در فضیلت شب مقدّس قدر و دهة آخر ماه مبارک رمضان و ضرورت زدودن کینه ها و کدورتها از قلب برای پذیرش در پیشگاه الهی:
دهة پایانی ماه مبارک رمضان، دورة فشردهای از ماه مبارک است و فضیلت بسیاری دارد. حال، در این دهه و ایّام و لیالی مبارک قدر قرار داریم. حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) فرمودند: «يَغْفِرُ فی كُلِّ لَيْلَةٍ سَبْعينَ اَلْفاً فَاِذا كانَ فی لَيْلَةِ الْقَدْرِ غَفَرَ اللهُ بِمِثْلِ ما غَفَرَ فی رَجَبٍ وَ شَعْبانَ وَ شَهْرِ رَمَضانَ اِلى ذلِكَ الْيَوْمِ اِلّا رَجُلٌ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اَخيهِ شَحْناءُ فَيَقُولُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ اَنْظِرُوا هؤُلاءِ حَتّى يَصْطَلِحُوا»[1] در هر شب از ماه مبارک رمضان هفتاد هزار نفر آمرزیده میشوند، و وقتی شب قدر شد، خداوند به اندازهای كه در ماه رجب و شعبان و ماه رمضان تا آن زمان آمرزیده است، (بندگان) را میآمرزد، مگر اینکه میان کسی و برادرش کینهای باشد که در این صورت خدای عزّ و جلّ میفرماید: آمرزش آنها را به تأخیر بیندازید تا آشتی کنند. دلی که کینه دارد، راهی به ماه رحمت و طهارت ندارد.
قابل توجه است که کینه بطور مطلق آمده است و مقیّد نشده در صورتی که تقصیر با شخص مقابل باشد. بطور کلی پیشقدم شونده در رفع اختلافها، اجر مضاعف دارد.
حال میخواهیم وارد لیلةالقدر شویم که از هزار ماه بهتر است «لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ»[2]، و به این شب امیدها بستهایم و آرزوها داریم تا مشمول عفو و آمرزش الهی قرار گیریم، ولی برای این امر قلبی پاک و طاهر لازم است و راه رسیدن به قلب پاک و طاهر، توبه و انابه و زدودن قلب از کینهها و کدورتهاست. دلی که کینه دارد، محروم از فیوضات و دستاوردهای شب قدر است، چراکه آن شب، شب رحمت است و دل پرکینه سنخیّت و تناسبی با رحمت ندارد. آن شب، شب طهـارت است و قلب پُرکیـنه آلوده میباشد، پس بیائید دشمنیها و اختلافها و کینهها و رنجشها و کدورتها و قهرها را کنار بگذاریم و صلح و دوستی و آشتی را جانشین آنان سازیم.
«بیـا که نوبت صلح است و دوستی و عنايت
به شرط آنکه نگوييم از آنچه رفت حکايت»[3]
انسان به خاطر خداوند هرکاری انجام میدهد و این مطلب در خانواده اولویّت بالاتری دارد. وقتی کسی به خاطر خداوند از همسر خود میگذرد و او را میبخشد، هرچند که جرم بالایی داشته باشد و حتّی به او خیانت کرده باشد، درواقع با خداوند معامله میکند و به خداوند تقرّب مییابد. چقدر ما نمکخورده و نمکدان شکستهایم و چقدر گناهان و معاصی انجام دادهایم، ولی وقتی توبه کردهایم، خداوند توبة ما را پذیرفته است و راه را به روی ما نبسته و با رحمت خود برخورد کرده است. راه نزدیک شدن به چنین خدای رحیم، رحمت به بندگان خداوند و عفو و گذشت از ایشان است «وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا اَ لا تُحِبُّونَ اَنْ يَغْفِرَ اللهُ لَكُم»[4]. اگر انسان منیّتها را کنار بگذارد و کینهها و کدورتها و دشمنیها را تبدیل به صلح و آشتی کند، اوّلین نفع و سود آن برای خود اوست و اوّلین آثار مثبتش را خود او مشاهده میکند، چراکه از درون صاحب قلبی ناب و زلال میگردد و بیش از دیگران خود او لذّت میبرد «اِنْ اَحْسَنْتُمْ اَحْسَنْتُمْ لِاَنْفُسِكُمْ وَ اِنْ اَسَاْتُمْ فَلَها»[5]. درمقابل دل پُرکینه در رنج و زندان است. حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) فرمودند: «وَ اعْلَمْ اَنَّ الْحَسُودَ لا يَسُود»[6]، «وَ اَقَلُّ النّاسِ لَذَّةً الْحَسُود»[7]، «اَقَلُّ النّاسِ رَاحَةً الْحَقُود»[8] کمترین راحتی برای شخص کینهتوز است. همانطور که به هنگام تشرّف به زیارت، کدورتها را باید کنار گذاشت و طلب حلیّت نمود، در آستانة شب مقدّس قدر نیز برای پذیرش در پیشگـاه الهی باید بدیهای دیگران را فراموش کرد و کینهها را از قلب زدود. حضرت رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) از قول خداوند متعال میفرمایند: «اِنْ كُنْتُمْ تُريدُونَ رَحْمَتي فَارْحَمُوا»[9] اگر رحمت مرا میخواهید، پس با دیگران مهربان باشید. حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) نيز فرمودند: «اِرْحَمْ تُرْحَم»[10]. زمانی که انسان دیگری را عفو میکند، درواقع با خداوند معامله میکند. گذشت، از بزرگترین کمالات انسانی و شاخصة انسانیّت است. وقتی انسان گذشت میکند، روحاً بزرگ میشود و تعـالی مییابد و با خدای عَفُّو سنخیّت مییابد و به او نزدیک میشود و بدی را با نیکی جواب دادن، شاخصة انسانیّت است. از نشانههای بارز انسانیّت، عفو و گذشت است، همانطور که حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «اَلْعَفْوُ تاجُ الْمَكارِم»[11].
