بعد از اينکه مطالبي در زمينة وجوب رعايت حجاب کامل و کنترل گفتار و رفتار زنان در برابر مردانِ نامحرم استفاده گرديد، اکنون بخش ديگري از حجاب که از اهميّت ويژهاي برخوردار است، مطرح ميگردد که عبارت است از کنترل نگاه به نامحرم و اين مسئله بقدری حائز اهميّت است که خداوند متعال در مبارکة نور آن را در خطابهاي جداگانه به مردان و زنان تحريم فرموده است «قُلْ لِلْمُؤْمِنينَ يَغُضُّوا مِنْ اَبْصٰارِهِمْ»[1]، «وَ قُلْ لِلْمُؤْمِنٰاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ اَبْصٰارِهِنَّ»[2]. زن و مرد بايد ديدگان خود را از نگاههاي آلوده و ناپاک برحذر دارند، چراکه قسمت اعظم فساد و فحشاء و متلاشی شدن کانون خانوادهها و ساير تبعات فاجعهبار در اين زمينه، محصول نگاه به نامحرم میباشد. حضرت امام علی(عَلَيْهِ السَّلام) فرمودند: «مَنْ اَطْلَقَ طَرْفَهُ كَثُرَ اَسَفُه»[3] کسی که چشمش را رها کند، (به هر سويی که خواست بنگرد)، گرفتار اندوه شديد و تأسّف بسيار خواهد شد.
با توجّه به اينکه مهمترين وسيلة تحريک قواي شهواني مرد و زن، نگاه میباشد، لذا دين مبين اسلام به شدّت از آن نهی فرموده است. حضرت رسول خدا(صَلَّی الله ُ‌عَلَيْه ِ‌وَ‌الِه) فرمودند: «اَلنَّظَرُ سَهْمٌ مَسْمُومٌ مِنْ سِهٰامِ اِبْليسٍ»[4] نگاه به نامحرم، تيري زهرآگين از تيرهاي شيطان است. يکي از محرّکات غيرالهي، نگاه نامشروع میباشد. چشمچراني موجب فعاليّت الکتريسيته و قوّة مغناطيسيِ موجود در زن و مرد و شيفته شدن آنان به يکديگر شده و عواقب وخيم و ناگواري درپي دارد. از اينرو اسلام فرامين و احکامي نسبت به اين محرّکات غيرالهي صادر نموده و مردان را از نگاهِ غيرمشروع نسبت به زنان منع مينمايد و زنان را نيز علاوه بر منع نگاه به نامحرم، به حفظ حجاب امر میفرمايد. حرمت نگاه به نامحرم به حدّی میباشد که زنای چشم ناميده شده است، همانطور که حضرت امام صادق(عَلَيْهِ السَّلام) فرمودند: «نيست هيچ عضوي مگر اينکه سهمي از زنا را دارد و زناي چشمان نگاه کردن است»[5]. در مقابل، غَضّ بَصَر و کنترل نگاهِ حرام در پيشگاه الهی دارای اجر و پاداش عظيمی است، همانطور که رسول خدا(صَلَّی الله ُ‌عَلَيْه ِ‌وَ‌الِه) فرمودند: «هر چشمي در روز قيامت گريان است مگر سه چشم: 1- چشمي که در دنيـا از خوف خـدا گريـستـه است 2- چشمي که از نگاه به حرامِ (خدا)، خودداري نموده است 3- چشمي که در راه خداوند، شب زندهداري نموده است»[6].
