در آستـانۀ مبعث مبـارک وجود مقدّس حضرت پیـامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) آن «رَحْمَةً لِلْعالَمينَ»[1] قرار داریم. هر پیامبری مبعثی داشته و تمام این مبعثها برای امّتهایشان مبارک بوده است، لکن به قول استاد جوادی آملی، مبعث هر پیامبری در حدّ رسالت خود او بوده، و بر این اساس که وجود مقدّس حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ)، اعظم انبیاء(عَلَيهِم السَّلام) و اشرف پیامبران هستند، لذا مبعثشان هم اشرف مبعثهاست.
در عظمت بعثت حضرت رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) همین بس که مبعثِ آن حضرت، تجلّی اعظم نام گرفته است «اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ بِالتَّجَلِّی الْاَعْظَم»[2]. هر مخلوقی تجلّی پروردگار است، ولذا عالم پر از تجلّی حق می باشد، لکن هر مخلوقی در حدّ خود، خداوند را آشکار میکند و به عبارتی، خداوند با مخلوقاتش آشکار میشود و هر مخلوقی در حدّ مخلوقیّتِ خود، نشانگر خداوند است، فلذا هرچه خلقت بالاتر، تجلّی بیشتر است و او بیشتر و کاملتر پروردگارش را نشان میدهد؛ به عنوان نمونه: جمادات، نباتات و حیوانات همه مخلوق پروردگارند و هر کدام در حدّ خودشان نشـان از خالقشان دارند، ولی آنجـا که میرسد به انسان که در مرتبۀ بالاتر خلقت قرار دارد و کاملتر از جمـاد و گیـاه و حیوان می باشد، خداوند را بـه طریق اولی نشان میدهد، یعنی خداوند در وجود او بیشتر تجلّی دارد و این سلسله ادامه مییابد تا میرسد به انسان کامل که مظهر اوصاف جمال و جلال الهی است. کلمۀ «کامل» خود بیانگر این است که این انسان، چگونه انسانی است. یعنی تمام اسمای حسنای خدای سبحان را مظهر است و آیینۀ تمام نمای اوصاف کمال و جلال الهی است، که در رأس آنان، اکمل کاملان، وجود مقدّس رسول مکرّم اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) قرار دارند که تنها علّتِ هستی و غایت آفرینش میباشند که ذات اقدس حق سبحان در مورد ایشان فرمود: «لَوْلاکَ لَما خَلَقْتُ الْاَفْلاکَ»[3] پیامبرم اگر تو نبودی، کونَین را خلق نمی کردم. حال چه کنیم که بتوانیم در این عید عظیم به اکمل کاملان، وجود مبارک و مقدّس آن بزرگوار نزدیک شویم و از سوی ایشان توجّهاتی به ما گردد؟ یکی از آن عواملِ تقرّب را در یک بیان نورانی از خودِ آن حضرت استفاده میکنیم. وجود مقدّس حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) میفرمایند: حضرت رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) در خطبه ای فرمودند: «اَ لا اُخْبِرُكُمْ بِخَيْرِ خَلائِقِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ الْعَفْوُ عَمَّنْ ظَلَمَكَ وَ تَصِلُ مَنْ قَطَعَكَ وَ الْاِحْسانُ اِلى مَنْ اَساءَ اِلَيْكَ وَ اِعْطاءُ مَنْ حَرَمَكَ»[4] آیا خبر دهم شما را به اینکه بهترين اخلاق دنیا و آخرت چیست؟ اوّل اینکه: عفو کنی کسی را که به تو ظلم کرده است.
«بدی را بدی سهل باشد جزا اگر مردی اَحسِن اِلی من اسا»[5]
دوّم اینکه: وصل کنی با کسی که با تو قطع رابطه کرده است. البته این در صورتی است که معاشرتِ حضوری، محفل و مجلس معصیت نباشد و اگر معاشرت باعث هتک حرمت الهی شود، میتوان صلۀرحم را از طریق غیرمستقیم بمانند مکالمۀ تلفنی یا ارسال پیامک و یا هدیه فرستادن و... انجام داد.
سوّم اینکه: احسان کنی و دارای فضل باشی بر کسی که بر تو تعدّی کرده است.
چهارم اینکه: عطاء کنی بر کسی که تو را از حق مسلّمات محروم کرده است.
