در آیة شریفة سابق استفاده شد که یکی از معانی شفاعت، راهنمایی و ترغیب و تشویق دیگران به عمل خیر و صالح و بازداشتن از شرّ و بدی و ناصالح است که موجب می شود انسان در عمل خير افرادی که به خیر راهنمایی نموده، شریک و سهيم گردد و عمل خود او محسوب شود. ملاحظه می شود که راهنمایی دیگران به خیر و نیکی و امر به معروف و نهی از منکر دارای چه اجر و فضیلتی است.
با توجه به اینکه راهنمایی به خیر، کار حضرات انبیاء و اوصیاء(عَلَيهمِ السَّلام) است، لذا انسان به وسیلة امر به معروف و نهی از منکر شبیه حضرات انبیاء و اوصیاء(عَلَيهمِ السَّلام) می شود و با آنان ارتباط برقرار می کند و بالاتر از اینها، بر این اساس که پیوسته کار خدای سبحان در قرآن کریم، راهنمایی به خیر و صالحات و مبرّات است، لذا انسان با دلالت دیگران به خیر و امر به معروف و نهی از منکر، مظهر صفتی از اوصاف پروردگار می شود. یعنی وقتی انسان، کسی را به خیر امر می کند، کار خدایی انجام می دهد و به «صِبْغَةَ اللهِ»[1] مزیّن می گردد. ملاحظه می شود که در دین مبین اسلام، سرنوشت انسانها به هم مربوط است و دین اسلام، به دخالت مثبت و راهنمایی به خیر توصیه می فرماید. حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) فرمودند: «مَنْ اَصْبَحَ وَ لَمْ يَهْتَمَّ بِاُمُورِ الْمُسْلِمينَ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ»[2]. انسان تنها در مورد اعمال خود مسئول نیست، بلکه مسئول دیگران نیز می باشد. تا آنجا که می تواند، باید دیگران را به خیر و نیکی دعوت کند و از شرّ و بیراهه روی بازدارد، مخصوصاً این امر در مورد خانواده، بخصوص فرزندان، وجوب و اهمیّت بیشتری دارد. در اهمیّت امر به معروف و نهی از منکر همین بس که ستون دین اسلام که نماز است، به برکت امر به معروف و نهی از منکر اقامه می شود و ادامه می یابد، ولذا شایسته است که خوبان در این معامله تقصیر نکنند و خود را از این همه فیوضات و برکات محروم نسازند.
راهنمایی کردن دیگران به خیر و نیکی و امر به معروف و نهی از منکر به هر صورتی اعم از نامه، ارسال پیامک، تلفنی و... می تواند صورت گیرد. به عنوان نمونه: می توان آیات قرآنی بمانند آیة شریفة «يَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَة»[3] و یا «اِدْفَعْ بِالَّتی هِیَ اَحْسَنُ السَّيِّئَةَ»[4]، «اَ لَمْ يَعْلَمْ بِاَنَّ اللهَ يَرى»[5]، «هُوَ مَعَكُمْ اَيْنَ ما كُنْتُم»[6]، و يا احاديثی از بيانات حضرات معصومين(عَلَيهمِ السَّلام) بمانند: «اِضاعَةُ الْفُرْصَةِ غُصَّة»[7]، «بِالْعَمَلِ تَحْصُلُ الْجَنَّةُ لا بِالْاَمَل»[8]، «شُكْرُ النِّعْمَةِ اجْتِنابُ الْمَحارِم»[9] را به صورت پیامک ارسال کرد و در برابر این همه پیامک منحرف کننده و اضلالی، ای بسا ارسال یک پیامک الهی و سازنده موجب بیداری از خواب غفلت شود و زندگی طرف مقابل را متحوّل سازد، چراکه در تعاليم عالية اسلام و قرآن کريم، هدايت کردن انسان ها به منزلة حيات بخشيدن به آنهاست و گمراه نمودن انسان ها، به منزلة گرفتن حيات حقيقی از آنهاست.
آیة شریفة مورد بحث در بیان مطلب دیگر در رابطه با مؤمنین و مسلمانان است که مربوط به روابط اجتماعی می گردد و عبارت از تحیّت و سلام و درود به دیگران است و هر نوع سلام و درود ملّت ها و تمام استقبال ها را شامل می شود. تحیّت به معنای حیات خواهی از خداوند برای طرف مقابل است، ولی سلام، علاوه بر حیات خواهی، درخواست سلامتی برای طرف مقابل نیز هست و نوعی ادب متقابل، عبادت متقابل، دعای متقابل و برخورد مبارک و اظهار محبّت متقابل می باشد و اجر و پاداش آن به مراتب بالاتر از تحیّت است. سلام، لفظ جلالة الهی است و از اسمـاء مقدسة خـدای سبحـان می باشد. دین خداوند، اسلام نام دارد و بهشت، دار السَّلام است.
*مطـالب تفسيري از تفسير تسنيم مبـاركـة نسـاء استـاد جوادي آملي و از تفاسير الميزان، مجمعالبيان، تفسير نمونه و تفسير نور اقتباس گرديده است.
[1]- رنگ آمیزی خداوند (مبارکه بقره/138).
[2]- کسی کـه صبح کند و اهتمام به امور مسلمین نداشته باشد، پس مسلمان نیست (علل الشّرائع، ص131).
[3]- دفع می کنند به خوبی، بدی را (مبارکه رعد/22).
[4]- بدی را دفع کن به گونه ای که آن بهتر است (مبارکه مؤمنون/96).
[5]- آيا ندانست اينکه خداوند می بيند (مبارکه علق/14).
[6]- او با شماست هرجا که باشيد (مبارکه حدید/4).
[7]- ضايع نمودن فرصت موجب غصه می گردد (بيان نورانی امام علی(عَلَيهِالسَّلام)؛ تصنيف غررالحکم و دررالکلم، ص473).
[8]- با عمل کردن بهشت حاصل می شود نه با آرزو و اميد (بيان نورانی امام علی(عَلَيهِالسَّلام)؛ تصنيف غررالحکم و دررالکلم، ص156).
[9]- شکر نعمت خودداری از گناهان است (بيان نورانی امام صادق(عَلَيهِالسَّلام)؛ بحارالانوار، ج68، ص40).