چنانچه انسان در مسیر خیر و سعادت راه افتد، از خدای سبحان سپاسگزاری کرده و اگر از آن منحرف شود و بیراهه رود، ناسپاسی کرده است. پس سپاسگزاری و ناسپاسی واقعی، عبارت از انجام وظایف و تکالیف و کاربرد نعمتهای الهی در مسیر حق و حقیقت و اطاعت الهی است «شُكْرُ النِّعْمَةِ اجْتِنابُ الْمَحارِم»[1] و ناسپاسی حقیقی، عدول انسان از مسیر حق و حقیقت به سراشیبی ظلمت و باطل و عصیان و طغیان می باشد و بـه این علّت خدای سبحـان پیوسته در قرآن کریم نعمتهایش را بر بندگان یادآوری میفرماید: «اُذْكُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتی اَنْعَمْتُ عَلَيْكُم»[2] و بندگانش را به شکرنعمت متذکّر میگردد «لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»[3]، «لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ»[4]. در مورد قوم بنی اسرائیل میفرماید: «يا بَنی اِسْرائيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتی اَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَ اَنّی فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمينَ»[5]. البته عالمیانِ زمان بنیاسرائیل، همان بنیاسرائیلی هستند که خدای سبحان با نعمتهایش بر عالمیان فضیلت بخشید، لکن همان بنیاسرائیلی که خداوند آنها را از ظلم و ستم و استعمار و استثمار فرعون و فرعونیان نجات داد و پیامبری همچون حضرت موسی(عَلَیهِالسَّلام) را بر ایشان فرستاد، در اثر ناسپاسی، آنچنان ساقط شدند که میفرماید: «ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْكَنَةُ وَ باؤُ بِغَضَبٍ مِنَ الله»[6]. خداوند متعال با بیان داستان بنیاسرائیل، درس بندگی و عبودیّت داده و نشان میدهد که ناسپاسی از نعمت، چه سرانجام شومی را به دنبال دارد.
[1]- سپاس گزاری از نعمت، پرهيز از حرام هاست (بيان نورانی حضرت امام صادق(عَلَیهِالسَّلام)؛ کافی، ج۲، ص۹۵).
۲- یاد کنید نعمتم را که اتمام کردم بر شما (مبارکة بقره/40).
۳- باشد که شما شکر کنید (مبارکة بقره/56).
۴- باشد که شما متذکّر شويد (مبارکة ذاریات/49).
۵- ای بنی اسرائیل یاد کنید نعمت مرا که انعام کردم بر شما و بدرستی که من برتری دادم شما را بر عالمیان (مبارکة بقره/47).
[6]- زده شد بر ایشان ذلّت و مسکنت و برگشتند به غضبی از خداوند (مبارکة بقره/61).