خواهران محترم، اسلام را با این صفات کمالی و فضایل اخلاقی به دست ما رسانیده اند. حال توجه کنیم از اوصاف کمالی آن بزرگواران و در نهایت کمال مطلق که حق سبحان می باشد، ما چقدر بهره داریم، چراکه به میزان شباهت، شیعه و محبّ محسوب میگردیم. خداوند متعال در سورۀ مبارکه فصلت میفرماید: «اِدْفَعْ بِالَّتی هِیَ اَحْسَنُ فَاِذَا الَّذی بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَداوَةٌ كَاَنَّهُ وَلِیٌّ حَميم»[6] بدی را با خوبی دفع کن، پس آن موقع، آن کسی که میان تو و او دشمنی و بغض و کینه و عداوت بوده، بمانند دوستی صمیمی و مهربان میشود. این بزرگواری اخلاقی و فضیلت روحی و معنوی باعث میشود که جنگ و دشمنی، به دوستی تبدیل شود. با توجه به آیۀ شریفۀ مذکور، معلوم میشود تا جایی که ممکن است، انسانها وظیفه دارند بدیها را از بین ببرند نه بدها را، و تلاشها باید در جهت زدودن بدیها باشد نه از بین بردنِ بدها؛ همـانطور که خدای سبحـان از لسـان حضرت لوط(عَلَيهِ السَّلام) میفرماید: «اِنّی لِعَمَلِكُمْ مِنَ الْقالينَ»[7] من دشمنِ عملِ شما هستم. انسان دارای فطرت پاک و توحیدی است و این بدی که عارض شده، در اثر سوءاختیارِ او بر فطرت پاکش تحمیل گشته است و در صورتی کـه زدوده شود، بدیهـا تبدیل بـه خوبی میشوند و بدها خوب میشوند.
پس در مورد بدها وظیفه این است که در جهت زدودن بدیها از آنها تلاش نمود، نه اینکه بدها را رسوا و طرد کرد. این رفتار انسانی می باشد و منطق اسلام هم، همین است.
در تاریخ اسلام نمونه های بسیاری وجود دارد که به واسطۀ اخلاق نیکو و تلاشهای آن بزرگواران، تعداد زیادی از مشرکین و ملحدین، ایمان آورده و موحّد شدند و کسانی که تشنۀ خون مسلمانان بودند، از اصحاب نزدیک اهل بیت(عَلَیهِم السَّلام) گشتند. حضرت امیرالمؤمنین علی(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «زشتیها و بدیها و خشونتها و تندیها را با نرمش و ملایمت درمان کنید».
پس در شب مقدّس مبعث که شب رَحْمَةً لِلْعالَمينَ و محبوبترین محبوب خداوند و مظهر تمام و کمال اوصاف الهی است، شایسته است که ابتدا به ذات لایزال هستی تبریک عرض کنیم که چنین مخلوقی را بر عرصۀ هستی تحفه فرستاده است «فَتَبارَكَ اللهُ اَحْسَنُ الْخالِقينَ»[8]، سپس به حضرات معصومین(عَلَیهِم السَّلام) و نيز به خودِ حضرت پیامبر اسلام(صَلّی اللهُ عَلَیهِ وَآله) تبریک گوییم. شب بعثت، شب بیدار شدن و تولّد و حیات یافتن و زنده شدن به حیات الهی و طیّبه است. اولیای الهی در هر شب مبعث، حیات و تولّد دیگری دارند. در روایتی که به حضرت عیسی(عَلَيهِ السَّلام) منسوب است، آمده است: «لَنْ یَلِجَ مَلَکُوتَ السَّماواتِ مَنْ لَمْ یُولَدْ مَرَّتَینِ»[9] کسی به ملکوت آسمانها راه نيابد، مگر اينکه دو بار متولّد شود. اهل معرفت و بزرگان که در این شبها متحوّل شده و به حیات دیگری متولّد می شوند و ارتقاء می یابند، به واسطۀ عنایات خاصّی است که از ناحیۀ حقّ سبحان و محبوبان الهی دریافت میدارند. اگر ما هم بتوانیم قطرۀ وجودمان را به اقیانوس بیکران آن بزرگواران وصل کنیم، ما هم به میزان ارتباط و اتّصال، از آن عنایات دریافت میکنیم و متحوّل و متولّد میشویم. آری وقتی ما از راه عمل به قرآن مکتوب و اوامر و نواهی آن بزرگواران که قرآن ناطق هستند، به ایشان نزدیک شدیم، آن موقع از طرف آن بزرگواران که ابر بارنده و خورشید تابنده هستند، عنایت و توجّهی حاصل شده و تحوّل و تولّدی دیگر پدیدار میگردد.