از حضرت امام علي(عَلَيْهِ السَّلام) مذکور است: با جمعي از اصحاب در محضر رسول خدا(صَلَّی الله ُ‌عَلَيْه ِ‌وَ‌الِه) نشسته بوديم، رسول خدا(صَلَّی الله ُ‌عَلَيْه ِ‌وَ‌الِه) به ما رو کردند و فرمودند: «به من خبر دهيد که براي زن چه چيز خوب است و خير و سعادت او در چيست؟» همة ما از پاسخ به اين سئوال، درمانده شديم تا اينکه متفرّق گشتيم، به خانه آمدم و به حضرت زهرا(سَلامُاللهعَلَيْها) گفتم: «پيامبرِ خدا چنين سئوالي از ما نمود و ما از پاسخ به ايشان درمانده شديم»، حضرت فاطمه(سَلامُاللهعَلَيْها) فرمودند: من پاسخ اين سئوال را ميدانم «خَيْرٌ لِلنِّسٰاءِ اَنْ لٰا يَرَيْنَ الرِّجٰالَ وَ لٰا يَرٰاهُنَّ الرِّجٰالُ»[7] بهترين دستور براي زنان آن است که نه آنها مردانِ نامحرم را بنگرند و نه مردان نامحرم آنان را بنگرند، امام على(عَلَيْهِ السَّلام) فرمودند: من به نزد رسول خدا(صَلَّی الله ُ‌عَلَيْه ِ‌وَ‌الِه) بازگشتم و به آن حضرت گفتم: اى رسول خدا! من پاسخ آن سؤال را مىدانم و آن اين است كه بهترين چيز براى زنان آن است كه مردان را نبينند و مردان نيز آنها را نبينند. رسول خدا(صَلَّی الله ُ‌عَلَيْه ِ‌وَ‌الِه) فرمودند: چرا هنگامى كه نزد من بودى اين جواب را بيان نكردى، بگو بدانم چه كسى آن را به تو تعليم داده است؟ گفتم: فاطمه(سَلامُاللهعَلَيْها)، پس رسول خدا(صَلَّی الله ُ‌عَلَيْه ِ‌وَ‌الِه) از اين امر تعجّب كردند و فرمودند: «اِنَّ فاطِمَةَ بَضْعَةٌ مِنّی» همانا فاطمه پارهاى از وجود من است.
آية شريفة حجاب در مبارکة نور، علاوه بر تحريم نگاه به نامحرم، بيـانگر اهمّيّت گوهر عفّت ميباشد. لازم به يادآوري است در هيچ سورهاي از قرآن کريم، بمانند سورة مبارکة نور، از عفّت و حجاب و پاکدامني و عوامل حفظ حريم حجاب، سخن به ميان نيامده است، از اينرو حضرت امام صادق(عَلَيْهِ السَّلام) فرمودند: «حَصِّنُوا بِهٰا نِسٰآءَکُمْ»[8] به وسيلة سورة مبـارکة نور (و توجّه و عمل به دستورهاي آن) زنـانِ خود را از بيعفّتي و دوري از حريم حجاب حفظ کنيد.
در بيانی نورانی از امام علی(عَلَيهِ السَّلام) آمده است: انسانِ پاکدامن، نزدیک است که فرشتهای از فرشتگان الهی گردد «لَكادَ الْعَفيفُ اَنْ يَكُونَ مَلَكاً مِنَ الْمَلائِكَة»[9]. آری رعايت قانون مذکور در آية شريفه، موجب استحکام خانوادهها و معطوف شدن توجّهات همسران به يکديگر، و باعث عفّت عمومی در جوامع میگردد.
در اينجا لازم به يادآوری است: حرمت نگاه و ارتباط با نامحرم، منحصر در ارتباطات مستقيم نمیباشد، بلکه هرگونه ارتباط، اعم از مستقيم و غيرمستقيم، مانند نگاه به نامحرم در شبکههای فاسد ماهوارهای يا سايتهای منحرف اينترنتی و فضاهای مجازی و شبکه های اجتماعی مانند وايبر، چت و ... به صورت رد و بدل نمودن پيامها و يا گذاشتن عکس و ... را شامل میشود که از گناهان بزرگ محسوب گشته و موجب کيفر الهی است.
مطلبي که در مورد رعايت مسئلة «حجاب» لازم به ذکر ميباشد، اين است که ممکن است در ذهن برخي از جوانان اين فکر خطور نمايد که چرا اينهمه دستور حجاب، فقط براي زنان است و براي مردان، حجابي وضع نشده است؟ در پاسخ به اين سؤال بايد توجّه نمود که اوّلاً: زنان از غريزة جنسي به آن شدّت و حِدّت که در مردان وجود دارد، برخوردار نيستند و زن هرگز به اندازة مرد نسبت به اين موضوع حسّاس نيست، ثانياً: دو حکمِ «يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» و «يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ»، نشان ميدهد که احکام دين آسماني ميان زن و مرد فرقي ننهاده، و هر دو بايد پاکدامن باشند و از هر منکر و زشتي بپرهيزند. يعني اينچنين نيست که مرد در نگاه کردن و لباس پوشيدن کاملاً آزاد باشد و برطبق خواستة نفسش عمل کند «... يَغُضُّوا مِنْ اَبْصٰارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ...».
