همانطور که در مورد دو آیة شریفه هفتاد و هشت و هفتاد و نه استفاده شد، مردم در برابر حوادث و مشکلات و مصائب و رویدادهای زندگی، دارای نگاههای مختلفی هستند، اهل حقّ همیشه خود را مسئول میدانند و اهل باطل همواره خود را طلبکار و دیگران را مقصّر میدانند و به سحر و جادو و فالگیر و رمّال رجوع کرده و متوسّل میشوند.
بطور کلّی مشکلات دو دستهاند: یک دسته امتحان الهیّه هستند و دستة دیگر جنبة کیفری دارند. حـال، مطلبی که قـابـل توجّه میباشد، این است که: گرچه مؤمنان وظیفه دارند که به هنگام مصائب و مشکـلات، توجّه نمایند کـه مشکلشان از کدام دسته میباشد و به خودشان رجوع نمایند و تعقّل و تفکّر کنند که چه قصور و خطایی مرتکب شدهاند که گرفتار چنین مشکلی گشتهاند، لکن در برخورد با دیگران و مصائب و مشکلات آنان، کسی حقّ ندارد که آن را نتیجة قصور و کوتاهی طرف بداند و چنین قضاوتی، قضاوت نادرست میباشد و در پیشگاه الهی مسئولیت دارد. سوءظن به دیگران از گناهان قلبی است و گفتن اینکه ببین چه کرده که به چنین مصیبتی گرفتار شده، شماتت میباشد و مسئولیت سنگینی در پیشگاه الهی دارد. وقتی از وجود مقدّس امام سجاد(عَلَيهِالسَّلام) سوال کردند که کدامیک از وقایع عاشورا برای شما سختتر بود، در پاسخ سه مرتبه فرمودند: «اَلشّام اَلشّام اَلشّام»[1]؛ چراکه آن بزرگواران در شام مورد شماتت قرار گرفتند.
پس وقتی با مصائب و مشکلات دیگران مواجه میشویم، به جای سوءظن و شماتت، شایسته است که حُسنظن داشته باشیم و آن را آزمون الهی و عامل ارتقاء مقام او بدانیم.
سالها قبل، خانمی دچار سرطان زبان شده بود. در چنین مواردی ممکن است مردم گرفتار وسوسة شیطانی گردند و بگویند که ببین با این زبان چهها گفته که به چنین مرضی گرفتار شده است! درحالی که عروسشان، کمال رضایت را داشتند و بسیار از ایشان تعریف میکردند.
پس در هر حال کسی حقّ قضاوت عجولانه در مورد دیگران را ندارد و در صورت سوءظن و قضاوت نادرست، حقّالنّاس بزرگی مرتکب میشود. قضاوت کار دشواری است و یک قضاوت نادرست، عواقب بسيار سوء و مسئولیّت شدیدی در پیشگاه الهی دارد.
1- عنوان الکلام فشارکی، ص۱۱۸