یکی از اعمال مستحبی ایام البیض ماه شریف رجب، اعتکاف میباشد که وسیلهای برای تطهیر و پاکسازی نفس و رسیدن به عبودیت و بندگی است. اعتکاف کلاس تربیتی خدای سبحان است. اعتکاف، تمرین دل کَندن از ماسوی الله و پیوستن به «الله» آن معبود ازلی و ابدی میباشد، اعتکاف اندیشه در اوضاع معنوی است. وجود مقدس حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند:«رَحِمَ اللهُ امْرَءَ عَلِمَ مِنْ اَيْنٍ وَ فی اَيْنٍ وَ اِلیٰ اَيٰنٍ»[1] خداوند رحمت کند کسی را که بداند از کجاست و در کجاست و به سوی کجاست؟
احرام سه روزة اعتکـاف، یک نوع آمـادگی و مقدّمـه برای احرام سیروزة ماه مبارک رمضان است. از ظاهر اعتکاف، چیزی به خداوند نمیرسد، لکن آثار آن که تقواست، به خداوند میرسد همچنانکه در سورة مبارکة حج فرمود: «لَنْ يَنالَ اللَّهَ لُحُومُها وَ لا دِماؤُها وَ لكِنْ يَنالُهُ التَّقْوٰى مِنْكُمْ»[2] از گوشت و خون قربانی به خداوند نمیرسد، لکن آنچه به خداوند میرسد تقوای شماست. آری، تقوایی که حاصل عملِ عامل است، تقوایی که از نیّت توحیدی و ایمان و اعتقاد راستین نشأت گرفته و باعث شده انسان عمل قربانی را در راه خداوند انجام دهد، به خداوند میرسد.
پس تمام عبادات و از جمله اعتکاف، کلاس تربیتی برای کسب تقوا و رسیدن به معبود محبوب میباشند ولذا اگر اعتکاف، انسان را تربیت کند، اگر بداخلاقی و کینه توزی و بخل و حسد او را شفا دهد، اگر موجب ترک گناهان عملی و اخلاقی و اهتمام به واجبات و فرایض و در رأس آنها، نماز گردد، حقیقت اعتکاف تحقق یافته است؛ اما در صورتی که باعث ایجاد تحول در وجود انسان نگردد و بعد از اعتکاف، همان گناهان عملی و اخلـاقی سابق، از جمله، عصبانیّت، پرخاشگری، کینه توزی، خودبرتربینی، بخل و حسد و... وجود داشته باشد، حقیقت اعتکاف محقق نشده است. البته همانطور که نگاه کردن به ظاهر آیات قرآن کریم بدون فهم معنا و مفهوم آن نیز عبادت است، لکن قرآن کریم دستورالعمل و قانون اساسی انسان است و خواندن يک آيه از آن همراه با تدبّر و فهم آن، هزاری بالاتر از ختم قرآنِ بدون توجّه به معانی و مفاهيم آن میباشد، همانگونه ظاهر اعتکاف نیز عبادت است و در صورتی که با اعتکاف باطن و تربیت نفس همراه باشد، از اجر و فضیلت بالاتری برخوردار است. هدف از اعتکاف تربیت نفس و صعود و عروج است و انسان به این سفر نورانی مشرّف میشود تا در جادة توحید مستقر گردد و به هعدف نهایی که قرب حقّ است باریابد. اگر فرمودند: «اَلْقَلْبُ حَرَمُ اللَّهِ فَلٰا تُسْكِنْ حَرَمَ اللَّهِ غَيْرَ اللَّه»[3] قلب حرم الهی است پس در حرم الهی، غیر از خدا را ساکن مساز، به این معناست که وقتی انسان، مخالفت الهی را در دل جای نداد، قلب او حرم خداوند میشود.
«در خـانـة دل، مـا را، جز يـار نمـیگنـجد
چون خلوت يار اينجاست، اغیار نمی گنجد»[4].
آری آنجا که انسان، خانة دل را از اغیار شست و عبد حقیقی و مطیع محض حق گشت و فرزند صالح آن بزرگواران شد، دل جایگاه حق و حرم الهی میگردد.
