مقیت از کلمة قوت است و روزی جسم و روح را دربر می گیرد. خداوند بـه هر چیزی حسـابگر و روزی دهنده است و کسی کـه روزی دهنده است، حافظ و نگهدارنده نيز می باشد.
بفرمودة مفسّران عظام، گاهی تغذیة انسان روزی های مادی است و گاهی رزق و روزی معنوی می باشد. سلامتی، اولاد، ثروت، شهرت و مال و منال، روزی های ظاهری هستند و رزق های باطنی و معنوی، همان معرفت، محبّت، توفيق ايمان و عمل صالح و... است که باعث سعـادت اُخروی انسـان می شود، همچنان که در دعای امام زمان(عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّريف) می خوانیم: «اَللّهُمَّ ارْزُقْنا تَوْفيقَ الطّاعَةِ وَ بُعْدَ الْمَعْصِيَةِ»[1] خداوندا روزی فرما به ما توفيق اطاعت و دوری از گناه را. و یا در دعای روز چهارشنبه از خداوند درخواست می کنیم: «وَ ارْزُقْنی شَفاعَةَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ»[2] (خدایا) به من روزی فرما شفاعت حضرت محمّد(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) را. همچنین در زیارت عاشورا، روزیِ شفاعت امام حسین(عَلَيهِ السَّلام) را طلب می کنیم «اَللّهُمَّ ارْزُقْنی شَفاعَةَ الْحُسَيْنِ».
بنابراین هر عمل صالحی که انسان آن را انجام می دهد، روزی و رزق الهی است. توفیـق خدمت بـه دیـگران و گره گشـایی و مشکل گشایی از کار دیگران بخصوص پدر و مادر و اعضای خانواده، همه روزی الهی است که آن را خداوند عنایت می فرماید، لکن مقدّمات آن را بنده با تلاش و کوشش فراهم می سازد.
خدمت به دیگران و گره گشایی از همة مردم، نیکوست، لیکن خدمت به خانواده، ارزش و منزلت بالاتری دارد. صبر کردن در برابر ناهنجاری های دیگران روزی الهی است، ولی صبر بر ناسازگاری پدر و مادر و همسر و فرزندان روزی بالاتری می باشد. دین اسلام، دین خانواده محور است، لذا کسی که در خانواده گذشت و عفو بالاتری دارد، در نزد پروردگار از اجر بیشتری برخوردار می باشد. حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) فرمودند: «مَنْ صَبَرَ عَلى سُوءِ خُلُقِ امْرَاَتِهِ اَعْطاهُ اللهُ مِنَ الْاَجْرِ ما اَعْطى اَيُّوبَ(عَلَيهِ السَّلام) عَلى بَلائِهِ وَ مَنْ صَبَرَتْ عَلى سُوءِ خُلُقِ زَوْجِها اَعْطاهَا اللهُ مِثْلَ ثَوابِ آسِيَةَ»[3] مردى كه بر بدخويى همسرش صبر كند، خداوند اجر مصائب حضرت ايّوب(عَلَيهِ السَّلام) را به او دهد، و زنى كه بر بدخويى شوهرش شكيبايى كند، خداوند ثواب آسيه را به او دهد. بانو آسیه آن بانوی جلیل القدری است که در اثر صبر بر ناهنجاری های فرعون، به آن مقامی نائل شد که از خداوند متعال درخواست نمود: «رَبِّ ابْنِ لی عِنْدَكَ بَيْتاً فِی الْجَنَّةِ»[4] پروردگارا برای من در نزد خودت خانه ای در بهشت بنا کن.
بـالاترین روزی الهی، حبّ و محبّت اهل بیت عصمت و طهارت(عَلَيهمِ السَّلام) است. وجود مقدّس حضرت پیـامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) می فرمایند: «اَساسُ الْاِسْلامِ حُبّى وَ حُبِّ اَهْل بَيْتى»[5]. همان طور که سابقاً نیز استفاده شد، حبّ و محبّت نشانه دارد و نشانة محبّتِ حقیقی، اطاعت است و ظهور محبّت در اطاعت است. یعنی هرچه که انسان در عمل با اهل بیت(عَلَيهمِ السَّلام) همرنگ و هماهنگ باشد، به همان میزان محبّ حقیقی آن بزرگواران محسوب می شود.
ماه ربیع الاوّل، ماه رسول الله(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) و آغاز ولایت حضرت سیّدالوصیّین(عَلَيهِ السَّلام) و خاتم الوصیّین(عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّريف):
ماه ربیع الاوّل، به معنای بهار نخست است و ماه ولادت حضرت رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه)، ماه هجرت و وصلت آن بزرگوار و ماه ولایت حضرت سیّدالوصیّین علی ابن ابیطالب(عَلَيهِ السَّلام) و حضرت خاتم الوصیّین امام زمان(عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّريف) است. از روز بیست و هشتم ماه مقدّس صفر، ولایت حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) شروع می شود. ماه ربیع الاوّل، هم آغاز ولایت سیّدالوصیّین حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) و هم آغاز ولایت خاتم الوصیّین، وجود مقدّس حضرت ولیّ عصر(عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّريف) می باشد. تمام حضرات انبیای عظام(عَلَيهِم السَّلام) برای امّتشان، مایة رحمت و خیر و برکت و فضیلت و کمال بوده اند، لکن وقتی به وجود مقدّس اشرف الانبیاء، حضرت محمّد مصطفی(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) می رسد، این خیر و فضیلت در اوج مرتبة خود قرار می گیرد. ولادت حضرت پیامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) که اشرف الانبیاء و اکمل کاملان می باشند، ولادت کمالات و زیبایی ها و برکات و رحمت های الهیّه است، همانطور که خداوند متعال می فرماید: پیغمبرم ما تو را برای عالمیان به عنوان رحمت ارسال نمودیم «وَ ما اَرْسَلْناكَ اِلاّ رَحْمَةً لِلْعالَمينَ»[6] و یا در مورد خُلق عظیم و نیکوی آن بزرگوار می فرماید: «وَ اِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظيمٍ»[7]. در مورد دیگری نیز فرمود: «يا اَيُّهَا النَّبِیُّ اِنّا اَرْسَلْناكَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذيرا»[8]. از خود آن بزرگوار هم مذکور است: «اِنَّما بُعِثْتُ لِاُتَمِّمَ مَكارِمَ الْاَخْلاق»[9] یعنی انبیای سلف، مکارم و فضایل اخلاقی را آوردند، ولیکن من مبعوث شدم تا مکرمت های اخلاقی را تکمیل کنم.
