بعداز اینکه وعدة عظیم پروردگار بر بندگان مطیع و منقاد معلوم شد، این حقیقت روشن میشود که خداوند متعال درواقع میخواهد بندگانش را متوجه کند که جایگاه شما در کنار اهلبیت عصمت و طهارت(عَلَيهِمالسَّلام) است. جايگاه شما در کنار انبیاء(عَلَيهِمالسَّلام) و صدّیقین و شهداء و صالحان است. ای جوان! جایگاه تو در کنار مادرت حضرت فاطمه(سَّلاماللهعَلَيهِا) است؛ جای تو در کنار پدرت حضرت امیرالمؤمنین علی(عَلَيهِالسَّلام) است و تکالیفی که خدای سبحان مقرّر فرموده، ابزار رسیدن به این جایگاه عظیم میباشد. به عبارت دیگر، اطاعت از پروردگار، زمینة همنشینی با انبیاء(عَلَيهِمالسَّلام) و صدّیقین و شهداء و صالحين را فراهم میآورد.
انسانها به میزان سلم و تسلیم، به یکی از این گروهها، اعم از انبیاء(عَلَيهِمالسَّلام) و صدّیقین و شهداء و صالحان میپیوندند. امّا بعضی مطیعان، درجات قرب و کمالشان در آن مرتبهای است که به تمام این چهار گروه ملحق میشوند و برخی به گروهی از آنـان ملحق میگردند. از اینرو، درجات عبودیّت، درجات همنشینی را تعیین میکند. اگر انسان ابزار قرب را که عبارت است از تسلیم و انقیاد و اطاعت و انجام فرایض و پرهیز از محرّمات، فراهم آوَرَد و مراتب کمالش بالاتر رود، جایگاهش در کنار آن چهار گروه میباشد.
پس معلوم میشود که انسان خلق شده تا زینت بهشت برین و فردوس اعلی شود. امّا اگر در اثر سوءاختیار، جایگاه و مسیر او برگردد، به جای اهل سعادت و همنشینی با انبیاء(عَلَيهِمالسَّلام) و صدّيقين و شهداء و صالحان، به سراشیبی اشقیاء میافتد و به ذلّت و شقاوت ابدی دچار میشود و چنین کسی با سوءاختیار خود از سعادت به شقاوت منحرف شده است. خداوند متعال به تعداد تمام انسانها در بهشت جایگاه دارد و وقتی کسی در اثر سوء اختیار، مسیرش را به سراشیبی شقاوت تغییر داد، جایش خالی میماند. حضرت امام صادق(عَلَيهِالسَّلام) در روایتی میفرمايند: «حق تعالی هيچ کس را خلق نفرموده مگر آنکه منزلی در بهشت و منزلی در جهنّم برايش قرار داده است، پس چون اهل بهشت در بهشت و اهل جهنّم در جهنّم ساکن میشوند، منادی، اهل بهشت را صدا میزند که: به سوی جهنّم نظر کنيد، پس به سوی جهنّم نظر میکنند و منزلهای خود را را در جهنّم میبينند کـه اين منزلی است کـه اگر معصيت الهی میکرديد، داخل اين منازل میشديد، پس ايشان را آنچنان فرح و شادی روی میدهد که اگر مرگ در بهشت باشد، از شادی آنکه از چنين عذابی نجات يافتهاند، بميرند، پس منادی، اهل جهنّم را ندا میکند که به جانب بالا نظر کنيد، چون نظر کنند، منازل خود را در بهشت و نعمتهايی که در آنجا مقرّر شده ببينند، به ايشان بگويند که اگر اطاعت الهی میکرديد، اين منازل در اختيار شما بود، پس ايشان را اندوهی فرا میگيرد که اگر مرگ باشد، بميرند، پس منازل اهل جهنّم را در بهشت به نيکوکاران دهند و منازل اهل بهشت را در جهنّم به بدکاران دهند»[1].
بنابراین شایسته است که یک بررسی در پروندة اعمال خود نمائیم و توجّه کنیم که در کدامیک از وظایف و تکالیف خود، سستی داشتهایم؟ آیا در مورد نماز سهلانگار بودهایم، یا در امر حجاب اهتمام کافی نداشتهایم یا در ادای حقوق پدر و مادر یا همسر و فرزندان سُستی ورزیدهایم، آنها را جبران و اصلاح نمائیم؛ چراکه بالاترین وسیلهای که توفیق همنشینی با انبیاء(عَلَيهِمالسَّلام) و صدّیقین و شهداء و صالحان را فراهم میآورد، اجتناب از محرّمات و انجام واجبات است. حضرت امام سجّاد(عَلَيهِالسَّلام) فرمودند: «مَنْ عَمِلَ بِمَا افْتَرَضَ اللهُ فَهُوَ مِنْ اَعْبَدِ النّاس»[2] کسی که به واجبات الهی اهتمام داشته باشد، او از جملة بندهترینِ انسانهاست. خداوند متعال گوهر ایمان را که جوهرة الهی و ودیعة ربّانی است، به بندگانش اِنعام فرموده و وظیفة بنده است که آن را پاک و سالم تحویل پروردگار دهد.
1- به نقل از کتاب منازلالآخرة، نوشتة شيخ عبّاس قمی
2- بحارالانوار، ج67، ص257