انسان موجودی نامحدود است و به این سبب به هر کمالی که نائل گردد، راضی و قانع نمی شود و به آن بسنده نمی کند. حال اگر او بیراهـه رود و مسیر سراشیـبی را طی کنـد، این کمال خواهی و کمال طلبی که در وجود او قرار دارد، به صورت جمع مال و جاه و جلال ظاهری و زخارف دنیوی ظاهر می شود، ولی اگر در راه حق و صواب باشد و در مسیر مستقیم حرکت کند، هرچه در کمالات معنوی و الهی و طی درجات عالی و رشد و تعالی پیش رود، قانع نشده و به هیچ کمالی بسنده نمی کند تا به کمال مطلق و خودِ خدای سبحان برسد. اوج شکوفایی انسان و حقیقت حیات او در این است که به کمال مطلق برسد، همانطور که این امر در مورد حضرات انبیای عظام و اوصیای کرام(عَلَيهِم السَّلام) و در رأس آنان وجود مقدّس حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) به دلیل قابلیّت وجودیشان، تحقّق کامل دارد و به مقام مظهریّت تامّ و کامل اوصاف پروردگار نائل گشته اند.
پس مسیر کمال و مدارج عالیه به روی انسان بسته نیست و انسان در اثر پیروی از حق و حقیقت و بیراهه نرفتن و تهذیب و تزکیه، می تواند خود را از غیر خداوند برهاند و پله های ترقّی را یکی پس از دیگری طی کند و به کمال موعود راه یابد، همانطور که فرمود: «قَدْ اَفْلَحَ مَنْ زَكّاها»[1]. توفیق هدایت از طرف خداوند است، لیکن مقدّمات آن را بنده باید با «سَمِعْنا وَ اَطَعْنا»[2] مهیّا نماید.
خداوند متعال در رسیدن انسان به کمال، هیچ کم نگذاشته است. خداوند انسان را خلق فرمود تا به مقامات عالیه و رفیعه نائل شود و استخراج ودایع باطنی انسان و رسیدن به مقامات عالیه در همین دنیا انجام می گیرد. اینکه استفاده شده دنیا مذموم است، آنجاست که هدف قرار گیرد، لکن آنجا که ادبستان و مدرسۀ کمال باشد و نمره ای بالاتر از حدّش به آن قائل نگردیم، نه تنها مذموم نیست، بلکه زیبا و ممدوح است، چراکه سعادت آخرت در همین دنیا کسب می شود. اگر دنیا نبود، انسان کمالات را در کجا می توانست کسب کند؟ تمام مدارج عالیه و مقامات رفیعه، در دنیا کسب می شود و پروردگار مهربان عالم، چه زیبا بنده نوازی فرموده که انسان را به این جهان آورد تا ودایع درونی اش را شکوفا کرده و به کمال مطلق نزدیک شود. خداوند متعال، انسان را به این دنیا آورده تا از نعمات مادّی و معنوی که در عالم است، بهره مند گردد و به سعادت جاویدان نائل شود، همانطور که سعدی(عَلَيهِ الرَّحمَة)، این چنین به این حقیقت اشاره می کنند:
«همه از بهر تو سرگشته و فرمان بردار
شرط انصاف نباشد که تو فرمان نبری»
پس سراسر وجود انسان را نعمت های مادّی و معنوی احاطه کرده تا انسان با بهره گیری از آنها در مدرسۀ دنیا به کمال موعود که برای او وعده داده شده، نائل گردد و اشرف مخلوقات شود. انسان بالقوّ ه اشرف مخلوقات نیست، بلکه با شکوفایی ودایع بالقوّۀ خود در دنیا به این مقام می رسد و به این سبب روز مقدّس دحوالارض که روز گسترش زمین از زیر خانۀ کعبه است، این همه عظمت دارد.