دعوت پروردگار متعال به ضیافت ماه مبارک رمضان، عمومی و همگانی است «اَيُّهَا النّاسُ اِنَّهُ قَدْ اَقْبَلَ اِلَيْكُمْ شَهْرُ اللهِ بِالْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ ... دُعيتُمْ فيهِ اِلى ضِيافَةِ اللهِ ...»[1] و اوّلین حرکتِ کاربردی برای بهرهمندی از فیوضات و برکات ماه مبارک رمضان این است که تلاش کنیم موانع بهرهمندی از دخول و ورود به باطن و حقیقت ماه مبارک رمضان را از بین ببریم. آنچه که ما را از روح ماه مبارک محروم میسازد، امور به ظاهر سادهای است که روزمرّه با آن مواجه هستیم. اوّلین مانع فیضیابی، حقالنّاس است. اگر رنجش و کدورت و اختلاف و قهری وجود دارد، در این لحظات همه را کنار بگذاریم. مـاه، مـاه رحمت است و خـدای سبحـان، خـدای رحمت و رسولالله(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَالِه)، رسول رحمت هستند. بنابراین کسی که بخواهد با بغض و کینه و کدورت و رنجش و دشمنی که مقابل رحمت الهی است، وارد ماه مبارک رمضان شود، در ضیافت الهی پذیرش نخواهد داشت. دل آلوده با ماهی که سراسر نورانیّت و زیبایی و قداست و پاکی است، سنخیّت ندارد. زیباترین میزبان، خودِ خداوند متعال است بیائید تصمیم بگیریم که ما هم برای چنین میزبانی، میهمان شايسته و لایقی باشیم. میهمان باید با میزبان شباهت و سنخیّتی داشته باشد، ولذا تلاش کنیم که موانع را بزدائیم و رنجشها و کدورتها و قهرها را کنار بگذاریم. در رفع کینهها و کدورتها، افراد خانواده در اولویّت قرار دارند. اگر کدورتی با همسر و یا پدر و مادر و یا فرزندان ایجاد شده، باید هرچه سریعتر در رفع و اصلاح آن کوشید. حضرت پیامبر اسلام(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَالِه) فرمودند: «زنی که شوهرش از او ناراضی باشد، اعمال او مورد قبول واقع نمیشود»[2]، باز از آن حضرت مذکور است: «هر که زنی داشته باشد که آن زن وی را بیازارد، خداوند نه نماز آن زن را قبول کند و نه کار نیکش را، هر چند همه عمر روزه بگیرد تا زمانی که به شوهرش کمک کند و او را خشنود سازد، مرد نیز اگر زن خود را بیازارد و به او ستم کند همین گناه و عذاب را دارد»[3]. همچنین است کسی که خانوادهاش از او ناراضی هستند، اعمالش مورد قبول حق تعالی قرار نمیگیرد. البتّه منظور از عدم قبولی، این نیست که گویی اصلاً نماز نخوانده و روزه نگرفته، بلکه چنین کسی از روح عبادت و جانِ میهمانی و ضیافت ماه مبارک رمضان و فیوضات و برکات آن که فرمودند: «اَنْفاسُكُمْ فيهِ تَسْبيحٌ وَ نَوْمُكُمْ فيهِ عِبادَةٌ وَ عَمَلُكُمْ فيهِ مَقْبُولٌ وَ دُعاؤُكُمْ فيهِ مُسْتَجاب»[4]، محروم خواهد شد و به راستی حیف است که انسان از میهمانی رَبِّ کریم بهرهای نبرد.
