انسان به اين جهان نيامده، مگر برای اينکه به توحيد ناب و زلال و ايمان و تديّن کامل برسد و به خدای سبحان تقرّب جويد. انسان خلق شده تا موحّد و متديّن و عبد گردد. بندگی، اوج مقام کمال انسان است و ارزش انسان بـه ميزان توحيد و بندگی اوست و ارسال حضرات انبياء(عَلَيهِم السَّلام) برای اين بوده که انسان را موحّد کنند و به توحيد برسانند و پيـام مشترک همة آن بزرگواران، توحيد و اخلاص در عبـادت است «اَلاّ تَعْبُدُوا اِلاّ اِيّاهُ»[1]، «قُولُوا لا اِلهَ اِلَّا اللَّهُ تُفْلِحُوا»[2]. به همين ترتيب انزال کُتُب آسمانی برای همين منظور بوده است. همچنين وضع عبادات اعمّ از نماز، روزه و... برای موحّد نمودن و عبد کردن انسان است. آری، روزه بخشی از موحّد کردن انسـان را عهده دار است و نمونـهای از توحيـد عملی میباشد. آية توحيد در ماه توحيد و بندگی و ماه عبد شدن و رسيدن به خداوند است. حضرت امام حسن مجتبی(عَلَيهِ السَّلام) میفرمايند: «اِنَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ شَهْرَ رَمَضانَ مِضْماراً لِخَلْقِه»[3] همانا خداوند عزّ و جلّ ماه مبارک رمضان را ميدان مسابقه برای بندگانش قرار داده است. ماه مبارک رمضان، مسابقه در بندگی و سبقت در مقام توحيد و عبوديّت و افزايش ايمان است «وَ السّابِقُونَ السّابِقُونَ﴿10﴾ اُولئِكَ الْمُقَرَّبُون﴿11﴾»[4]. کسانی که در ميدان مسابقة بندگی، گوی سبقت را ربودند و به مقام عالية توحيد رسيدند، خداوند متعال از ايشان با عنوان «اَلسّابِقُونَ» ياد فرموده است. امّا کدام روزه و کدام دخول به ماه مبارک رمضان است که انسان را به آن مقام شامخ میرساند؟ اگر ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن کريم است، ماه صعود هم هست. ماه نزول کلمات پروردگار و ماه صعود کلمات انسان بواسطة دعاست. دعا صعود میکند و وقتی انسان دعا میکند، خود نيز همراه دعا صعود مینمايد. ماه مبارک رمضان، ماه رشد و صعود و تعالی است. اگر انسان حقيقتاً وارد ماه مبارک رمضان شود، هر لحظه اش صعود و تعالی است و خواب او عبادت و اعمال او مقبول و دعايش مستجاب است «دُعاؤُكُمْ فيهِ مُسْتَجاب»[5]، هرچند که ظاهراً معاف و محروم از روزة ظاهر باشد و نتواند به روزه داری ظاهری موفّق شود. ای بسا اين دلشکستگی که حاصل شده، باعث مقبوليّت عالیتر او شود. امّا آن کسی که به روزه داری ظاهری موفق میشود و از بام تا شام امساک میکند، ولی روزه اش با ساير اقسام توحيد عملی همراه نيست و از غيبت و دروغ و بداخلاقی و عصبـانيّت و... امساک نمیکند و بطور کلّی روزه اش با گناه و معصيت همراه است، گرچه از کيفر و مجازات روزه خواری در امان است و در روز قيامت بخاطر روزه خواری مؤاخذه نمیگردد، لکن از رسيدن به رشد و صعود و تعالی محروم خواهد بود. روزة حقيقی اين است که اعضا و جوارح روزه دار، او را در رسيدن به حقيقت روزه ياری کند. هر عضوی از روزه دار حقيقی، گرچه ظاهراً معاف از روزه باشد، روزهای دارد. حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) در معرّفی روزة حقيقی میفرمايند: «اِذا صُمْتَ فَلْيَصُمْ سَمْعُكَ وَ بَصَرُكَ وَ لِسانُكَ وَ لَحْمُكَ وَ دَمُكَ وَ جِلْدُكَ وَ شَعْرُك»[6] زمانی که روزه هستی، پس باید روزه باشد گوش تو و چشم تو و زبان تو و گوشت تو و خون تو و پوست تو و موی تو. اگر نامحرم موی روزه دار را ببیند، دیگر روزه اش روزة حقیقی نیست و از رسیدن بـه آن مقامات عالیة معنوی محروم میماند و تنهـا از کیفر روزه خواری معاف و در امان است. پس باید همراه با روزة ظاهر، چشم و گوش و دست و پا و مو و پوست هم روزه باشد، یعنی از گناه و حرام اجتناب نمایند. گناه، انسان را از حقيقت و باطن ماه مبارک رمضان خارج میکند، گرچه ظاهراً داخل در ماه مبارک باشد. اگر انسان حقيقتاً وارد ماه مبارک رمضان شود، دارای آنچنان مقام رفيعه ای میشود که در مورد او فرمودند: «وَكَّلَ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَلائِكَةً بِالدُّعاءِ لِلصّائِمينَ»[7] خداوند عزّ و جلّ وکيل میکند فرشتگان را که برای روزه داران دعا کنند. همچنين رسول اکرم(صَلَّی اللهُ علیه وَآلِهِ) فرمودند: «لِلْجَنَّةِ بابٌ يُقالُ لَهُ الرَّيّانُ لا يُفْتَحُ ذلِكَ اِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ ثُمَّ يُفْتَحُ لِلصّائِمينَ وَ الصّائِماتِ مِنْ اُمَّةِ مُحَمَّدٍ(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ)»[8] برای بهشت دري وجود دارد بنام «ريّان» كه تا روز قيامت گشوده نگردد، سپس براى مردان و زنانِ روزهدار از امت حضرت محمد(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) گشوده گردد. در روايت ديگری از امـام صادق(عَلَيهِ السَّلام) مذکور است: «لِلصّائِمِ فَرْحَتانِ فَرْحَةٌ عِنْدَ اِفْطارِهِ وَ فَرْحَةٌ عِنْدَ لِقاءِ رَبِّه»[9] برای روزه دار حقيقی دو خوشحالی است، يکی به هنگام افطارش و ديگری به هنگام ملاقات پروردگارش. به فرمودة استـاد جوادی آملی، معلوم میشود که بهرة روزه دار حقيقی لقاء پروردگار است «اَلّلهُمَّ الرْزُقْنا».
1- اينکه عبادت نکنيد مگر او را (مبارکه يوسف(عَلَيهِ السَّلام)/40).
2- بگوييد نيست معبودی مگر خداوند تا رستگار شويد (بيان نورانی رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ)؛ درخشان پرتوی از اصول کافی، ج1، ص176).
3- من لا يحضره الفقيه، ج1، ص511
4- و سبقت گيرندگانِ سبقت گيرنده﴿10﴾ آن گروه مقرّبانند﴿11﴾ (مبارکه واقعه/10و11).
5- دعای شما در آن (ماه مبارک رمضان) مستجاب است (بيان نورانی رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) در خطبة شعبانيّه؛ امالی صدوق، ص93).
6- روضة الواعظين و بصيرة المتعظين، ج2، ص350
7- بيان نورانی حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام)؛ بحارالانوار، ج56، ص190
8- امالی شيخ صدوق، ص53
9- کافی، ج4، ص65