در مقابلِ گروه اوّل که سعی در تسهيل شرايط ازدواج داشته و مشمول اجر و پاداش الهی میگردند، کسانی نيز هستند که به انحاء مختلف و سختگیریهای بیمورد، موانعی بر سر راه ازواج جوانان ايجاد میکنند و در حقيقت با اين عمل به مخالفت و محاربه با خداوند و قرآن و اسلام برخاسته و باعث رواج فساد در جامعه و گرايش جوانان به سمت فحشا و بیبند و باری میشوند. چرا که غريزة جنسی امری خدادادی است و به خصوص در جوانانی که به سن ازدواج رسیدهاند، در اوج حدّت و شدّت قرار دارد، لذا ايجاد موانع در امر ازدواج و سرکوب آن، منجر به طغيان این غریزه گشته و باعث انتشار و گسترش فحشا و فساد در جامعه خواهد شد و يا باعث عواقب سوء ديگر از قبيل بيماريهای ناشی از سرکوب غريزة جنسی بمانند جنون جنسی و ... میگردد. همچنین شور و نشاط زندگی به علّت گذشتن سن ازدواج از جوانان سلب میگردد و يأس و نااميدی بر زندگی ايشان حاکم میگردد.
پيشنهادهای سخت و غير معقول و دور از انصاف خانوادة دختر و دشوار نمودن شرايط و توقّعات زياد از جوانان برخلاف دستور پروردگار میباشد، چراکه خدای سبحان آسانی را بر بندگان اراده فرموده و به آنان سخت و دشوار نگرفته است «يُريدُ اللهُ بِکُمُ الْيُسْرَ وَ لا يُريدُ بِکُمُ الْعُسْرَ»[1]. لذا بندگان را نيز به آسان گرفتن و عدم سختگيری امر فرموده و يکی از مواردی که مشمول اين امر خداوند میباشد، عدم سختگيری در مسئله ازدواج میباشد. چراکه سختگيری در امر ازدواج باعث منحرف شدن و فرار جوانان از ازدواج و روی آوردن ايشان به فساد و معصيت میگردد. يعنی وقتی از طريق مشروع، امکان پاسخگويي به اين غريزه، مهيّا نگردد و جوان نیز از ايمان و تقوای الهی برخوردار نباشد، امکان دارد از طريق غير مشروع به تأمين اين غريزه بپردازد. پس سختگيری در امر ازدواج و دشوار نمودن شرايط آن، در واقع جنگيدن با نیازهای مشروع و اصيل و غرايز و اميال طبيعی دختران و پسران است.
اگر جوانی به علت چنين شرايطی به فساد روی آورد، علاوه بر اينکه خود، در پيشگاه الهی مسئول است، عاملين اين امر نيز که بطور غير مستقيم با سخت کردن شرایط ازدواج، موجبات اين فساد و گناه را در جوان فراهم کردهاند، مسئول درگاه الهی میباشند که آية شريفة «لِيَحْمِلُوا اَوْزارَهُم کامِلَةً يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ مِنْ اَوْزارِ الَّذينَ يُضِلُّونَهُمْ بِغَيْرِ عِلْمٍ»[2]، مؤيد اين مطلب است. از اينرو پُرواضح است کسانیکه با سختگيری در امر ازدواج، موجب بروز مشکلاتی برای جوانان میشوند، در روز قيامت مسئول درگاه الهی خواهند بود.
قابل ذکر است که يکی از بارزترين مصاديق سختگيری در امر ازدواج، افراط در بالا بودن ميزان مهريه و همچنين چشم و همچشميها و دامن زدن به افزايش توقّعات در مورد جهيزيه میباشد. حضرت پيامبر اکرم(صَلّیاللهُعَلَيهِوَآلِهِ) در اينباره میفرمایند: «اَفْضَلُ نِساءِ اُمَّتی اَصْبَحُهُنَّ وَجْهاً وَ اَقَلُّهُنَّ مَهْراً»[3]، بافضيلتترين زنان امت من زيبارويان کمتر مهريه هستند. لازم به توضيح است که اشاره به زيباروئي در حديث شريف حضرت پيامبر(صَلّیاللهُعَلَيهِوَآلِهِ) به اين معنا نيست که زيبايي ظاهری مورد تأييد اسلام و بزرگان دينی بوده و از دیدگاه آنان فضیلت محسوب میشود، بلکه چون امکان دارد وجاهت ظاهری، باعث بالا بردن ميزان مهريه گردد، به اين امر اشاره شده است.
البته سهل نمودن شرايط ازدواج به معنای عدم تحقيق و بررسی و ناديده گرفتن مسائل اقتصادی و مهريه نمیباشد، بلکه منظور اين است که توقعات اقتصادی بايد در حدّ معقول و به اندازة کفايت باشد نه اينکه موجب سنگاندازی در مسير ازدواج جوانان گردد.
حضرت امام صادق(عَلَيهِالسَّلام) فرمودند: «هيچ مصيبتى بر بندة مسلمان بالاتر از اين نيست كه برادر مؤمنش نزد او آيد و تقاضاى ازدواج و پيوند خويشاوندى نمايد، او بگويد: نه، من از تو بىنيازترم»[4]. لذا لازم است که بيشترين توجّه و دقّت به تقوا و ديانت و مسائل مربوط به اخلاق و رفتار طرف مقابل معطوف گردد. زيرا کسیکه تقوای الهی نداشته و خداترس نباشد، نمیتواند همسر خوبی برای زندگی باشد.
دين مبين اسلام به همان ميزان که در رابطه با امور مالی و امتيازاتِ دنيویِ خواستگار، دستور به سهل گرفتن داده است، به همان اندازه در مسئلة ديانت و تقوا و اخلاق و رفتار، توصيه به تحقيق بيشتر و مطالعة عميقتر نموده است. يعنی به جای سختگيری و وسواس در مسائل مادی و ظاهری خانوادهها و اصل قراردادن آن، لازم است در زمینه اخلاق و رفتار و ديانت و تقوا و اعتقادات مذهبی طرفين از جمله ادای حقوق واجبه، تحقيق و بررسی شده و خانوادة دختر برای خواستگار شرط نمايند که در آينده، لقمة حلال برای همسر و فرزندانش تهيه نمايد و با حجاب و ساير وظائف دينی مخالفت نورزد و او را دعوت به گناه ننمايد و نيز به شئونات اسلامی و مقدّسات دينی، احترام قائل شده و در حدّ اعتدال با فعاليتهای مذهبی همسر مخالفت ننمايد.
در اينجا از مادران محترم خواستگار تقاضا میگردد که به هنگام خواستگاری برای فرزندشان، اگر از وضع ايمان و تقوای او مطمئن نيستند و يا میدانند که فرزندشان شئونات اسلامی را رعايت نمیکند، از تعريف کردن نابجا و غيرحقيقی اجتناب نمايند.
1- اراده میکند خداوند برای شما آسانی را و اراده نمیکند برای شما سختی را (مبارکه بقره/185).
2- تا بردارند بارهای گناهشان را تماماً روز قیامت، و از بارهای گناه کسانیکه گمراه میکنند ایشان را بدون علمی (مبارکة نحل/25).
3- نهج الفصاحه، مجموعه کلمات قصار حضرترسولاکرم(صَلّیاللهُعَلَيهِوَآلِهِ)؛ ص474، حدیث شمارة 1533.
4- مشکاة الانوار، ترجمة هوشمند و محمّدی، ص 577