پس اولین قدم برای شرفیابی به ضیافت ماه مبارک رمضان و بهرهمندی از روح و حقیقت آن، از بین بردن اختلافها و کینه ها و کدورتها است. واقعاً حیف است که انسان در روزهای داغ و طولانی تابستان از بام تا شام روزه باشد، ولی در کنار سفرة افطار که سفرة رحمت است، دلش مملوّ از دشمنی و کینه و کدورت باشد. از اينرو برای بهرهمندی از فیوضات ماه مبارک رمضان و پذیرش در این ضیافت عظیم باید هرچه سریعتر در رفع کینهها و کدورتها تلاش نماییم، هرچند که طرف مقابل مقصر باشد، تا در زمرة افرادی قرار بگیریم که از اولین روز ماه مبارک پذیرش مییایند، چراکه گروهی در ماه مبـارک رمضان از همـان ساعات اولیّه مورد پذیرش قرار میگیرند، گروهی از اواسط آن و گروهی در اواخر ماه میهمانی مورد پذیرش قرار میگیرند.
ماه مبارک رمضان، ماه عظیم خداوند است، یعنی ماه اکبر شدن و اعظم گشتن و ماه خدایی شدن است. اعظم شدن در ماه خداوند یعنی انس با خداوند داشتن و عظمت یافتن و به کرامت رسیدن. ماه مبارک رمضان مهمانی عظمت و بزرگ شدن است. در این ساعات باقیمانده تلاش نمائیم تا کینهها و کدورتها را فراموش نماییم و در حل کدورتها سبقتگیرنده باشیم. حضرت پیامبر اکرم(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَالِه) میفرمایند: «هرگاه در ميان دو كس جارى شود سخنى، پس هر كدام از ايشان كه طلب كند رضاى آن ديگر را، او سابق است به بهشت از آن ديگر»[5]. اگر حق پدر و مادر ضایع شده یا احترامشان رعایت نگشته، اعمال مورد قبول واقع نمیشود، ولذا هرچه سریعتر در رفع این مانع بزرگ اقدام کنیم و از ایشان عذرخواهی نمائیم و به پایشان بیفتیم و بدانیم که اگر به پای پدر و مادر افتادیم، حقیقتاً از خدای سبحان عذرخواهی کردهایم. همچنین اگر حق همسر ضايع شده، از او عذرخواهی نمائيم و توجّه کنيم که عذرخواهی از همسر نیز عذرخواهی از خداوند است.
پس، اول باید موانع را که از مهمترین آنها حقالناسهاست، برطرف نمود و سپس تلاش کرد که فضایل را برپا داشت، همانطور که در ضربالمثل عربی میگویند: «ثَبِّتِ الْاَرْض ثُمَّ انْقُشْ» یعنی ابتدا باید زمين را هموار ساخت و سپس اقدام به طراحی کرد.
مانع دوم برای بهرهمندی از حقیقت ماه مبارک رمضان، گناهان و معاصی است. در صلوات شعبانیه میخوانیم: «وَ اعْمُرْ قَلْبى بِطاعَتِكَ وَ لا تُخْزِنى بِمَعْصِيَتِك»[6] پروردگـارا آبـاد کن قلبم را بـا طـاعت خودت و رسوا نکن مرا با معصیتی که انجام میدهم. آری اطاعت باعث آبادی دل، و گناه، باعث ویرانی آن است. همانطور که حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «جَمالُ الْعَبْدِ الطّاعَة»[7]. چنین نپنداریم که گناه کردیم و تمام شد، بلکه آثار گناه خیلی وحشتناک است و به اعتقاد لطمه و آسیب میرساند و ایمان را تخریب میکند. اعتقاد، اخلاق و اعمال را عهده دار است و تخريب اعتقاد، تخریب اعمال و اخلاق را به دنبال دارد.
