با توجه به اينکه شخصيّت انسان در خانواده شکل میگيرد و انسانهاي فاضل و به کمال رسيده، محصول خانوادههای بافضيلت و کماليافته و تربيتيافته ميباشند، لذا در تعالیم عالیة قـرآن و اهلبیت (عَلَيهِمالسَّلام) تأکید در انتخاب همسر شایسته و باایمان به هر دو طرف شده است. به عنوان نمونه خداوند متعال در آية شريفه 221 مبارکة بقره به بندگانش میفرماید: «وَ لَاَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكَةٍ وَ لَوْ اَعْجَبَتْكُمْ وَ لا تُنْكِحُوا الْمُشْرِكينَ حَتّى يُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ وَ لَوْ اَعْجَبَكُمْ...»[1] به هنگام ازدواج و در مرحلة تشکيل خانواده، ايمان و تقوا را اصل شمارید و با خانوادههای اصیل، وصلت نمایید. البته اصالت از ديدگاه اسلام با معياری که اغلب مردم برای اصالت قائل هستند مغايرت دارد. اگر در نظر اهل دنيا اصالت از آنِ مال و ثروت و مقام و انتساب فرد به خانوادة ثروتمند و مشهور ميباشد، از نظر اسلام، اصالت در پرتو ايمان و تقواست و به اين علّت میفرماید: کنيز و غلامِ باايمان بهتر از زن و مرد آزادِ فاقد ايمان است. هر چند جمال و ثروت و امتيازهای ظاهری او، شما را به تعجّب وا دارد. حضرت پیامبر اسلام(صَلّیاللهُعَلَيهِوَآلِهِ) فرمودند: «اَيُّهَا النّاسُ إِيّاكُمْ وَ خَضْراءَ الدِّمَن»[2] ای مردم بر شما باد که اجتناب کنید از گیاهان زیبا در لجنزار، سؤال کردند: یا رسولالله کیست آن؟ فرمودند: دختران زیبارویی که در خانوادههای فاقدِ تربیت، پرورش یافته باشند. هم چنین آن حضرت میفرمایند: «هر کس با زنی ازدواج کند و جز به دلیل زیباییش ازدواج نکند، در آن زن چیزی که دوست دارد نمیبیند و همچنین اگر کسی با زنی به دلیل داراییاش ازدواج کند و جز برای داراییاش با او ازدواج نکند، از دارایی زن طَرفی نمیبندد، پس بر شما باد به ازدواج با زن دیندار»[3].
خداوند متعال در آية شريفه223 مبارکة بقره اشاره میفرمايد که: زنان کشتزار پرمايهای برای پرورش بذر انسانی هستند «نِساؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَاْتُوا حَرْثَكُمْ اَنّىٰ شِئْتُمْ وَ قَدِّمُوا لِاَنْفُسِكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا اَنَّكُمْ مُلاقُوهُ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنينَ»[4]. در آية شريفة مذکور خدای سبحان، با اينکه ظاهراً به مسئلة مقاربت و آميزش اشاره میفرمايد، ولی ملاک اصلی، پرورش انسانِ باايمان است. يعنی همانطور که در مسألة ازدواج، نبايد امتيازات ظاهری اعّم از مال و ثروت، جمال و زيبايي و ... هدف قرار گيرند و شایسته است که تنها ارزشهای جاويدان و پايدار، يعنی ايمان و تقوا و فضايل اخلاقی ملاک و معيار انتخاب همسر قرار گيرند؛ همانگونه نيز هدف از ازدواج نبايد فقط اطفاءِ شهوت و تأمين غريزة جنسی باشد، بلکه زن و مرد بايد توجّه نمايند که از اين رهگذر چه باقيات صالحاتی برای خود، پيش میفرستند و از راه آميزش چه توشه و خير جاودانی، برای فردای خود تدارک میبينند «وَ قَدِّمُوا لِاَنْفُسِکُمْ»[5].
پس شايسته است که پسر جوان به هنگام ازدواج توجّه کند که بذر او در کدام کشتزاری میخواهد پرورش يابد. از اينرو فقط به جمال ظاهری زن توجّه نکند و به فکر بهداشت و سلامت نسل آينده باشد و اينکه چه توشهای برای خود پيش میفرستد. همچنين دختر نيز به هنگام ازدواج فقط توجّه به جنبههای ظاهری و مزايای مادّی مرد نداشته باشد، بلکه در نظر بگيرد که چه بذری را میخواهد در کشتزار پرماية وجودش که خداوند آن را در سورة مبارکة مؤمنون «قرار مکين» معرفی فرموده پرورش دهد؟! «ثُمَّ جَعَلْناهُ نُطْفَةً فی قَرارٍ مَکينٍ»[6].
1- و البته کنيز باايمان بهتراست از زن آزاد مشرکه و اگرچه به شگفت آورد شما را و به نکاح درنياوريد (دخترانتان را) با مشرکين تا ايمان بياورند و البته غلام مؤمن بهتر است از مرد مشرک آزاد و اگرچه به شگفت آورد شما را... (مبارکة بقره/221).
2- روضة الواعظين و بصيرة المتعظين، ج2، ص375
3- اصول کافی، ج5، ص 332.
4- زنان شما کشتزارند برای شما پس بیایید کشتزار خود را هر جا که خواستید و پیش فرستید برای خودتان و بترسید از خدا و بدانید که شما ملاقات کنندگانید او را و بشارت ده مؤمنان را.
5- و پیش فرستید برای خودتان (مبارکه بقره/223).
6- پس قرار دادیم آن را نطفه در قرارگاهی استوار (مبارکة مومنون/13).