انسان زمانی از ایّام و زمان های مقدّس بهره می گیرد که برای او شناخت حاصل شود. جناب «ذِی القرنين» که داستان آن بزرگوار در سورۀ مبارکۀ کهف آمده است، يکی از پادشاهانی است کـه مُلک و سلطنتشان مورد تأييد خداوند میباشد. ايشان از انسانهای غيرمعصوم، ولی از محبوبين خداوند هستند. حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) میفرمايند: روزی آن جناب با جمعی، از سفر برمیگشتند؛ ضمن برگشت، به سرزمين تاريکی رسيدند، زيرِ سُم اسبهای آنان، صدای خش خشی میآمد، اطرافيان سئوال کردند: اين صدای چيست؟ ايشان فرمودند: «خُذُوا مِنْهُ فَمَنْ اَخَذَ مِنْهُ نَدِمَ وَ مَنْ تَرَكَهُ نَدِمَ فَاَخَذَ بَعْضٌ وَ تَرَكَ بَعْضٌ فَلَمّا خَرَجُوا مِنَ الظُّلْمَةِ اِذا هُمْ بِالزَّبَرْجَدِ فَنَدَمَ الْاخِذُ وَ التّارِك»[1] تا میتوانيد از آنها جمع کنيد، هم آنان که جمع کردهاند پشيمان میشوند و هم آنان که جمع نکردهاند پشيمان خواهند شد، پس عدّ های جمع کردند و عدّ های جمع نکردند، پس وقتی به روشنايی رسيدند، همه ديدند هر آنچه جمع کردهاند زبرجد است. آنهايی که جمع کرده بودند، پشيمان شدند که چرا کم جمع کردهاند و آنهايی که جمع نکرده بودند، پشيمان شدند که چرا جمع نکردند. حال، مثال ما هم مثال جناب ذی القرنین و سپاهشان است. این همه که حضرات معصومین(عَلَيهِم السَّلام) در عظمت دو ماه شریف رجب و شعبان هشدارها و خبرها و نویدها داده اند، بیانگر این حقیقت است که حرمت این ماه ها را نگه دارید و از این ایّام مقدّس بهره گیرید و دُرّ و گوهرها و زبرجدهای معنوی را جمع کنید. آنها که بهرۀ اندکی بردند، بعداً پشیمان می شوند که چرا بیشتر بهره مند نشده اند و افرادی که این ایّام مقدّس را به غفلت سپری نمودند و با سایر ماهها برایشان تفاوتی نداشته، پشیمان خواهند شد که چرا بی بهره مانده اند. حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) به پیشگاه الهی عرض می کنند: «اَللّهُمَّ بارِكْ لَنا فی رَجَبٍ وَ شَعْبانَ وَ بَلِّغْنا شَهْرَ رَمَضانَ وَ اَعِنّا عَلَى الصِّيامِ وَ الْقِيامِ وَ حِفْظِ اللِّسانِ وَ غَضِّ الْبَصَرِ»[2]. زمانی اين ایّام برای انسان مبارک می گردد که ارزش و عظمت آن را بشناسد و از آن بهره برداری نماید.
دو ماه شریف رجب و شعبان از هدایای خدای سبحان به بندگانش است. خداوند متعال، ماه رجب را به برکت انسان های شریف عظمت و شرافت داده است، ولذا افرادی که به خواب غفلت فرو رفته اند، نه رجب و شعبانی دارند و نه ماه مبارک رمضانی.
امتحانات آخرالزّمان سنگین تر است، ولذا انسان بايد تا آنجا که در مورد حق و باطل و خیر و شرّ برای او روشن گری شده، عمل کند و از معاصی و محارم الله اجتناب نماید و بقيّۀ راه را به خداوند و محبوبانش بسپارد و به آنان تمسّک جوید. توفیق کار خیر از خداوند متعال و از برکت ائمّۀ اطهار(عَلَيهِم السَّلام) است، لکن مقدّمات آن را بنده با تلاش و کوشش خود فراهم می آورد. شیطان در زمان های مبارک، با تجهیز نیروهایش، بندگان خداوند را مورد تاخت و تاز قرار می دهد که یکی از آنها وجود محافل معصیت است «شیردل است آنکه از این غمزه رست»[3]. در اینجا ممکن است این سئوال پیش آید که مگر می شود در مراسم خواهر و برادر شرکت نکرد؟ پاسخ این است که: انسان به هیچ وجه اجازۀ معصیت خالق را ندارد «لا طاعَةَ لِمَخْلُوقٍ فی مَعْصِيَةِ الْخالِق»[4]. اگر حقيقتاً خداوند در پیش انسان برتر از خواهر و برادر باشد، در صورتی که مراسم آنان خلاف رضایت الهی بود، از شرکت در چنین مجالسی خودداری می نماید. ذخیره نمودن دُرّ و گوهرهای معنوی هزینه دارد و هزینۀ آن، کنترل نفس در برابر امیـال و خواهش های نفسانی می باشد.
دو ماه شريف رجب و شعبان، ماه های استغفار و توبه است، چراکه انسان به زودی می خواهد میهمان پروردگار شود. آری، برای شرکت در ضیافت طهارت، باید طاهر شد و لایق میزبان گردید. توبه قلب را پاک کرده و گناهان را از بين می بَرَد و انسان را طاهر می کند «اَلتَّوْبَةُ تُطَهِّرُ الْقُلُوبَ وَ تَغْسِلُ الذُّنُوب»[5]. البته منظور از توبه، تنها لقلقۀ لسانی نیست، بلکه لسان و لفظ، ترجمانِ دل تائب است. وقتی قلب متحوّل و منقلب شد و برگشت و تصمیمِ مقدّس حاصل گردید، در زبان هم جاری می شود، وگرنه کسی که لفظاً توبه می کند، ولی باز هم اعمال سابق را تکرار می کند، درواقع خود را مسخره کرده است. حضرت امام محمّدباقر(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «كسى كه پيوسته بر گناه است (و از نافرمانى دست برنمی دارد) و از خداوند براى گناهانش طلب مغفرت و آمرزش می نمايد، مانند كسى است كه استهزاء و مسخره می كند»[6].
[1]- تفسير عياشی، ج2، ص349
[2]- خدايا براى ما در ماه رجب و شعبان بركت قرار ده، و ما را به ماه مبارک رمضان برسان، و بر روزۀ ماه رمضان و بيدارى شب و نگهدارى زبان و فروبستن چشم كمك فرما (مفاتيح الجنان، در اعمال شب اوّل ماه رجب).
[3]- نظامی
[4]- نيست اطاعتی برای مخلوق در معصيت خالق (بيان نورانی حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ)؛ بحارالانوار، ج43، ص297).
[5]- توبه تطهير می کند قلب ها را و می شويد گناهان را (بيان نورانی حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام)؛ تصنيف غررالحکم و دررالکلم، ص195).
[6]- المقيم على الذنب و هو مستغفر كالمستهزء (طرائف الحكم يا اندرزهاى ممتاز، متنج2، ص102).