همانطور کـه قرآن کریـم سنـد حقـانیّت حضـرت رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) است، همانگونه نیز وجود مقدّس حضرت امیرالمؤمنین امـام علی(عَلَيهِ السَّلام) سنـد حقـانیّت رسالت رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) است. یکی دیگر از فضایل خاصّ حضرت امیرالمؤمنین علی(عَلَيهِ السَّلام) که مقام شامخ و عظمای آن بزرگوار و آل طاهرینشان را میرساند، این است که «آصف بن برخیا» یکی از اصحـاب حضرت سلیمان(عَلَيهِ السَّلام)، فقط یک کلمه از کتاب اعجاز را میدانست که آن معجزۀ بزرگ را انجام داد و در یک چشم برهم زدن، تخت ملکه سبأ، بانو بلقیس را به کاخ حضرت سلیمان(عَلَيهِ السَّلام) منتقل کرد. امّا بنا به روایات و تفاسیر مفسّران عظام، آیۀ پایانی سورۀ مبارکۀ رعد، در شأن حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) است که فرموده است: «وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتاب»[1]. همانطور که در روايتی آمده است: «شخصی از پیامبر(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) دربارۀ قول خداوند که فرمود: «وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتاب» پرسید که مراد چه کسی است؟ فرمودند: آن کس که نزد او علم الکتاب است، برادرم علی بن ابی طالب است»[2]. یعنی آن بزرگوار عالم به تمام علم الکتاب هستند و به تمام کتاب اعجاز تسلّط و احاطه دارند. از اساتید معظّم سوال شد اگر ما بخواهیم اهل لبّیک به حضرات اهل بیت(عَلَيهِم السَّلام) باشیم، چگونه و از چه راهی وارد شویم؟ فرمودند: آیۀ شریفۀ چهل و سوم مبارکۀ بقره پاسخگوست، آنجا که میفرماید: «وَ اَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعين»[3] و بپا دارید نماز را و بدهید زکات را و رکوع کنید همراه رکوع کنندگان. اما برای اينکه بدانید راکعین چه کسانی هستند، خداوند متعال در مبارکه مائده در آیۀ شریفۀ ولایت راکعین را معرّفی میفرماید: «اِنَّما وَلِيُّكُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ»[4] که جریان انفاق حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) در حال رکوع در مسجد بود که انگشتری خود را به شخص مستمند دادند و باعث گردید خداوند این آیۀ شریفه را در شأن آن بزرگوار نـازل فرمـاید. خداوند در این آیـۀ شریفه میفرماید: راکعون کسانی هستند که در برابر خداوند و خلق خداوند احساس مسئولیت می کنند، ولذا اهل نماز و زکات هستند و همراه رکوع کنندگان، رکوع می نمایند. یعنی اگر خواستید در محور دین و توحید و در مسیر اهل بیت(عَلَيهِم السَّلام) قرار گیرید، باید دو مطلب (نماز و زکات) را عامل باشید. نماز و زکات، یکی در ارتباط با خداوند و دیگری در ارتباط با خلق خداوند است. یکی احساس مسئولیّت در برابر خداوند «يُقيمُونَ الصَّلاةَ» و دیگری احساس مسئولیّت در برابر جامعه «يُؤْتُونَ الزَّكاةَ» است. آری اگر کسی خواست لبیک گوی اهل بیت(عَلَيهِم السَّلام) باشد و ولایت مدار محسوب شود و به «راکعون» یعنی حضرات اهل بیت(عَلَيهِم السَّلام) بپیوندد، باید حق نماز و زکات را که یکی محور حق الله و دیگری محور حقّ الناس است، اداء نماید.
