کارشناسان و متخصصان امور تغذیه تأکید بسیاری به بیداری در زمان سحر و خوردن حداقل چند لقمه سحری دارند. تحمیل گرسنگی طولانی و ممتد به بدن باعث فرسوده شدن و استهلاک جسم میگردد، ولذا کسی که میتوانست بیست سال به اسلام خدمت کند، ای بسا در اثر تحميل گرسنگی مازاد بر وظیفه، طول مدت خدمت او به ده سال تقلیل مییابد.
همچنین کمی زودتر بیدار شدن برای سحری و استفاده از ساعات نورانی سحر اثرات بسیار مثبتی دارد، اثرات معنوی سحرخیزی بقدری بالاست که خداوند متعال آن را در سورة مبارکة آلعمران یکی از اوصاف متّقین میشمارد «وَ الْمُسْتَغْفِرينَ بِالْاَسْحارِ»[1] متّقین اهل استغفار و توبه در سحرها هستند. آری، زیباترین زمان رجوع به باب الله، زمان سحر میباشد و پرواضح است که اگر این سحرخیزی در مـاه مبـارک رمضـان صورت گیـرد، نورٌ عَلی نور میباشد. بزرگان برای تربیت نفس خويش از سحرخيزی و بيداری قبل از اذان صبح بهرهها جستهاند. خدای سبحان در سورة مبارکة ذاریات میفرماید: «وَ بِالْاَسْحارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُون»[2] اولیای الهی و سالکین طریق حقّ، در این ساعات خواب ندارند. برای خلوت با دوست و رفتن به محضر میزبان کریم و مناجات و راز و نیاز، سحرها بهترین زمان است و عالیترین زمانِ دریافت برکاتِ ماه مبارک رمضان هم در این ساعات نورانی میباشد، ولذا شایسته است در این ساعات نورانی در ماه مبارک رمضان به انس با یار محبوب و معبود ازلی، مشغول بود و اینچنین به درگاه حق نالید که: «رَبِّ اِنّی اَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ حَياءٍ وَ اَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ رَجاءٍ وَ اَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ اِنابَةٍ وَ اَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ رَغْبَةٍ وَ اَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ رَهْبَةٍ وَ اَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ طاعَةٍ...»[3]، «اَلْعَفْو مِنْ ذُنُوبی، اَلْعَفْو مِنْ سَیِّئاتی، اَلْعَفْو مِنْ خَطیئاتی، اَلْعَفْو مِنْ قَبائِحْ اَعْمالی، اَلْعَفْو مِنْ عِباداتی...»[4]. عاصیان از گنـاه توبه کنند، عارفان از عبادت استغفار. مقرّبین درگـاهِ حقّ هرگز خود را طلبکـار نمیدانند و همواره نگران کمکـاریهای خود میباشند.
از جمله مواردی که مانع از بیدار شدن در سحر میشود، پرخوری در افطار میباشد. یکی از دستورات بهداشتی ماه مبارک رمضان، پرهيز از پرخوری در زمان سحر و افطار میباشد. پرخوری در افطار به بیداری سحر آسیب میزند و به قول استاد جوادی آملی، پرخوری، پرخوابی را به دنبال دارد. شبها سبک خوردن، انسان را مهیّای رفتن به محضر دوست میکند.
«اندرون از طعـام خالي دار تـا در او نـور معرفت بيني
تهي از حكمتي به علت آن كه پُري از طعـام تا بينی»[5]
«این دهـان بستی دهـانی بــاز شد
تـا خـورنـده لقمـههــای راز شـد
لب فـرو بـنـد از طعـام و از شـراب
سوی خـوان آسمــانی کـن شتـاب
گر تـو این انبـان ز نـان خـالی کنی
پُـر ز گـوهرهــای اجــلالـی کنـی
طفـل جـان از شیر شیطـان بـاز کن
بعـد از آنـش بـا مَـلَـک انبـاز کُـن
چند خوردی چرب و شیرین از طعام؟
امتحـان کن چنـد روزی در صیـام»[6]
پرخوری در سحر نیز باعث کسالت در طول روز میگردد، درحالی که ماه مبارک رمضان، ماه نشاط و سرور است. به هر میزان که نشاط مادّی کم شود، نشاط معنوی بیشتر میگردد و هر چه که جسم در مشقّت و سختی باشد، روح در مسرّت میباشد. لطف و صفای ماه مبارک رمضان در کم خوردن و گرسنگی است.
از توصیههای بهداشتی برای جلوگیری از تشنگی در طول روز، این است که حتیالامکان از خوردن چایی در سحرها، خودداری گردد و به جای آن، میوه و سبزیجات مصرف شود، چراکه به گفتة کارشناسان، میوه و سبزیجات، آب را تدریجاً به بدن میرسانند. همچنین اگر قدری جوانة گندم همراه با غذا میل شود، مانع گرسنگی میگردد. شربت تخم ریحان البتّه با شیرینی کم و همچنين استفاده کمتر از مواد شیرین و چرب در سحری برای رفع عطش بسیار مؤثر است.
مطـلب دیگری کـه در مورد بهداشت روزه داری قـابل توجّه میباشد، این است که نوشیدن آب فراوان یا خوردن غذا با حجم زیـاد بلافاصله بعد از امساک طولانی، برای دستگاه گوارش مضرّ میباشد و شایسته است که نوشیدن آب یا خوردن غذا به تدریج صورت گیرد و نیز از افطار نمودن با آب سرد خودداری شود.
1- و استغفارکنندگان در سحرها (مبارکه آلعمران/17).
2- و در سحرها، ايشان استغفارکنندگان هستند (مبارکه ذاریات/18)
3- پروردگار من، همانا من استغفار میکنم از تو استغفار حياء و استغفار میکنم از تو استغفار اميد و استغفار میکنم از تو استغفار پشيمانی و بازگشت و استغفار میکنم از تو استغفار اشتياق و استغفار میکنم از تو استغفار ترس و استغفار میکنم از تو استغفار طاعت ... (مفاتيحالجنان، دعای بعد از زیارت امام رضا(عَلَيهِالسَّلام)).
4- آمرزش میطلبم از گناهانم، آمرزش میطلبم از بدیهايم، آمرزش میطلبم از خطاهايم، آمرزش میطلبم از زشتیهای اعمالم، آمرزش میطلبم از عباداتم.
5- گلستان سعدی
6- مولوی(رَحمَةُاللهِ عَلَيه)