با توجّه به مطالب مذکور، این حقیقت روشن می شود که نزدیک شدن به وجود مقدّس حضرت پیامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) و محبّت حقيقی به آن بزرگوار که بالاترینِ روزی هاست، از طریق تلبّس به اخلاق محمّد و آل محمّدی(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه)، میسور است.
آری، اگر آن حضرت فرمودند: من مبعوث شدم تا مکرمت های اخلاقی را بـه پایان برسانم، معلوم می شود از طریق خُلق حسنـه می توان از حبّ و محبّت آن بزرگوار و اولاد طاهرینشان بهره برد. همانطور که فرمودند: «اَقْرَبُكُمْ مِنّی مَجْلِساً يَوْمَ الْقِيامَةِ اَحْسَنُكُمْ خُلُقاً وَ خَيْرُكُمْ لِاَهْلِه»[10] نزدیکترین شما به من از لحاظ همنشینی در روز قیامت، خوش خلق ترین شما و بهترينِ شماست برای خانواده اش. همچنین می فرمایند: «خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لِاَهْلِهِ وَ اَنَا خَيْرُكُمْ لِاَهْلی»[11] بهترينِ شما، بهترينِ شماست برای خانواده اش و من بهترينِ شما هستم برای خانواده ام.
حضرت امام حسین(عَلَيهِ السَّلام) از وجود مقدّس حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) در مورد ویژگی های زندگی حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) و اخلاق کریمة ايشان سئوال کردند و آن بزرگوار در بیان قسمتی از رفتار رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) فرمودند: «رفتار پیامبر(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) با همنشینانش چنين بود که دائماً خوش رو و خندان و سهل الخُلق و ملايم بود، هرگز خشن و سنگ دل و پرخاشگر و بدزبان و عیب جو و مديحه گر نبود، هیچ کس از او مأیوس نمی شد، و هر کس به درِ خانة او می آمد، نااميد بازنمی گشت، سه چیز را از خود رها کرده بود: مجادله در سخن، پرگویی و دخالت در کاری که به او مربوط نبود، و سه چیز را در مورد مردم رهـا کرده بود: کسی را مذمّت نمی کرد، و سرزنش نمی فرمود، و از لغزش ها و عیوب پنهانی مردم جستجو نمی کرد... هرگاه فرد غریب و ناآگاهی با خشونت سخن می گفت و درخواستی می کرد، تحمّل می نمود و به یارانش می فرمود: هرگاه کسی را دیدید که حاجتی دارد، به او عطا کنید، و هرگز کلام کسی را قطع نمی کرد تا سخنش پایان گیرد. آری، اگر این اخلاق کریمه و اين ملکات فـاضله نبود، آن ملّتِ عقب مـاندة جـاهلی و آن جمع خشنِ انعطاف ناپذیر در آغوش اسلام قرار نمی گرفتند، و به مصداق «لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِك»[12] همه پراکنده می شدند و چه خوب است که اين اخلاق اسلامی، امروز زنده شود و در هر مسلمانی پرتوی از خُلق و خوی پيامبر(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) باشد»[13].
[1]- مفاتيح الجنان، فرازی از دعای حضرت امام زمان(عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّريف)
[2]- مفاتيح الجنان، فرازی از دعای روز چهارشنبه
[3]- مکارم الاخلاق، ص214
[4]- مبارکه تحريم/11
[5]- اساس اسلام، محبّت من و محبّت اهل بيت من است (فضائل الخمسة من الصحاح الستة، ج2، ص77).
[6]- و نفرستاديم تو را مگر رحمتی برای عالميان (مبارکه انبياء(عَلَيهمِ السَّلام)/107).
[7]- و همانا تو البتّه بر خُلق عظيمی هستی (مبارکه قلم/4)
[8]- ای پيامبر، همانا ما تو را ارسال نموديم به عنوان گواه و بشارت دهنده و بيم دهنده (مبارکه احزاب/45).
[9]- اين است و جز اين نيست که من مبعوث کرده شدم تا مکارم اخلاقی را به اتمام برسانم (بحارالانوار، ج68، ص382).
[10]- بحارالانوار، ج68، ص387
[11]- مکارم الاخلاق، ص216
[12]- البتّه پراکنده می شدند از اطراف تو (مبارکه آل عمران/159).
[13]- تفسير نمونه، ج24، صفحات379-378