اینکه استفاده شد حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) کل کتاب اعجاز يعنی باطن و حقيقت قرآن را عالم می باشند*، معنای آن همان ولایتِ تکوینی است. حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) و آل طاهرینشان هم صاحب ولایت تکوینی و هم ولایت تشریعی بر مردمان هستند. البته ولایت تشریعی بخشی از ولایت است، لکن ولایت تکوینی بسیار دامنه دار می باشد. آن بزرگوار و اولاد طاهرینشان، به اذن الله فرمانده کل قوای عالم هستی هستند و به یُمن وجود اهل بیت(عَلَيهِم السَّلام) و مقام شامخ امامت و ولایت مردم روزی داده می شوند «وَ بِيُمْنِهِ رُزِقَ الوَرٰی وَ بِوُجُودِهِ ثَبَتَتِ الْاَرْضُ وَ السَّمآءُ»[5]، «بِکُمْ تُنْبِتُ الْاَرْضُ اَشْجارَها وَ بِکُمْ تُخْرِجُ الْاَرْضُ ثِمارَها وَ بِکُمْ تُنْزِلُ السَّماءَ قَطْرَها وَ رِزْقَها»[6]، «بِكُمْ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ بِكُمْ يُمْسِكُ السَّمٰاء»[7]، «بِكُمْ فَتَحَ اللهُ وَ بِكُمْ يَخْتِمُ الله»[8]، «اِرادَةُ الرَّبِّ فی مَقاديرِ اُمُورِهِ تَهْبِطُ اِلَيْكُمْ وَ تَصْدُرُ مِنْ بُيُوتِكُمْ وَ الصّادِرُ عَمّا فُصِّلَ مِنْ اَحْكامِ الْعِبَاد»[9]. آسمـان و زمین به یُمن وجود حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) و آل طاهرینشان برقرار هستند و بطور کلی ابر و باد و باران و... همه به اذن الله و به فرمان اهل بیت(عَلَيهِم السَّلام) انجـام وظیفه می نمایند. البته نه به این معنا که آن بزرگواران به خودی خود و بدون اتّکاء به ذات لایزال الهی چنین قدرتی را صاحب هستند، بلکه ولایت مطلقه از آنِ خداوند است و ولایت آن بزرگواران به اذن الله و در طول ولایت پروردگار قرار دارد. حضرات معصومین(عَلَيهِم السَّلام) و انسان های کامل مظهر ولایت خدای سبحان هستند و از خود هیچ ندارند و درواقع آنـان آیينه ای هستند که صاحب جمال را نشـان می دهند. آن بزرگواران آینۀ تمام نمای اوصاف جمال و جلال حق سبحان هستند و مظهر اسمای حسنای پروردگارند و «الله» تمام وجودشان را پر کرده است. در خلاصه ای از بيانات استاد جوادی آملی آمده است: «ولایت مطلقه یکی است و از آنِ خداوند است، لکن گاهی از طریق مقام نبی(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) ظهور می کند و گاهی همان ولایت از طریق ولی و امام(عَلَيهِ السَّلام) ظهور می کند، وگرنه ولایت مطلقه از آنِ خدای سبحان است».
