچنانکه اموال در دست انسان امانت هستند و انسان اجازه ندارد که خلاف امر الهی در آن تصرّف نمـاید، جان هم امانت پروردگار است و نمیتواند به دلخواه در آن تصرّف کند.
مفسّران عظام «ذلِکَ» را در جملة «وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلک» دو نوع معنا کرده اند: یکی اینکه «ذلِکَ» مربوط به خوردن مال و کُشتن نفس است و دیگر اینکه «ذلِکَ» شامل تمام قوانین پروردگار میباشد.
مطلبی که در آیات شریفة مورد بحث، قابل توجّه میباشد، این است که: خداوند متعال برای کسیکه دیگری را بکشد یا خودکشی کند، عذاب آتش وعده فرموده است، ولذا شایسته است که معلمان و مربیان محترم در کلاسهای خود این آیـة شریفه را به متعلمان یادآوری بفرمایند تا عدّهای چنین نپندارند که وقتی در زندگی تحت فشار و سختی قرار مـیگیرند یا به بنبست میرسند، میتوانند با خودکشی و انتحار خود را از عذاب آزاد کنند و از سختیهای روزگار رها شوند. این نکته را نباید فراموش کرد که هیچ کس در دنیـا در بهشت و راحتی مطلق زندگی نمیکند و اگر مرگ، راحتی از رنجها و مصائب بود، همه میتوانستند خود را با مُردن خلاص کنند، درحالیکه خودکشی و انتحار، پایان بدبختیها نیست، بلکه آغاز بدبختیها و عذاب عظیم و ماندگار است. حضرت فرمودند: «تفاوت آتش قیامت با آتش دنیا این است که اگر او را از آتش قیامت خارج کنند و داخل آتش دنیا نمایند، آنجـا خواب راحتی میکند»[2]. حضرت امام صـادق(عَلَيهِالسَّلام) میفرمایند: «مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ مُتَعَمِّداً فَهُوَ فی نارِ جَهَنَّمَ خالِداً فیها قالَ الله ُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لا تَقْتُلُوا اَنْفُسَکُمْ اِنَّ اللهَ کانَ بِکُمْ رَحیماً وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ عُدْواناً وَ ظُلْماً فَسَوْفَ نُصْلیهِ ناراً وَ کانَ ذلِکَ عَلَی اللهِ یَسیراً»[3] خداوند متعال بر اساس رحمت و مهرش، قوانین حیاتبخش را برای انسان وضع فرموده و بر اساس قهرش، قانون شکنان را داخل آتش کرده و میسوزاند «فَسَوْفَ نُصْلیهِ ناراً». اگر خداوند متعال فرمود: «نَبِّئْ عِبادي أَنِّي أَنَا الْغَفُورُ الرَّحيمُ»[4]، در مقابل بر اساس قهرش، گناهکاران را داخل آتش میسازد و آن، بر خداوند متعال آسان است «وَ کانَ ذلِکَ عَلَی اللهِ یَسیراً».
مسئلة سختی و آسانی برای کسی است که با اعضاء و جوارح و قدرت محدود کار میکند، لکن برای خداوندی که با قدرت مطلق و ارادة «کُنْ فَیَکُون»[5] کار میکند، مسئله سختی و عُسر و حرج معنا ندارد و خلقت قطره و اقیـانوس برای خداوند تفـاوتی ندارد. خداوند متعـال میفرماید: حشر شما برای ما آسان است «حَشْرٌ عَلَیْنا یَسیرٌ»[6]. خداوند متعال خلقت را آغاز میکند و سپس برمیگرداند آن را و آن، بر خداوند آسان است «وَ هُوَ الَّذي يَبْدَؤُا الْخَلْقَ ثُمَّ يُعيدُهُ وَ هُوَ أَهْوَنُ عَلَيْه»[7].
1- مسلمان بر مسلمان حرام است خون او و آبروی او و مال او (شرح فارسی شهاب الاخبار، ص64).
2- رادیو معارف
3- کسيکه بکشد خودش را از روی عمد، پس او در آتش جهنم است که جاويدان است در آن، فرمود خداوند عزّ و جلّ و نکُشید خودتان را همانا خداوند هست به شما مهربان و کسیکه انجام میدهد آن را از روی دشمنی و ظلم، پس بزودی داخل میکنیم او را در آتش و هست آن بر خداوند آسان (وسائل الشیعه، ج29، ص24).
4- خبر بده بندگانم را که همانا من، منم آمرزنده مهربان (مبارکه حجر/49).
5- باش، پس میباشد (مبارکه انعام/73).
6- مبارکه ق/44
7- اوست آن خدايی که پديد آورد خلق را، سپس باز میگرداند او را و آن آسانتر است بر او (مبارکه روم/27).