خداوند تبارک و تعالی در آیة شریفة مورد بحث یکی ديگر از کارشکنی ها و اشکال تراشی های دشمنـان و منافقان را افشاگری می فرماید که نه تنها خودشان به جنگ نمی رفتند بلکه بین مسلمانان جنگ روانی ایجاد می کردند. به این صورت که وقتی رزمندگان به جبهه های جنگ اعزام مي شدند، جاسوسان دشمن، اخبار نظامی را دریافت می کردند و توسط افراد ضعیف الایمان، به صورت خوفناک بین مسلمانان منتشر و پخش می کردند و باعث وحشت و نگرانی آنان می شدند و بدین ترتیب ایجاد جنگ روانی می کردند و در نتیجه برخی از مسلمانـان، گرفتار یأس و ناامیدی می شدند. آیة شریفة مورد بحث در عین حال که در مقام ردّ و طرد این نوع شایعه پراکنی هاست، این صفت را هم از اوصـاف منافقین می شمارد.
همانطور که سابقاً استفاده شد، آیات قرآن تنها مربوط به زمان و یا مقطع خاصّ و یا شأن نزول آن نیست، بلکه قرآن کتاب جاودانی می باشد و تا قیامت حقایق و پیام های آن زنده و جاویدان است و پیوسته انسان تربیت می کند. فلذا اگر امروز هم مؤمنانی به صفت شایعه پراکنی مبتلا هستند، این صفت را از منافقین دارند، هرچند که ظاهراً مؤمن باشند و باید بدانند که این صفت، از نشانه های منافقان است.
خداوند متعـال در سورة مبارکة نور، هیجده آیـه در مذمّت شایعه پراکنی بيان فرموده است «اِنَّ الَّذينَ يُحِبُّونَ اَنْ تَشيعَ الْفاحِشَةُ فِی الَّذينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ اَليمٌ فِی الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ اللهُ يَعْلَمُ وَ اَنْتُمْ لا تَعْلَمُون»[1]. ملاحظه میشود که شایعه پراکنی چه مسئولیّت عظیمی در درگاه الهی دارد.
زبان که کوچکترین عضو بدن است، اگر کنترل نگردد، جرم و گناهان زیادی توسط آن انجام می گیرد که یکی از جرم های مربوط به زبان، شایعه پراکنی می باشد. حال خداوند تبارک و تعالی در آیة شریفة مورد بحث در عین حال که پرده از روی شایعه پراکنی های اهل نفاق برمی دارد و آنان را مذمّت می فرماید، وظایف مسلمانان را نيز در این راستا متذکّر می گردد. وظیفة مؤمن و موحّد حقیقی این است که وقتی خبری را دریافت کرد، قبل از انتشار، آن را به رهبر معصوم، اعمّ از پیامبر(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) و امام(عَلَيهِ السَّلام) و یا آنان که اهل بصیرتند ارجاع دهد تا او را راهنمايی کنند و اگر به صلاح دین و اسلام دیدند، مردم را در جریان قرار دهند. بنابراین مردم اجازه ندارند اخبارِ دریافت شده را مستقیماً پخش یا منتشر کنند «وَ لَوْ رَدُّوهُ اِلَى الرَّسُولِ وَ اِلى اُولِی الْاَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ».
ملاحظه می شود که در حال حاضر، بازار شایعه پراکنی از طریق شبکه های اجتماعی و فضای مجازی، چقدر داغ است. خبری راست یا دروغ در فضای مجازی پخش می شود و عدّه ای این خبرها را در محافل و مجالس بازگو می کنند و از این طریق آسیب های فراوانی متوجّه اسلام و دين و خانواده ها می شود و اختلاف ها ایجاد شده و آرامش ها سلب می گردد و حقّ النّاس های عظیمی صورت می گیرد. بنابراین معلوم می شود که این صفت، از اوصاف مؤمنین و مسلمانان نیست.
خدای سبحان در ادامة آیة شریفه می فرماید: اگر فضل و بخشش الهی بر شما نبود، یقیناً عدّة کثیری از شما توسط شایعات متزلزل شده و از شیطان تبعیّت می نمودید. یعنی همگی گرفتار تلبیسات شیطانی شده و از صراط مستقیم منحرف می گشتید، مگر اندکی «وَ لَوْ لا فَضْلُ اللهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطانَ اِلاّ قَليلاً».
پایان آیة شریفة مورد بحث بیانگر این حقیقت است که اگر فضل و بخشش خدای سبحان نباشد، انسان گرفتار توطئه ها و دسایس شیطان می شود. یعنی خداوند است که از انسان محافظت و مراقبت می کند و او را از شرّ وسـاوس و تلبیسـات شیطـانی مصـون نگه می دارد، وگرنه جز تعداد قلیلی از انسانها، یا گرفتار شیاطین انسی هستند و یا شیاطین جنّی، و اگر فضل الهی نباشد، کسی از وساوس شیطانی در امان نمیماند.
«ای بسـا ابلیس آدم رو کـه هست
پس به هر دستی نباید داد دست»[2]