همانطور که دین اسلام، دین یکپـارچه است و فقط دین یکپارچه می تواند انسان کامل بپروراند، ولذا اگر کسی دین را تجزیه کرده و برخی از احکام آن را پذیرفته و برخی را نپذیرد، به عنوان نمونه نماز را قبول کند، ولی زکات یا حجاب را نپذیرد، دین را ناقص کرده و دین ناقص نمی تواند انسان کامل پرورش دهد، همان گونه هم حضرات انبیاء و اوصیاء(عَلَيهِم السَّلام) یک حقیقت هستند و اهدافشان مشترک و یکپارچه است، با این تفاوت که حضرت رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) فرمودند: «يَا عَلِیُّ اِنَّما اَنْتَ مِنّی بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوسى اِلّا اَنَّهُ لا نَبِیَّ بَعْدی»[10] اى على! همانا تو نسبت به من همچون هارون هستی نسبت به موسى، جز آنكه پس از من پيغمبرى نباشد. و در موردی نيز فرمودند: «اِنَّكَ تَسْمَعُ ما اَسْمَعُ وَ تَرٰى ما اَرٰى اِلّا اَنَّكَ لَسْتَ بِنَبِیٍّ وَ لكِنَّكَ وَزيرٌ وَ اِنَّكَ لَعَلى خَيْر»[11] همانا تو مىشنوى آنچه را من مىشنوم، و مىبينى آنچه را من مىبينم، جز اينكه تو پيامبر نيستى و وزيرى و بر راه خير مىروى. پس درواقع حضرت رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) و حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) هر دو یک حقیقت هستند. «علّامه مجلسی از کتاب «مزار کبیر» از اسحاق بن عمار نقل کرده که از امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) شنیدم کـه فرمودنـد: مرد بـادیـه نشینی بـه خدمت رسـول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) مُشَرَّف شد و عرض کرد: یا رسول الله! خانه ام از شما دور است و من مشتاق شما و زیارتتان می شوم و این راه طولانی را می پیمایم و به مدینه می آیم ولی شما را نمی بینم، بلکه علی بن ابی طالب را ملاقات می کنم و با ايشان گفت و گو می کنم... و برمی گردم، درحالی که متأسف و محزون از ندیدن شما هستم، حضرت فرمودند: «مَنْ زارَ عَلِیّاً فَقَدْ زارَنی وَ مَنْ اَحَبَّهُ فَقَدْ اَحَبَّنی وَ مَنْ اَبْغَضَهُ فَقَدْ اَبْغَضَنی اَبْلِغْ قَوْمَكَ هذا عَنّی وَ مَنْ اَتاهُ زائِراً فَقَدْ اَتانی وَ اَنَا الْمُجازی لَهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ جَبْرَئیلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنینَ»[12] هر کس علی را زیارت کند، به راستی من را زیارت کرده است، و هر که علی را دوست بدارد، مرا دوست داشته است و هرکس با او دشمنی کند، با من دشمنی کرده است. این مطلب را از جانب من به قومت برسان و (بگو که) هر کس به زیارت علی آید، به زیارت من آمده است و من و جبرئیل و مومنان صالح در روز قیامت به او پاداش خواهیم داد». در مورد دیگری آمده است: «از حضرت پیامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) در مورد اصحابشان سوال کردند، آن بزرگوار شروع به تعریف اصحاب کردند. عرض کردند: یا رسول الله(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) چرا از علی بن ابیطالب(عَلَيهِ السَّلام) چيزی بيان نفرمودید، فرمودند: شما از اصحابم سوال کردید، از خود من سوال نکردید، علی خود من است». پس ولایت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) همان ولایت رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) است، همانطور که حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) فرمودند: «هرکه ولایت و امامت تو را انکار کند، نبوت مرا انکار کرده است»[13].
همانطور که در جلسۀ قبل استفاده شد، قبولی تمام اعمال عبادی و تکالیف بستگی به پذیرش ولایت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) و اهل بیت آن بزرگوار دارد. مقام شامخ امامت و ولایت دارای چنان عظمتی است که وجود مقدّس حضرت امام رضا(عَلَيهِ السَّلام) میفرمایند: «بِالْاِمامِ تَمامُ الصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ وَ الصِّيامِ وَ الْحَجِّ وَ الْجِهادِ»[14] با پذیرش امامت و ولایت، نماز و زکات و روزه و حج و جهاد کامل می شود. و به این علت خداوند متعال آن بزرگواران را به ما چنین باعظمت معرّفی فرمود و به تبعیّت از رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) و آل طاهرینشان این همه اصرار دارد، بطوری که در مبارکۀ حشر فرمود: «ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا»[15]. رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) جز سخن خدا سخنی ندارند و مهمترین سخن پروردگار و مهمترین ره آورد وحی، مسئلۀ ولایت و امامت اهل بیت عصمت و طهارت(عَلَيهِم السَّلام) است، ولذا بالاترین سفارش حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) سفارش به محبّت و موّدت اهل بیت(عَلَيهِم السَّلام) است، همانطور که خداوند متعال محبّت آن بزرگواران را بهای رسالت رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) قرار داده است «لا اَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ اَجْراً اِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى»[16]. آری انسـان بـدون امـامت بـه مقصد نمی رسد و به همین علّت رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) فرمودند: «اِنَّما مَثَلُ اَهْلِ بَيْتی فيكُمْ كَمَثَلِ سَفينَةِ نُوحٍ مَنْ رَكِبَها نَجا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْها غَرِق»[17] همانا مَثَلِ اهل بيت من در ميان شما مانند مَثَلِ كشتى نوح است، هركه سوار آن شد، نجات يافت، و هركه تخلّف نمود، غرق شد. همانطور که در آن طوفان جهانی، تنها کسانی نجات یافتند که وارد کشتی حضرت نوح(عَلَيهِ السَّلام) شده بودند، همانگونه هم در این آشفته بازار امروزی، کسانی اهل نجات هستند که به اهل بیت(عَلَيهِم السَّلام) تمسّک جویند.