پس اگر در دو ماه شریف رجب و شعبان کمکاری شده، با توبه و تلاش در جبران کوتاهیها و قصور و خطاها، دلِ ویرانشده را آباد کنیم و با دلِ آباد وارد ماه مبارک رمضان شویم تا وقتی در دعای سحر، جمالِ الهی را طلب میکنیم «اَللّهُمَّ اِنّى اَساَلُكَ بِجَمالِكَ کُلّه»[8] لایق و شایسته آن باشیم. در دعای سحر، از خداوند میخواهیم که: خدایا ما را به درجهای از جمالت برسان که به عبودیّت و بندگی راه یابیم. روحِ ویرانشده را به وسیلة توبه آباد و پاک سازیم تا پاکیزه وارد ماه مبارک رمضان شویم. به قول شهید باکری(رَحمَةُاللهِعَلَيه)، از خداوند بخواهیم: «خدایا مرا پاکیزه بپذیر». انسان با گناه و معصیت از وطن اصلی خود که توحید است، جدا میشود و وقتی از وطن حقیقی خود جدا شد، بلافاصله شیطان به سراغ او میآید و اولین خدعة شیطان به او، وسواس است. از اينرو در این ساعاتِ مغتنم که ساعات پایانی ماه شريف شعبان است، ماه رسولالله(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَالِه) را با پاکی بدرقه کنیم و حرمت رسولالله(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَالِه) را نگهداری کنیم و کسی که میخواهد از حرمت و احترام خداوند و رسولاکرم(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَالِه) بهرهای داشته باشد، باید گامهای اولیّه را خود بردارد و اطاعت از خداوند و حضرت رسول اکرم(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَالِه) را به جا آورد.
پس به احترام ماه خداوند، معاصی و گناهان را ترک کنيم و ابزار گناه را کنار بگذاریم. سایتهای منحرف و شبکههای ماهوارهای و برنـامههای انحرافی را ترک کنیم و عکسهای مستهجن را از گوشیها حذف نمائیم تـا پـاکی نسبی فراهم آید و امید است که انشاءالله تعالی در اثر تمرین و ممارست و توفیق الهی بعد از ماه مبارک رمضان نیز دور چنین برنامه هایی نگردیم.
به همین ترتیب، به خاطر حرمت ماه مبارک رمضان و بهرهمندی از فیوضات آن، از شرکت در محافل معصیت که از مصادیق بارز آن سفرههای مشترک بین محرم و نامحرم میباشد، خودداری نمائیم. واقعاً حیف است که انسان حدود هفده ساعت رنج گرسنگی و تشنگی را تحمل کند، ولی شب بر سر سفرة معصیت که دشمنی با خداوند است، افطـار نماید. در سفرههای افطاری باید زن و مرد جدا از هم باشد. برادرشوهر و شوهرخواهر و ... نامحرم هستند و گناهِ نامحرمهای شناس اگر بیشتر از نامحرمهای ناشناس نباشد، کمتر از آن نیست.
سومین مانع برای بهرهمندی از باطن ماه مبارک رمضان، ندادن خمس و زکات و شانه خالی کردن از پرداخت آن است. کسی که خمس و زکات نمیدهد، گرچه هزاری انفاق مستحبی داشته باشد، مال او حرام و لقمة او ناپاک است، ولذا چنانچه در سایر ماهها در مسئلة خمس و زکات کوتاهی شده، در ماه مبارک رمضان، مقداری را به عنوان خمس کنار بگذاریم تا با لقمة حلال افطار نمائیم و بعد از ماه مبارک رمضان هم به یاری خداوند، اهل خمس و زکات باشیم.
1- ای مردم همانا به تحقيق روی آورد به سوی شما ماه خداوند بابرکت و رحمت و مغفرت ... دعوت کرده شديد در آن به ميهمانی خداوند ... (عیون اخبارالرضا(عَلَيهِ السَّلام)، ج1، ص295).
2- الکافی، ج5، ص507
3- وسائل الشّيعه، ج14، ص116
4- نفسهای شما تسبیح، خواب شما عبادت، اعمالتان مقبول و دعایتان مستجاب است (امالی صدوق، ص93).
5- کشف الغمة فی معرفة الائمّة، ج2، ص33
6- مفاتیحالجنان، فرازی از صلوات شعبانيّه
7- زيبايی بنده به طاعت است (تصنيف غررالحکم و دررالکلم، ص181).
8- خدای من، همانا من از تو میخواهم از جمالت تمام آن را (مفاتيح الجنان، فرازی از دعای سحر ماه مبارک رمضان).