حضرت امیرالمؤمنین علی(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «به خدا سوگند از پروردگار خود درخواست نکردم که فرزندانی با چهرة شاداب و اندام و قامت زيبا به من عطا کند، بلکه از پروردگارم فرزندانی مطيع نسبت به خدا و بيمناک از او تقاضا کردم که چون به فرزندی بنگرم که مطيع خداست، چشمم بدو قرار و آرام گيرد»[5]. اطاعت خداوند متعال، زیبایی حقیقی است و پایدار و ماندگار میباشد و قابل انتقال به جهان دیگر است و حقیقت اعتکاف، برای رسانیدن انسان به این زیباییها میباشد. قلب انسان، بالقوّه حرم الله است و استعداد حرم شدن را خداوند سبحان از ازل در وجود انسان قرار داده است و تمام برنامههای تربیتی، اعم از اعزام رسل و انزال کتب و وضع عبادات و تکالیف، همه برای آن است که بالقوّهها را به فعلیّت رساند. اگر حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «اَلْقَلْبُ حَرَمُ اللَّهِ»، خداوند متعال ابزار آن را هم عنایت فرموده تا انسان، آن را به فعلیّت برساند و آن جز از طریق «طَهِّرا بَيْتِيَ» حاصل نمیگردد «اَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُود»[6]. پس هدف پاک شدن از گناه و معصیت و اخلاق زشت و شستن دل از غیر حق است. عظمت خانه به صاحب خانه است. همانطور که تمام عظمت نجف الاشرف به وجود مقدّس حضرت مولی الموحّدین علی(عَلَيهِ السَّلام)، تمام عظمت کربلا به وجود مقدّس امام حسین(عَلَيهِ السَّلام) و عظمت مشهد مقدّس به وجود مقدّس حضرت امام رضا(عَلَيهِ السَّلام) میباشد، همانگونه تمام عظمت قلب انسان هم به صاحب خانه یعنی ذات اقدس پروردگار است. دلی که صاحب خانه اش خداوند نیست، گِل است. دل باید جایگاه محبوب ازل و ابد شود. همة عبادات از جمله اعتکاف، راه و ابزار هستند تا دل، جایگاه معبودِ محبوب گردد و عبودیّت و بندگی محقق شود، گرچه عبودیّت هم هدف نیمه راه است و مقصد اعلی قرب الهی میباشد.
نکتهای که در مورد اعتکاف توجّه به آن حائز اهمیّت میباشد، این است که: بافضیلتترین و مهمترین عمل در اعتکاف، بیدار کردن خفتگان، راهنمایی گم گشتگان و ارشاد قلوب و احیای نفوس است که رسالت حضرات انبیا و اوصیا(عَلَيهم السَّلام) است.
همچنین اعتکاف در صورتی از اجر و فضیلت برخوردار خواهد بود که با رضایت خانواده اعم از پدر و مادر و همسر و فرزندان صورت گیرد و در صورتی که موجب نارضایتی افراد خانواده شود، حضور در جمع خانواده، اجر بالاتری خواهد داشت.
پس خواهران محترم و جوانان عزیز: سعی کنیم تا از فرصت گرانقدر مـاه شریف رجب و شعبـان بسيار بهره ببریم و اگر به عبادات رفیعه نمیتوانیم برسیم، حداقل به ترک حرام و انجام واجب اهتمام ورزیم که بالاترین عبادت است. ترک حرام سخت نیست. اینکه توفیق یافتید در جلسة قرآن حضور داشته باشید و به مجلس معصیت نرفتید، توجّه و عنايت الهی است و خشتی است که در دولت کریمة حضرت امام زمان (عجِّل اللهُ تعالی فَرَجَهُ الشَّريف) نهادید. اگر بتوانید حجابِ کمرنگ را به حجابِ پُررنگ تبدیل نمائید، خشت دیگری در دولت کریمه مینهید و بطور کلی با ترک گناه و انجام واجبات، قدمی دیگر به امام زمان(عجِّل اللهُ تعالی فَرَجَهُ الشَّريف) نزدیکتر میشوید و این است اعتکاف حقیقی و توحید واقعی و بندگی محمّد و آل محمّدی(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ). «اَللَّهُمَّ الرْزُقنا مِنهُمْ».
«بارالها! به روان مقدّس حضرت محمّد و آل محمّد(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) درود فرست و در امر ظهـور و فرج مولـا و مقتدایمـان حضـرت ولیّعصـر (عجِّل اللهُ تعالی فَرَجَهُ الشَّریف) تعجیل بفرما. خداوندا! حقیقت اعتکاف را در وجود همة ما محقق بفرما و توفیق عبودیت و بندگی و رسیدن به مقامات عالیة قرب به همة ما کرامت بفرما. پروردگارا! توفیق تهذیب و تزکیه و پاکسازی درون و بهرهگیری از ایام و لیالی مقدس و آمادگی برای ضیافت ماه مبارک رمضان به همة عنایت بفرما. بارالها! توفیق شیعهگری حقیقی به همة ما مرحمت بفرما و در روز قیامت همة ما را به نام نامی حضرت مولی الموحّدین علی(عَلَيهِ السَّلام) وارد صحنة محشر بفرما. به بیماران مؤمنین شفای عاجل عنایت بفرما. اموات محترم غریق رحمت بفرما. به مسلمانان ستمدیده علی الخصوص مردم مظلوم فلسطین، عراق و سوريه نجات کرامت بفرما».
«بِالنَّبِيِّ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الطّاهِرينَ
صَلَواتُکَ عَلَيهِ وَ عَلَيهِمْ اَجْمَعينَ»
1- الوافی، ج1، ص116
2- مبارکه حج/37
3- بیان نورانی امام صادق (عَلَيهِ السَّلام)؛ بحارالانوار، ج67، ص25
4- فؤاد کرمانی
5- نور الثّقلين، ج4، ص44
6- اینکـه پاکیزه کنید خانة مرا برای طواف کنندگـان و اعتکـاف کنندگـان و رکوع و سجود کنندگان (مبارکه بقره/125).