[1]- و کسی که علم کتاب نزد اوست (مبارکه رعد/43).
[2]- وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ قالَ ذاكَ اَخی عَلِیُّ بْنُ اَبی طالِبٍ (امالی الصدوق، ص565).
[3]- مبارکه بقره/۴۳
[4]- این است و جز این نیست ولیّ شما خداوند است و رسولش و آنانکه ايمان آوردند، کسانی که برپا می دارند نماز را و می دهند زکات را، وقتی که ایشان در رکوعند (مبارکه مائده/۵۵).
* همـانطور که در مبـارکۀ واقعه بـه اين حقيقت اشـاره شده کـه آن بزرگواران همـان مطهّرون می باشند که به حقيقت و باطن و ملکوت قرآن احاطۀ کامل دارند «لا يَمَسُّهُ اِلاَّ الْمُطَهَّرُون» مسّ نمی کنند آن را مگر مطهّران (مبارکه واقعه/79).
[5]- و به یُمن ايشان انسانها روزی داده می شوند و به سبب وجود ايشان آسمان و زمين پابرجاست (مفاتیح الجنان، فرازی از دعای عدیله).
[6]- به وجود شمـا برويـاند زمين درختـانش را و به وسيلۀ شمـا خـارج می سـازد زمين ثمره و ميوه هايش را و به وجود شما فرود آرد (خداوند) از آسمان باران را و روزی را (مفاتيح الجنان، فرازی از زيارت مطلقۀ امام حسين(عَلَيهِ السَّلام)).
[7]- و به واسطة شما (خداوند بر ما) باران رحمت نازل کرد و به واسطة شما آسمان را بپا داشت (مفاتيح الجنان، بخشی از زيارت جامعة کبيره).
[8]- خداوند هستی را با وجود شما آغاز کرد و با شما نيز ختم خواهد کرد (مفاتيح الجنان، فرازی از زيارت مطلقۀ امام حسين(عَلَيهِ السَّلام)).
[9]- اراده و تصميم خداوند در تقدير امور جهان و بندگان از آسمان به سوی شما فرود می آيد و از خانه های شما برای بندگان صادر می شود و احکام بندگان نيز از جانب شما تفصيل يافته است (مفاتيح الجنان، فرازی از زيارت مطلقۀ امام حسين(عَلَيهِ السَّلام)).
[10]- امالی الصدوق، ص174
[11]- بحارالانوار، ج60، ص264
[12]- بحارالانوار (ط-بیروت)، ج97، ص263
[13]- من انكر امامتك فقد انكر نبوّتى (نهج الخطابه، عربى، ج1، ص225).
[14]- عيون اخبار الرضا(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص218
[15]- آنچه آورد شما را رسول، پس بگیرید آن را و آنچه بازداشت شما را از آن، پس باز ایستید (مبارکه حشر/۷).
[16]- من هيچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمىكنم، جز دوست داشتن اهل بيتم (مبارکه شوری/23).
[17]- بحارالانوار، ج23، ص105