از مفهوم بيانات عالم محترم، آقای توکّلي استفاده شده: مرد با نگاه به زنِ نامحرم، او را تقديس و تجليل نميکند، بلکه در ذهنش تصاوير ديگري درست ميشود تا اينکه حتّي تصوير همخوابگي با آن زن را در ذهنش مجسّم ميسازد که در اينجا معناي تير بودنِ نگاه مسموم، معلوم ميشود، يعني مردي که با تير زهرآگين از طرف شيطان مورد اصابت قرار گرفته و مسموم گشته است، نگاه او، تنها به نگاه ظاهري محدود نميشود و ذهنش مرتباً برای او تصوير میسازد. آری از مطالب مذکور معلوم میشود که چرا خداوند متعـال به مردان مؤمن در قرآن مجيد ميفرمايد که وقتي خواستيد از همسران پيغمبر چيزي درخواست نمائيد، از پشت پرده طلب کنيد «فَاسْئَلُوهُنَّ مِن وَرٰاءِ حِجٰابٍ»[10].
با توجّه به اينکه مراقبت از چشم ظاهري، موجب بصيرت قلب گشته و مراقبت از گوش و زبان ظاهر، باعث شنوايي و گويا شدن گوش و زبان باطني ميگردد، لذا براي رسيدن به چنين جايگاه عظيمه و نعمتهای باطني، لازم است که از نگاههاي حرام که مهمترين و بارزترين مصداق آن نگاه به نامحرم است، چشمپوشي و خودداري نمود. همانطور که حضرت پيامبر اسلام(صَلَّی الله ُ‌عَلَيْه ِ‌وَ‌الِه) فرمودند: «غُضُّوا اَبْصٰارَکُمْ تَرَوْنَ الْعَجٰائِبَ»[11] چشمان خود را از نگاه به نامحرم فرو خوابانيد تا حقايق را ببينيد. يعني بر اثر خويشتنداري از نگاه به نامحرم، صاحب مقامات عالي ملکوتي خواهيد گشت و به بيان روشنتر، مراقبت از چشمِ ظاهر، موجب فعّال شدنِ چشم باطن میگردد و برای موفّقيّت در اين امر، شايسته است که انسان به هنگام وسوسة شيطان و تقاضای معصيت و نگاه حرام، خداوند را ياد نموده و «غَضّ بصر*» نمايد و پُرواضح است که در چنين صورتی خداوند هم او را تنها نمیگذارد و همانگونه که حضرت يوسف(عَلَيْهِ السَّلام) را ياری نمود «لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ»[12]، او را نيز ياری و نصرت خواهد نمود.
1- بگو (پيامبرم) براي مردان مؤمن که فرو پوشند چشمهايشان را (از نامحرم) (مبارکة نور/30).
2- و بگو (پيامبرم) براي زنان مؤمن که فرو پوشند چشمهايشان را (از نامحرم) (مبارکة نور/31).
3- بحارالانوار، ج74، ص286
4- بحارالانوار، ج101، ص38؛ (نظير اين مطلب از حضرت امام صادق(عَلَيْهِ السَّلام) نيز نقل شده است؛ وسائلالشيعه، ج14، ص139).
5- «مٰا مِنْ اَحَدٍ اِلّا وَ هُوَ يُصيبُ حَظّـاً مِنَ الزِّنٰـا فَزِنَا الْعَيْنَيْنِ النَّظَرُ» (وسائلالشيعه، ج20، ص191).
6- کتاب «حجاب بيانگر شخصيّت زن» تأليف محمّد محمّدي اشتهاردي، ص55؛ به نقل از خصال صدوق، ج1، ص61
7- بحارالانوار، ج43، ص54
8- محافظت کنيد به وسيلة آن (مبارکة نور) زنانتان را (کتاب «حجاب بيانگر شخصيّت زن»، تأليف محمّد محمّدي اشتهاردي، ص91؛ به نقل از مجمعالبيان، ج7، ص22؛ وسائلالشيعه، ج6، ص252).
9- نهجالبلاغه، حکمت474
10- پس سئوال کنيد از ايشان از پشت پرده (مبارکة احزاب/53).
11- مستدرکالوسائل، ج14، ص269
* پوشانيدن چشم
12- تا برگردانيم از او بدی را (مبارکه يوسف(عَلَيْهِ السَّلام)/24).