آن بزرگواران طاهران هستند و در این فاصلۀ کوتاهِ باقیمانده، با هیچ وسیله ای بمانند طهارت نمی توان به طاهران وصل شد و در اینکه چگونه می توان پاک و طاهر گشت، به مکتب توحید مولی الموحّدین اميرالمؤمنين علی(عَلَيهِ السَّلام) رجوع می کنیم که فرمودند: «اَیُّ طَهارَتٍ اَفْضَلُ مِنَ التَّوْبَةِ»[10] چه پاک شدنیِ بافضیلت تر از توبه است. به راستی چه چیزی مانند توبه، شخص آلوده به گناه را طیّب می کند و محبوب پروردگار می سازد «اِنَّ اللهَ يُحِبُّ التَّوّابينَ وَ يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرينَ»[11]. انسان وقتی پاک و طاهر شد، محبوب خداوند می شود.
در خاتمه لازم به یادآوری است: «روز مقدس مبعث یکی از چهار روزی است که به فضیلت روزه اختصاص یافته است»[12]. البته این امر در صورتی است که با رضایت خانواده صورت گیرد و موجب نارضایتی افراد خانواده نشود. همچنین در صورتی که روزۀ ظاهر با روزۀ باطن که امساک از گناهان و معاصی است، همراه باشد، فضیلت بالاتری در پیشگاه الهی خواهد داشت.
«بارالهـا! بـه روان مقدّس حضـرت محمّـد و آل محمّـد(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) درود فرست و در امر ظهـور و فرج مـولا و مقتدایمـان حضـرت ولیّ عصر(عجِّل اللهُ تعالی فَرَجَهُ الشَّريف) تعجیل بفرما. پروردگارا! توفيق بيداری از خواب گران غفلت و توبۀ حقيقی از تمام خطاها و قصورها و معاصی به همۀ ما مرحمت بفرما. خداوندا! توفيق تأسّی از انسانهای کامل در تمام زمینه ها و سیراب شدن از چشمه کوثر به دست ساقی کوثر به همۀ ما عنایت بفرما. پروردگارا! توفیق صبر و شکر و تسلیم و رضا بر تمام داده ها و مواهب و نعمتها و تمام مصائب و مشکلات به همۀ ما کرامت بفرما. بارالها! توفيق کسب سرمایۀ عالی ترِ ایمان و تقوا و اخلاص و یقین به همۀ ما مرحمت بفرما. به بیماران مؤمنین شفای عاجل عنایت بفرما. اموات محترم غریق رحمت بفرما. به مسلمانان ستمدیده علی الخصوص مردم مظلوم فلسطین، عراق، سوریه و يمن نجات کرامت بفرما».
«بِالنَّبِيِّ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الطّاهِرينَ
صَلَواتُکَ عَلَيهِ وَ عَلَيهِمْ اَجْمَعينَ»
[1]- مايۀ رحمت برای عالميان (مبارکه انبياء(عَلَيهِم السَّلام)/107).
[2]- پروردگارا در حقیقت من درخواست می کنم از تو تجلّی اعظمت را (مفاتیح الجنان، فرازی از دعای شب مبعث).
۱- درخشان پرتوى از اصول كافى، ج6، ص96
1- آیا خبر دهم شما را به بهترین اخلاق دنیا و آخرت، عفو کنی از کسی که به تو ظلم کرده و ارتباط برقرار کنی با کسی که قطع کرده با تو و احسان کنی با کسی که بدی کرده به تو و ببخشی کسی را که محروم کرده تو را (اصول كافى، ج3، ص166، روايت اول).
[5]- سعدی(عَلَيهِ الرَّحمَة)
[6]- دفع کن به آنچه که آن بهتر است، پس آن زمان کسی که میان تو و میان اوست دشمنی، گویا که دوستی است مهربان (مبارکه فصلت/۳۴).
[7]- همانا من البته برای کردار شما از دشمنانم (مبارکه شعراء/۱۶۸).
[8]- پس پربرکت است خداوندی که بهترین خلق کنندگان است (مبارکه مؤمنون/14).
[9]- هرگز کسی وارد ملکوت آسمانها نمی شود، مگر اینکه دو بار متولد شود (شرح اصول کافی (صدرا)، ج1، ص602).
[10]- وسائل الشیعه، ج28، ص38
۲- همانا خداوند دوست دارد توبه کنندگان را و دوست دارد پاکان را (مبارکه بقره/۲۲۲).
[12]- مفاتيح الجنان، در اعمال روز بيست و هفتم ماه شريف رجب