فردا شب، شب مقدّس قدر و شب جمعه است و دو عید در هم گره خورده و شب بسیار باعظمتی است و شایسته است که با هر کسی که مشکلی پیش آمده و کدورتی حاصل شده، هدیهای تهیّه کرده و به خانهاش برویم تا رفع کدورت شود که در این صورت هر گامی که برمیداریم، عبادت است. از اساتید محترم میفرمودند: «وقتی برای انجام دادن کار خیری میروید، یا از آنجا برمیگردید، اگر کسی از شما سئوال کرد که کجا میروید؟ بگوئید: پيش خداوند میروم و وقتی سئوال میکنند از کجا میآئید؟ بگوئید: از پيش خداوند میآیم». علاوه بر اینکه آشتی کردن و رفع کینهها و کدورتها، فضیلت است، تلاش در آشتی دادن دیگران هم فضیلت بسیاری دارد. حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) فرمودند: «هر کس برای آشتی ميان دو نفر قدم بردارد، فرشتگان خداوند بر او درود میفرستند تـا (وقتی که) بازگردد و پـاداش شب قدر به او داده میشود و هر کس برای قطع رابطه ميان دو نفر قدم بردارد، وبال گناه او به اندازة ثواب کسی است که ميان دو نفر آشتی برقرار نمايد و لعنت خدا بر او نوشته میشود تا با ورود به دوزخ، عذابش دوچندان گردد»[12]. ایجاد صلح و دوستی و رفع کینهها و کدورتها و گام برداشتن در مسیر رضایت پروردگار، معامله با خداوند است و چه کسی با خداوند معامله کرد و ضرر دید؟
پس عزیزان: مهمترین وسیلة آمادگی برای شب مقدّس قدر توبه و جبران مافات و پاکسازی و تطهیر قلب است. ماه مبارک رمضان بهار توبه است. هر چیزی بهـاری دارد و بهار توبه هم جوانی است «وَ التُّوبَةُ حَسَن وَ هِیَ مِنَ الشَّبابِ اَحْسَن»[13].
همچنین ماه مبارک رمضان، بهار دعاست. خداوند متعال در قرآن کریم، توصیة بسیاری به دعا فرموده است. خداوند به حضرت موسی(عَلَيهِ السَّلام) فرمود: «مرا به زباني که گناه نکرده باشد بخوان، موسي گفت: مرا چنين زباني کجاست؟ فرمود: مرا به زبان غير خود بخوان»[14].
«گفت ای موسی ز من میجو پناه
بـا دهـانی کـه نـکردی تو گنـاه
گفت موسی من نـدارم آن دهان
گفت مـا را از دهـان غير خوان»[15]
بنابراین در این ایّام مقدّس برای همدیگر بسیار دعا کنیم، چراکه با زبان یکدیگر گناه نکردهایم.
«بارالها! به روان مقدس حضرت محمد و آل محمد(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) درود فرسـت و در امـر ظهـور و فرج مـولا و مقتـدایمـان حضـرت ولیّعصر(عجِّلاللهُ تعالی فَرَجَهُ الشَّريف) تعجیل بفرما. پروردگارا! توفيق بيداری از خواب گران غفلت و توبة حقيقی از تمام خطاها و قصورها و معاصی و گنـاهان به همة ما مرحمت بفرمـا. خداوندا! توفيق بهرهمندی از فيوضات و برکات ايّام و ليالی ماه مبارک رمضان خصوصاً شبهای مقدس قدر به همة ما عنايت بفرما. خداوندا! همة ما را از شرّ نفس و شيطان و سقوط در ورطة هلاکت معنوی، مصون و محفوظ بفرما. به بیماران مؤمنین شفای عاجل عنایت بفرما. اموات محترم غریق رحمت بفرما. به مسلمانان ستمدیده علیالخصوص مردم مظلوم فلسطین، عراق و سوریه و يمن نجات کرامت بفرما».
«بِالنَّبِيِّ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الطّاهِرينَ صَلَواتُکَ عَلَيهِ وَ عَلَيهِمْ اَجْمَعينَ»
1- بحارالانوار، ج72، ص189
2- مبارکه قدر/3
3- سعدی(رَحمَةُاللهِعَلَيه)
4- و باید عفو کنید و باید بگذرید، آیا دوست ندارید اینکه خداوند بیامرزد برای شما (مبارکه نور/22).
5- اگر نیکی کردید، نیکی کردید به خودتان و اگر بدی کردید، پس بر آن است (مبارکه اسراء/7).
6- و بدان اینکه شخص حسود آسودگی ندارد (ارشادالقلوب، ج1، ص129).
7- و کمترینِ مردم از لحاظ لذت بردن، حسود است (الاربعون حدیثا، ص55).
8- بيان نورانی امام حسن عسکری(عَلَيهِ السَّلام)، بحارالانوار، ج75، ص373
9- الحکم الزاهرة با ترجمه انصاری، ص425
10- رحم کن تا رحم کرده شوی (بحارالانوار، ج71، ص396).
11- عفو، تاج مکرمتهای اخلاقی است (تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص245).
12- وسائل الشّيعه، ج13، ص163، حدیث7
13- و توبه زيباست و آن، از جوانان زيباتر است (بیان نورانی امام علی(عَلَيهِ السَّلام)؛ تحریر المواعظ العدديه، ص438).
14- عدةالداعی، ص135
15- مثنوی مولوی، دفتر سوّم